Les 4&5: De jaren 20 en 30

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

3 Deelcontexten

Opkomst 3e Rijk | 1918-1945 | 

Duitsland na WOII   | 1945-1961 | 

Herenigd Duitsland | 1961-1991 |

- Dictaat van Versaille

- Tegenstand bevolking tegen republiek en democratie

- Spartacusopstand (links) 

- Kapp-Putsch (rechts)

- Geen economisch herstel -> hyperinflatie

- Bezetting Ruhrgebied (fr en bel)

- Einde bezetting Ruhrgebied

- Dawesplan -> verbetering economie

- Internationale ontspanning

- Intentie om conflicten zonder oorlog op te lossen

1919

De Spartacusopstand

Duitsland 

1924-1929

Economisch gaat het beter met het land: 

de Amerikanen steunen de Duitse economie met het Dawesplan

Mensen hebben vetrouwen in de democratie en lijken Hitler te zijn vergeten...

Crisis in de wereld 

vanaf 1929

Door overproductie van fabrieken, veel kopen op afbetaling

en teveel vertrouwen in aandelenhandel, klapt de 

Amerikaanse economie volledig in elkaar.

Landen die veel met de VS handelen, worden de crisis mee in gesleept... 

1929: Economische Wereldcrisis

* Einde aan de bloeiperiode in Duitsland

* Hitler wint aan populariteit door:

- Propaganda

- Paramilitaire troepen (SA) Terreur

- Redenaarstalent

- Eenvoudige analyse problemen 

- 'Eenvoudige' oplossingen

- Dictaat van Versaille

- Tegenstand bevolking tegen republiek en democratie

- Spartacusopstand (links) 

- Kapp-Putsch (rechts)

- Geen economisch herstel -> hyperinflatie

- Bezetting Ruhrgebied (fr en bel)

- Einde bezetting Ruhrgebied

- Dawesplan -> verbetering economie

- Internationale ontspanning

- Intentie om conflicten zonder oorlog op te lossen

Verkiezingsposters sociaaldemocraten

Verkiezingsposters

Communisten

0

Hitler wordt kanselier

30 januari 1933

• Na de verkiezingen van november 1932, waarbij de NSDAP de grootste werd, wordt het land vrijwel onbestuurbaar
• Andere partijen (en de president) kunnen niet meer om Hitler heen: 
• Hij wordt kanselier (minister-president). 

Rijksdagbrand

27 februari 1933

• Een Nederlandse communist, Marinus van der Lubbe, wordt opgepakt, veroordeeld en geëxecuteerd. 

• Aan zijn schuld wordt echter nu nog steeds ernstig getwijfeld...
  

Machtigingswet

23 maart 1933 aangenomen door de Rijksdag.

Regering (Hitler) krijgt voor 4 jaar onbeperkt de macht.

inhoud (belangrijksten):

- wetten kunnen zonder de Rijksdag worden goedgekeurd

- wetten mogen afwijken van de grondwet.

gevolgen:

- (korte termijn) Rijksdag schakelt zichzelf en de grondwet uit.

(langere termijn): einde van de democratie 

Rijksdagbrandverordening 

en Machtingswet

• De Grondwet kan door Hitler worden aangepast en opgeschort, zonder goedkeuring van het Duitse parlement.
• Alle partijen, behalve de NSDAP, worden verboden.
• Sommige burgerrechten worden opgeschort (o.a. briefgeheim)

• Gelijkschakeling: iedereen moet zich houden aan de ideologie van de Nazi's

Examenvraag

Een interpretatie:

David Low twijfelt aan een eerlijk verloop van het proces.

3p Ondersteun deze interpretatie door:

- met twee verwijzingen naar de bron aan te tonen waaruit die twijfel

blijkt en

- zonder bron de twijfel van Low te verklaren vanuit de verandering van

de Duitse rechtsstaat na de Rijksdagbrand. 

Correctieschrift

maximumscore 3: Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Low geeft hier zijn twijfel weer door het afbeelden van (twee van de

volgende): − Hitler die als een beul een bijl vasthoudt. − Hitler die als rechter optreedt. 

− de bewaking van de verdachten door SA-mannen (en niet door politie).

− de hakenkruisvlag (een partijsymbool).

− het peinzend toezien van het 'wereldoordeel'.

per juiste verwijzing naar de prent 1:

• Na de Rijksdagbrand zet het parlement zich (met de machtigingswet)

buitenspel waardoor de Duitse staat in snel tempo een totalitaire staat /

een dictatuur wordt (zodat er geen onafhankelijke rechtspraak meer is) 1 

Analyse van een tekenfilm

Disney (en andere maatschappijen) hebben meerdere tekenfilms gemaakt over het Naziregime. 

In deze films werd de kenmerken van het regime vaak duidelijk aan de orde gesteld. Daarnaast zijn de films natuurlijk standplaatsgebonden.  

Kenmerkende aspecten (DC II)

• 37: De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
• 38: Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaalsocialisme
• 39: De crisis van het wereldkapitalisme
• 40: Het voeren van twee wereldoorlogen
• 41: Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden
• 42: De bezetting van Nederland

Historische context

Deze tekenfilm werd in 1943 uitgebracht onder de titel Der Fuehrer's Face (werktitel: Donald Duck in Nutzi Land) en is een Amerikaanse anti-nazi-propagandafilm.

Aandachtspunten

Maak tijdens de video aantekeningen en beantwoord de volgende vragen:

– Welke bekende historische personen kom je in de video tegen?

– Welke kenmerken van het nationaalsocialisme zie je in de video?

– Welke kenmerken van een totalitaire staat herken je in de video?

Führer

1934

• Als president Hindenburg in 1934 overlijdt, komt er geen nieuwe president:
• Hitler is vanaf dat moment Führer, Leider, van Duitsland

• Aan hem is onvoorwaardelijke trouw verschuldigd (Führerbeginsel)
  

Trouw aan de Führer

vanaf 1934

• Hitlerjugend: jongens werden voorbereid op een leven als soldaat die zonder nadenken de bevelen van de Führer opvolgde.
• Bund Deutscher Mädel: meisjes leerden er hoe zij een goede huisvrouw konden zijn en dat de ideale Duitse vrouw veel kinderen baarde.
  

Triumph des Willens

1935

• Hitler maakt graag gebruik van moderne technieken, zoals film.
  
• De belangrijkste Nazi-propagandafilm is Triumph de Willens, van Leni Riefenstahl, waarin Hitler zich laat neerzetten als de leider die Duitsland weer groot zal maken.

Hitler's populariteit stijgt

vanaf 1934

• Hitler is rond 1934 mateloos populair. Het gaat goed in Duitsland. 
• Zolang je niet tot een minderheid hoort, pluk je de vruchten van zijn beleid.
• Door grootschalige werkverschaffingsprojecten daalt de werkloosheid snel,  en krijgen Duitsers weer zelfvertrouwen én nationalistische gevoelens.

Neurenberger Rassenwetten

1935

• Deze wetten moeten de rechten voor Joden sterk beperken, met als doel dat ze 'vrijwillig' uit Duitsland zouden vertrekken.

• Zo mogen Joden geen Duitser meer zijn, of trouwen met een Duitse burger
  

Duitse troepen in het Rijnland

1936

• In het Verdrag van Versailles stond dat er geen Duitse soldaten in het Rijnland mochten zijn (gedemilitariseerd).
• Hitler houdt zich hier niet aan, maar Engeland en Frankrijk zijn terughoudend in hun reactie: zij zitten niet te wachten op een nieuwe oorlog