Thema 12 - Vertering

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

V6 biologie

• ELO: studiehandleiding + aanpak toetsvragen
• PTA
• Werkoverzicht
• LessonUp

V6 biologie

• ELO: studiehandleiding + aanpak toetsvragen
• PTA
• Werkoverzicht
• LessonUp

Ma 7de, di 7de, do 9de

LessonUp

Ga naar lessonup.app (of download de app)

Voeg jezelf toe aan de klas met code: chlbv

Klik op 'inloggen' + 'gebruik Office 365'

Log in met je schoolmail + wachtwoord

Telefoon in de telefoontas

Thema 1

Vertering

BINAS tabellen: 82C, 82E-G

Bespreek in je groepje: juist of onjuist?

• Als je kauwgom inslikt blijft het 2 maanden in je lichaam zitten 
• Je darmen zijn bijna net zo lang als een giraffe
• Je darmen hebben invloed op je hersenen
• Als je meteen na het eten gaat zwemmen krijg je kramp
• Je maakt 2 liter speeksel per dag

Leerdoelen basisstof 1

- Je kunt de kenmerken en functies noemen van zes groepen voedingsstoffen en van voedingsvezel

Binnen is beginnen

• Telefoon in de telefoontas
• Boek, schrift en studiewijzermapje pakken
• Controleer je agenda en werkoverzicht
• Verder werken aan je maakwerk
• Om 14:25 bespreken we vraag 10 (1.1)

Bespreken basisstof 1, vraag 10

Aanpak inzichtsvraag:

• Lees de tekst en vraag door en onderstreep belangrijke informatie, begrippen of definities, en eisen in de vraag.
• Bedenk (of schrijf op een kladblaadje) de definities of begrippen die bij de informatie in de vraag horen, zoek eventueel relevante informatie op in de binas 
  
• 10a: gebruik de ik lees, ik weet, dus aanpak om een antwoord te formuleren
  ik lees: kaliumtekort leidt tot verzwakte spieren
  ik weet: waar wordt kalium gebruikt in het lichaam
  dus: ...
• 10b: gebruik dezelfde aanpak als bij 10a

Eiwitten

• Bestaat uit aminozuren
• Transaminering om zelf nieuwe aminozuren te maken
• Essentiele aminozuren moeten in voedsel voorkomen
• Bouwstoffen cytoplasma, membranen, cytoskelet
• Reguleren transport stoffen, overbrengen signalen

Eiwitten

• Dissimilatie aminozuren die niet worden gebruikt naar ureum
• Pyrodruivenzuur voor glycolyse, eiwit als brandstof

Koolhydraten

• Mono-, di-, en polysachariden
• Brandstof (1g koolhydraat = 17kJ)
• Opgeslagen als glycogeen in lever en spieren
• Overtollige koolhydraten opgeslagen onder huid en rond organen als vet
• Als bouwstof in DNA, RNA en in celmembranen

Koolhydraten

• Voedingsvezels worden niet verteerd
• Afkomstig uit celwanden 
• Bevorderen darmwerking en stoelgang
• Zorgen voor verzadigd gevoel

Vetten

• Glycerol en drie vetzuren
• Verzadigd en onverzadigd
• Verzadigd bevorderd afzetting cholesterol (LDL), onverzadigd verminderen afzetting (HDL)

Vetten

• Essentiele vetzuren
• Brandstof (1g vet = 38kJ)
• Reserve-energiebron onder huid en rond organen
• Warmte-isolerend
• Bouwstoffen in membranen

Water

• Bouwstof, oplosmiddel, transportmiddel, regeling lichaamstemperatuur
• Bepaalt osmotische waarde

Mineralen

• Bouwstoffen
• Calcium en fosfor - botten
• Spoorelementen in enzymen en hormonen
• Fluor - beenderen en gebit
• IJzer - hemoglobine

Vitaminen

• Co-enzym, heel weinig nodig
• Gebreksziekten
• Provitaminen : hier kan je lichaam vitamine uit make: beta-caroteen -> vitamine A (opgeslagen in lever)
• Vitamine B en C oplosbaar in water, lichaam kan dit niet opslaan
• Teveel vitaminen kunnen je ziek maken

Leerdoelen basisstof 2

- Je kunt de bouw, werking en functies van de verteringsorganen van de mens beschrijven en de relatie tussen bouw en functie uitleggen

- Je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en andere eukaryoten

Binnen is beginnen

• Telefoon in de telefoontas
• Boek, schrift en planning mapje pakken
• Controleer je agenda en studiewijzer
• Verder werken aan je maakwerk, nakijken en aftekenen (t/m 1.2 afgetekend = eerder naar huis)
• Om 16:00 bespreken we vraag 18 (1.2)

Vertering

• Grote organische moleculen worden met behulp van enzymen afgebroken tot kleine moleculen

Mechanische vertering

Chemische vertering

Mond

• Mechanische vertering: kauwen voedsel (groter oppervlak)
  
• Chemische vertering: speeksel met slijm en enzymen

Maag

• Voedsel via slokdarm naar maag
• Kringspier aan beide kanten
• Maagsap met enzym, zoutzuur en slijm

12-vingerige darm

• Afvoerbuis lever en galblaas: gal (galkleurstoffen en galzouten)
• Afvourbuis alvleesklier: alvleessap

Emulgeren door galzouten

Dunne darm

• Toevoegen enzymen
• Opname water, voedingsstoffen en verteringsproducten (resorptie)
• Darmperistaltiek

Intracellulaire vertering

Extracellulaire vertering

Basisstof 3

- Je kunt beschrijven waar en op welke wijze voedingsstoffen worden verteerd in het darmkanaal en verklaren op welke wijze factoren dit kunnen beïnvloeden

Hormonen

• Gastrine: productie maagsap door maagwand
• Secretine: productie gal door lever
• Cholecystokinine (CCK): afgifte gal door galblaas

Koolhydraten

• Amylase in speeksel en alvleeskliersap
• Maltase, sacharase en lactase in dunne darmsap

Eiwitten 

• Pepsinogeen geactiveerd tot pepsine door zoutzuur in maag
• Trypsinogeen geactiveerd tot trypsine door enterokinase in twaalfvingerige darm
• Peptidasen in alvleessap en dunne darmsap

Vetten 

• Lipase in alvleeskliersap
• Vetzuren verlagen pH

Basisstof 4

- Je kunt beschrijven waar en op welke wijze voedingsstoffen worden opgenomen in het darmkanaal en welke factoren daarop van invloed zijn

Darmepitheel

• Groot oppervlak door darmplooien, darmvlokken en microvilli
• Resorptie door actief en passief transport

Transporteiwit

• Darmepitheelcellen nemen selectief stoffen op uit de voedselbrij, tegen concentratie in
• Monosachariden, aminozuren en mineralen
• Symport glucose

Symport glucose

• Buiten de cel binden Na⁺ en glucose aan transporteiwit, worden binnen de cel afgegeven
• ATP levert energie om Na+ terug te pompen met natrium-kaliumpomp

Gefaciliteerde diffusie

• Actief transport ionen zorgt voor verschil osmotische waarde
• Osmose water door membraaneiwitten naar darmepitheelcellen
• Diffusie water oplosbare deeltjes (vitaminen)

Diffusie

• In vet oplosbare moleculen zoals glycerol en vetzuren

Transport

• Monosachariden, aminozuren, mineralen en in water oplosbare vitaminen via haarvaten naar poortader en vervolgens lever
• Monoglyceriden, vetzuren en glycerol via lymfe systeem

Vetten

• In darmepitheelcellen triglyceriden gevormd omgeven door fosfolipiden en eiwitten - lipoproteinen (triglyceriden)
• Via intercellulaire ruimte naar lymfevaten

Dikke darm

• Resorptie water, mineralen, vitaminen
• Darmbacterien voor vertering en produceren van vitaminen
• Darmperistaltiek
• Ook resorptie in endeldarm
• Blindedarm en appendix

Leesuur!

• Telefoon in de telefoontas
• Pak je leesboek
• Geen leesboek bij je? Kijk in de kast achterin 018 voor een leuk biologieboek!

Binnen is beginnen

• Telefoon in de telefoontas
• Boek, schrift en planning mapje pakken
• Controleer je agenda en studiewijzer
• Verder werken aan je maakwerk
• Aftekenen en nakijken als een basisstof af is
• Om 15:10 bespreken we vraag 29 van basisstof 4

Binnen is beginnen

• Telefoon in de telefoontas
• Boek, schrift en planning mapje pakken
• Controleer je agenda en studiewijzer
• Verder werken aan je maakwerk
• Aftekenen en nakijken als een basisstof af is
• Deze week thema 1 afronden

Basisstof 5

- Je kunt beargumenteren wat gezonde voeding is en wat de gezondheidsrisico’s zijn van ongezonde of van te veel voeding

Cholesterol

• LDL: door lever aangemaakt, zet zich af tegen binnenwand bloedvaten, toename door verzadigde vetzuren
• HDL: door lever aangemaakt, neemt LDL uit het bloed op, toename door onverzadigde vetzuren
• cholesterol-HDL-ratio

• Voedingsstoffen, voedingsvezel
• Mechanische en chemische vertering, verteringsorganen
• Verteringsenzymen, hormonen, vertering van voedingsstoffen 
• Darmvlokken, resorptie voedingsstoffen
• Gezonde voeding

Examentips:

(Verterings)enzymen:

- Als er -ase achter staat is het een enzym

- Als de temperatuur/pH verandert in de vraag, denk dan meteen aan een verandering in enzymwerking

Als er een vraag is over de opname van stoffen, denk aan het grote oppervlak van de darmen!

https: