Les 05 - Herhaling beeldspraak

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Overige vormen van beeldspraak

en leeskring

Taalverzorging §20

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les (weer): 

- wat we van de leeskring moeten verwachten; 

- welke vormen van beeldspraak er naast metonymia nog meer zijn; 

- wat de kenmerken van deze vormen van beeldspraak zijn; 

- hoe we deze vormen van beeldspraak benoemen. 

Leeskring

Na de vakantie houden we een leeskring. 

Dit betekent dat jullie in groepjes in gesprek gaan over verschillende boeken die hetzelfde thema hebben. 

Twee weken na de vakantie moeten jullie een boek hebben uitgelezen. 

Vereisten boek

De tijd van De grijze jager, Oorlogswinter en Leven van een loser is voorbij. 

Ga naar www.lezenvoordelijst.nl en kijk in de lijst met boeken voor 12- tot 15-jarigen naar een boek van niveau 2. 

Laat mij uiterlijk op 24 april weten welk boek je gaat lezen. 

En dan... 

Het boek moet twee weken na de vakantie uit zijn; als je slim bent, maak je in de vakantie alvast een flink beginnetje. 

Ik deel jullie in in groepjes aan de hand van de thema's van de boeken die jullie hebben gekozen. 

Jullie gaan in deze groepjes in gesprek over de boeken. 

Beeldspraak

We weten dat van beeldspraak sprake is, als er twee zaken min of meer met elkaar worden vergeleken. Dit gebeurt vaak om situaties begrijpelijker of duidelijker te maken.  

De afgelopen lessen hebben we gekeken naar metonymia, maar er zijn nog meer vormen van beeldspraak, zoals we begin dit jaar hebben gezien. 

Vergelijking met verbindingswoord

De eerste vorm van beeldspraak is de vergelijking. Bij een vergelijking wordt de werkelijkheid (w) gekoppeld aan een beeld (b). Beide onderdelen zijn dus in de zin aanwezig. 

Vaak vormen woorden als van, alsof, als of koppelwerkwoorden het verbindingswoord tussen de werkelijkheid en het beeld. 

Voorbeelden

Usain Bolt (w) is sneller dan een bliksemschicht (o). 

Die politicus (w) is zo glad als een aal (o). 

Het nieuws (w) sloeg in als een bom (o).

Dat is een schat (o) van een kind (w). 

Zuivere metafoor

Een andere vorm van beeldspraak is de zuivere metafoor. Hierbij wordt de werkelijkheid (w) ook met een beeld (b) vergeleken, maar wordt alleen het beeld genoemd in de zin. 

Voorbeelden

Die ezel is zijn huiswerk weer eens vergeten te maken. 

De klerenkast gooide de ongenode gast zonder pardon het café uit. 

De hekkensluiter verraste door de koploper van de winst te houden. 

Personificatie

Een andere vorm van beeldspraak is de personificatie. Hierbij krijgt een levenloos iets 'wezenlijke eigenschappen'.

Voorbeelden

De motor van de oude auto kuchte en proestte bij het opstarten. 

Na het behalen van haar diploma lachte de toekomst haar toe. 

De wind speelt met de bladeren. 

Synesthesie

Nog een andere vorm van beeldspraak is de synesthesie. Hiervan is sprak als de waarnemingen van twee verschillende zintuigen worden gecombineerd.

Hierbij kan het gaan om een combinatie van horen en zien; proeven en voelen enzovoorts. 

Voorbeelden

schreeuwende kleuren  (zien en horen)

bittere woorden (proeven en horen)

warme stem (voelen en horen)

scherpe geur (voelen en ruiken)

bittere verwijten (heeft betrekking op smaakzin en gehoor)

Homerische vergelijking

De laatste vorm van beeldspraak die we voor nu bespreken is de Homerische vergelijking. Deze is vernoemd naar de Griekse dichter Homerus. Het gaat hierbij om een zeer uitgebreide vergelijking die vaak meer dan één zin beslaat.

Voorbeeld

Hij ontstak in gramschap, heftig als die van een Amsterdammer aan een autostuur, die, rijdend door rood licht, komende van links, moet wijken voor een ander, die van rechts door groenlicht nadert, o het schrijnend onrecht hoe een tweewerf geprivilegeerde een eerlijk man belaagt... Zo was zijn toorn.