1.4 + 2.5 Skeletten van dieren, vroeger en nu!

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

1.4 en 2.5 Skeletten van dieren, vroeger en nu!

Wat gaan we doen vandaag?

-Leerdoelen
- Het 'biologische momentje' van de dag...

- Check vorige lessen

- Uitleg nieuwe stof

- Bespreken blessures (ppt - One Note)

- Skelet opdracht (volgende week)

Leerdoelen:

Na deze les kun je:

• Uitleggen hoe dieren bewegen met een wervelkolom
• De relatie uitleggen tussen de bouw van de poten en de snelheid van bewegen.
  
• Uitleggen wat het skelet verteld over de leefwijze van een dier.
  
• Uitleggen hoe ongewervelde dieren bewegen. 
• Uitleggen wat een fossiel is. 
• Een aantal fossielen herkennen.
• Uitleggen hoe het proces van fossilisatie plaatsvindt. 

Het 'biologische momentje' van de dag...

Is het schild van een schildpad een skelet?

• Schildpadden horen bij de klasse van de reptielen en hebben een inwendig skelet, zoals een schedel, wervels en beenderen. 
  
  
• De ribben zijn vergroeid met beenplaten en voorzien van schubben op de rug die een schild vormen. 
  
  
• Ze hebben dus een inwendig én een uitwendig skelet! 

Check vorige lessen!

d.m.v. 10 vragen

1. Wat zijn de 7 levenskenmerken?

1. Voeden, groeien, ademen, voortplanten afscheiden, voortplanten en reageren
2. Voeden, verteren, ademen, voortplanten afscheiden, voortplanten en reageren
3. Voeden, groeien, ademen, voortplanten uitscheiden, voortplanten en waarnemen
4. Voeden, groeien, ademen, voortplanten afscheiden, voortplanten en waarnemen

2. De organen van een vrouw

Darmen

Maag

Hart

Nieren

Hersenen

Lever

Longen

Baarmoeder

3. Wat is het functie van het middenrif?

1. Het middenrif doet niks
2. Het middenrif zorgt voor de scheiding tussen buik- en borstholte
3. het middenrif zelf als belangrijkste ademhalingsspier actief betrokken bij de ademhaling.
4. Het middenrif houd het lucht tegen

ademhalings-

stelsel

skelet

bloedvaten-stelsel

spierstelsel

zenuwstelsel

verterings-stelsel

5. Er is een foto van Dominique haar arm gemaakt.

Sleep naar de botten die je ziet op de röntgenfoto:

Spaakbeen

Ellepijp

middenhands

beentjes

handwortel

beentjes

vingerkootjes

6. Het skelet!

opperarmbeen

teenkootje

dijbeen

sleutelbeen

schedel

heupbeen

kuitbeen

7. Een gewricht bevat laagjes kraakbeen. Wat is een functie van deze laagjes kraakbeen?

1. Ze zorgen ervoor dat de botten niet slijten
2. Ze houden botten van een gewricht op hun plaats
3. Ze maken de botten van een gewricht buigzamer
4. Ze zorgen ervoor dat een gewricht kan bewegen

8. Lijmstof en kalkzouten zitten in ….

1. Botcellen
2. Kraakbeencellen
3. Tussencelstof
4. Spieren

9. Welke functie hebben de kalkzouten?

1. Zorgen voor stevigheid
2. Zorgen voor buigzaamheid
3. Zorgen voor de vorm
4. Zorgen voor beweging

Vergroeid

Kraakbeen

Gewricht

Naadverbinding

Uitleg nieuwe stof

1.4 en 2.5

Wat is de overeenkomst
tussen vissen, amfibieën,
zoogdieren, vogels en reptielen ?

Skelet en leefwijze:

• Skelet = bouwplan
   (minimaal schedel,  wervelkolom en ribben).
  
  
• Verschillen tussen skeletten hangt samen
   met leefwijze (aangepast aan omgeving).
  
  
• Vorm en functie! Bron 2 blz. 54KK!
   
• Type gangers (zie blz. 39).

En ongewervelden dan?

• Dieren zonder wervelkolom hebben soms ook een skelet:
   - uitwendig kalkskelet (huisje of schelp). Groeit mee - groeilijnen. 
   - pantser van chitine (geleedpotigen). Groeit niet mee, daarom vervellen.  

Bewegen in je milieu:

• Milieu: water, land of lucht (of een combi).
  
  
• Water: gestroomlijnd (wervelkolom maakt golfbeweging van links naar rechts).
  
  
• Land: afhankelijk van type gewervelde;
  - amfibie: hopt en/of kruipt (wervelkolom van links naar rechts)
  - reptiel: zeer beweeglijke wervelkolom. Veel spieren om te kruipen.
  - vogels en zoogdieren: poten direct onder het lichaam. Holle en bolle wervelkolom.
  
  
• Ongewervelde dieren bewegen door spieren en slijm, verplaatsen van water of zijn vastgegroeid.
  
• Het smaller en langer worden van je segmenten door het samentrekken van spieren zoals bij een worm. 
• Geleedpotigen hebben spieren aan de binnenzijde van hun uitwendige skelet
  
  
  

1.4 Van botje tot fossiel:

• Fossielen: overblijfselen van planten/dieren
   van miljoenen jaren geleden.
  
  
  
• Paleontologen doen onderzoek naar
   fossielen en proberen organismen zo goed
   mogelijk na te bouwen (reconstrueren).
  
  
  
• Steenlagen: oudste lagen onder, nieuwste
   boven. 
   - Gidsfossielen: komen veel voor,
   herkenbaar, leefden in bepaalde tijd. 

 

Hoe word je een fossiel? 

1. Doodgaan, zachte delen verteren.
2. Harde delen snel bedekt door sediment.
3. Steeds meer nieuwe laagjes...
4. Door de druk verstenen de mineralen uit het dierlijke materiaal.
5. Bij planten verandert het materiaal in steenkool = donker en glimmend. 

Terugkomend op de leerdoelen

Kun je nu?

• Uitleggen hoe dieren bewegen met een wervelkolom
• De relatie uitleggen tussen de bouw van de poten en de snelheid van bewegen.
• Uitleggen wat het skelet verteld over de leefwijze van een dier.
• Uitleggen hoe ongewervelde dieren bewegen.
• Uitleggen wat een fossiel is.
• Een aantal fossielen herkennen.
• Uitleggen hoe het proces van fossilisatie plaatsvindt. 

Klaar met de uitleg!

Bespreken opdracht blessures (adhv ppt - One Note)

Opdracht dierskelet - Volgende week

Groepjes van 4!