Swipe Verslaafd: Wat is het geheim achter TikTok?
1 / 36
Lesduur is: 40 minIntroductie
Een les over het algoritme achter TikTok. Hoe werkt het? Hoe raak je er aan verslaafd? Wat is een filterbubbel? Welke data slaat TikTok allemaal op? En wat doet het met die data?
Met de leerlingen ga je opzoek naar antwoorden op deze vragen. Je sluit de les af met verschillende stellingen over deze onderwerpen. Want wat vinden de leerlingen eigen van de app nu ze dit weten?
Instructies
Voorkennis van leerlingen
De les vraagt geen specifieke voorkennis van leerlingen.
Voorbereiding van de docent
- Neem de les een keer door.
Leerdoelen/vaardigheden
Na deze les...
- ...kun je uitleggen wat een algoritme is.
- ...kun je uitleggen waarom je blijft scrollen op TikTok.
- ...weet je wat een filterbubbel is.
- ...ben je bewust van de dataverzameling van TikTok.
Aansluiting curriculum
De les kan gebruikt worden om leerlingen bewust te laten worden van de invloed die een app zoals TikTok kan hebben. De leerlingen leren over dataverzameling, algoritmes en digitale veiligheid wat past bij vakken zoals informatica en maatschappijleer. Maar ook is de les goed in te zetten als mentorles rondom het thema mediawijsheid.
Feedback
De makers van deze les willen graag weten wat je van de les vond. Ga daarvoor naar de (korte) vragenlijst. Heel veel dank!
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Verander de iconen en tekst zodat deze slide aansluit bij de elementen die in jouw les voorkomen.
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 4 - Tekstslide
Leerlingen duiken vandaag in de gevaren van TikTok. Het doel is dat ze zich bewust worden van hoe de app zo is geprogrammeerd dat je blijft kijken, hoe het je kan beïnvloeden en hoe verslavend het kan zijn.
Vraag
Wie heeft er allemaal TikTok?
Ik heb TikTok
Ik heb geen TikTok
Slide 5 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Vraag
Hoe ziet jullie 'For You Page' eruit?
Of hoe zou deze eruit zien voor jou?
Slide 6 - Open vraag
De “For You Page” is de startpagina van TikTok waarop je een eindeloze stroom video’s ziet die speciaal voor jou zijn geselecteerd.
Slide 7 - Tekstslide
Gebruik dit verhaal om uit te leggen waarom algoritmes bestaan:
Stel je voor: Jip en Janneke openen tegelijkertijd TikTok. Jip ziet grappige kattenfilmpjes, Janneke ziet voetbalvideo's. Hoe kan dat? --> Dat komt doordat TikTok voor iedereen een andere 'For You Page' maakt. Het algoritme bepaalt wat jij te zien krijgt, op basis van wat jij eerder hebt bekeken, geliket of opgeslagen.
Maar dat roept ook vragen op: hoe werkt zo’n algoritme dan? En zie jij nog wel nieuwe dingen?
Leg uit dat het algoritme “kiest” op basis van wat jij eerder deed, niet willekeurig.
0
Slide 8 - Video
Deze video is bedoeld als een inleiding naar de uitleg over het algoritme.
Slide 9 - Tekstslide
Een algoritme is eigenlijk niets meer dan een reeks instructies die wordt gevolgd om een taak uit te voeren, vergelijkbaar met een recept.
Als je ingrediënten koopt en stap voor stap een recept volgt dan krijg je uiteindelijk bijvoorbeeld een pannenkoek.
Een algoritme doet hetzelfde — maar dan met informatie in plaats van ingrediënten.
Op een app zoals TikTok ben jij als gebruiker de persoon die het algoritme voedt met informatie en beïnvloed jij de uitkomst.
Slide 10 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Opdracht
Sleep de informatie naar het resultaat.
Sleepvraag
TikTok laat meer video's over koken zien
Je liket en deelt een video over koken
Je kijkt een kookvideo helemaal af
Je swipet snel weg bij een kookvideo
Je geeft aan niet geïnteresseerd te zijn in een video
Slide 11 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 12 - Tekstslide
Nog wat extra voorbeelden om eventueel aan de klas te laten zien
Slide 13 - Tekstslide
Hoe langer je blijft scrollen, hoe beter het TikTok algoritme je leert kennen. Zo zal de app langzamerhand alleen nog jouw eigen interesses, meningen en voorkeuren laten zien.
Alleen maar video’s die jij leuk vindt en waarmee jij het eens bent, dat is toch super?!
Inderdaad heel leuk, alleen heeft het ook z’n gevaren. Maak zo gezamenlijk een woordweb van de gevaren
Wat zijn de gevaren van een algoritme?
Slide 14 - Woordweb
Welke gevaren denken leerlingen dat er zitten aan een algoritme?
Slide 15 - Tekstslide
Hier wordt uitgelegd wat een filterbubbel is en hoe dit invloed kan hebben op een eigen mening vormen.
Door het algoritme kom je terecht in een filterbubbel: je ziet alleen nog maar wat je al leuk vindt of wat overeenkomt met jouw mening. Daardoor kun je denken dat iedereen er hetzelfde over denkt, terwijl dat niet zo is.
Zo wordt het moeilijker om een eigen mening te vormen of om kritisch te denken.
Zie je steeds video’s over één kant van bijvoorbeeld een oorlog of politiek,
dan lijkt dat al snel de enige waarheid.
Slide 16 - Tekstslide
Hoe langer je dus blijft scrollen, hoe beter het TikTok algoritme je leert kennen. Zo zul je nooit verveeld raken, omdat de app precies laat zien wat jij leuk vindt. Je wilt natuurlijk niks missen van de laatste trend.
Doordat er miljarden video’s op TikTok staan komt er geen einde aan je 'For You Page'. De filmpjes zijn kort en je hoeft niet eens op ‘volgende’ te tikken of iets ervoor op te zoeken, je veegt gewoon door.
Vraag
Stel: bij elke video die je kijkt krijg je een cadeautje.
Wat zou ervoor zorgen dat je steeds weer wilt doorscrollen? Wat zou jou nieuwsgieriger maken?
Je krijgt steeds hetzelfde cadeautje.
Je weet niet wat het cadeautje is. Het kan iets kleins zijn of iets heel groots.
Slide 17 - Poll
Introductie naar dat mensen extra nieuwsgierig worden als ze niet weten wat ze krijgen.
Slide 18 - Tekstslide
Niet elke video op je 'For You Page' zal even leuk zijn, maar dat is precies waarom jij blijft scrollen. Je weet nooit van tevoren wat er komt en dat houdt je nieuwsgierig: “Misschien is de volgende video wel nog beter…”
Dit werkt net als een gokautomaat in een casino:
• Je trekt aan de hendel (je swipet)
• Meestal win je niets bijzonders (geen bijzondere video)
• Soms een jackpot (super leuke video)
• Daardoor trek (swipe) je nog een keer. En nog een keer. En nog een keer.
Slide 19 - Tekstslide
Scrollverslaving werkt, net als alle andere verslavingen, op het variabele beloningssysteem. Een variabel beloningssysteem geeft af en toe een beloning wanneer je iets doet.
De beloning komt niet elke keer, en ook niet op een vast moment. Je weet dus nooit precies wanneer je iets leuks krijgt. Juist die onzekerheid zorgt ervoor dat je blijft proberen. Dit soort onvoorspelbare beloningen werkt vaak sterker dan een vaste beloning.
“Je doet een krasactie op een verpakking. Soms win je wat, meestal niet, maar je probeert het toch weer.”
Of: “Je koopt een grabbelzak of mystery box. Soms zit er iets tofs in, soms niet, maar je blijft benieuwd.”
Slide 20 - Tekstslide
Zie slide
Vraag
Waarom zou TikTok willen dat jij zo lang mogelijk blijft kijken?
A
Omdat ze willen dat je gelukkig bent
B
Omdat dat hun verdienmodel is
C
Omdat ze je wat willen leren met hun video's
D
Omdat ze jouw interesses willen verbreden
Slide 21 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 22 - Tekstslide
Bespreek de meerkeuzevraag en leg uit dat TikTok geen liefdadigheid is. Vraag eventueel: “Wat zou er gebeuren als niemand meer op advertenties klikt?”
TikTok is een bedrijf dat geld verdient aan jouw aandacht. Tiktok verdient namelijk geld met advertenties.
Hoe langer jij blijft kijken; hoe meer advertenties jij ziet.
Niet alleen gebruikt TikTok jouw persoonlijke data om je langer te laten scrollen, maar ook om bij jou passende advertenties te laten zien. Hierdoor zal je sneller op de advertenties klikken.
Hiernaast gebruikt TikTok jouw data om te bepalen wat ‘werkt’ voor vergelijkbare gebruikers, die dezelfde interesses hebben.
Maar wat houdt al die data dan in die ze over jou verzamelen?
0
Slide 23 - Video
TikTok verzamelt dus erg veel data en dit is niet allemaal nodig zou je kunnen stellen.
Slide 24 - Tekstslide
Misschien weten leerlingen zelf ook nog tips die ze kunnen delen.
Slide 25 - Tekstslide
De leerlingen hebben nu geleerd over algoritme, hoe dit hen beïnvloeden kan en hoeveel data ze weggeven. Hoe kijken ze nu tegen het gebruik van TikTok aan? Hierna volgen een aantal stellingen die je met de leerlingen kan bespreken.
Kies zelf met welke stellingen je aan de slag wilt gaan.
Stelling
TikTok zou minder verslavend zijn als het geen algoritme zou gebruiken
Helemaal oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Helemaal eens
Slide 26 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Stelling
Er moet een tijdslimiet per dag komen op het gebruik van TikTok
Helemaal oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Helemaal eens
Slide 27 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Stelling
TikTok heeft invloed op hoe ik over bepaalde onderwerpen denk
Helemaal oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Helemaal eens
Slide 28 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Stelling
TikTok moet je vaker video's buiten je interesses laten zien
Helemaal oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Helemaal eens
Slide 29 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Stelling
Het maakt mij niet uit dat TikTok data over mij verzamelt, zolang ik leuke filmpjes krijg
Helemaal oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Helemaal eens
Slide 30 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Slide 31 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 32 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 33 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 34 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 35 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 36 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
