Thema planten MAX

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Thema 1 planten

Bladeren:

Waar gaat deze basisstof over?

• De bouw van de bladeren
  
• Fotosynthese
  
• Stevigheid door water
  
• De werking van de huidmondjes

wat ga je leren

Je kunt de bouw en functie van bladeren en het belang hiervan voor de fotosynthese beschrijven.

planten bestaan uit 3 weefsels

• opperhuid

• weefsel met bladgroenkorrels

• vaatbundels

Fotosynthese

Bladgroenkorrels --> fotosynthese

Wanneer :  In het licht vinden fotosynthese en verbranding plaats.

Nodig voor fotosynthese:

1. Koolstofdioxide
2. Water
3. Zonlicht

Producten van fotosynthese:

1. Glucose
2. Zuurstof

Stengels en wortels

Waar gaat deze basisstof over?

• Transport door vaten
  
• Stevigheid door houtcellen en vezels
  
• Functies van wortels

wat ga je leren:

• Je kunt in afbeeldingen vaatbundels, houtvaten en bastvaten benoemen en je kunt de functie van deze delen beschrijven.
  
• Je kunt beschrijven hoe planten stevigheid verkrijgen.
  
• Je kunt beschrijven hoe opname en transport van water en mineralen bij planten plaatsvinden.

•  Houtvaten vervoeren water en mineralen van de wortels via de stengels naar de (bloem)bladeren en knoppen.
• Bastvaten vervoeren water en energierijke stoffen, vooral suiker, van de bladeren naar alle delen van de plant.

houtvaten

Vervoeren water en mineralen van de wortels via de stengels naar de bladeren

bastvaten

Vervoeren water en energierijke stoffen van de bladeren naar alle delen van de plant.

Planten krijgen stevigheid op twee manieren

•  door vocht in de vacuolen van de cellen
  

• door cellulose en houtstof in de celwanden van houtcellen en vezels

Is dit een kruidachtige plant (stevig door vacuolen) 

of een houtachtige plant (stevigheid door houtstof?)

1.                                                               2

3                                                                 4    

Wortels hebben drie functies:

• de plant vastzetten in de bodem

• water en mineralen opnemen

• reservestoffen opslaan

hoe komt het water omhoog?

• Door verdamping wil het water omhoog, het water wordt omhoog gezogen.
• Worteldruk

Glucose als grondstof

Waar gaat deze basisstof over?

• Energierijke en energiearme stoffen
  
• Fotosynthese en verbranding
  
• De vorming van energierijke stoffen
  
• De functie van assimilatieproducten

Wat ga je leren:

Je kunt beschrijven onder welke omstandigheden fotosynthese en verbranding plaatsvinden.

Je kunt aangeven welke stoffen een plant kan maken uit de grondstof glucose en wat de functies zijn van deze stoffen.

Energierijke/energie arme stoffen

Energierijke stoffen zijn gevormd door dieren of planten. 

Voorbeelden van energierijke stoffen zijn eiwitten, koolhydraten en vetten.

 

Energiearme stoffen komen voor in de levenloze natuur (rotsen, water, lucht). Voorbeelden van energiearme stoffen zijn koolstofdioxide, mineralen en water.

Planten kunnen glucose omzetten in alle andere energierijke stoffen waaruit ze bestaan.

• Van glucose maakt een plant andere koolhydraten, zoals suiker, zetmeel en cellulose.

– Suiker wordt via bastvaten naar alle delen van de plant vervoerd.

– Zetmeel wordt tijdelijk opgeslagen in de bladeren, of voor langere tijd in verdikte plantendelen (zoals wortels of stengels) of in zaden (zoals mais).

– Cellulose zit in de celwanden van plantencellen, vooral bij houtvaten en vezels

• Van glucose en nitraat maakt een plant eiwitten. Het cytoplasma van cellen en de chromosomen in de celkern bevatten veel eiwitten. Ook veel vitaminen zijn eiwitten. Eiwitten kunnen worden opgeslagen, bijvoorbeeld in de zaden van een boonplant.

• Van glucose maakt een plant vetten. Bij sommige planten komen in de zaden veel vetten voor. Voorbeelden daarvan zijn zonnebloempitten en pinda’s.

Planten en hun superpower

• Brandstoffen worden verbruikt bij de verbranding

• Bouwstoffen worden gebruikt bij de vorming van cellen en weefsels (voor opbouw en herstel). Eiwitten zijn bijvoorbeeld nodig voor de vorming van DNA en cellulose is nodig voor de vorming van celwanden.

• Reservestoffen, vooral zetmeel, worden opgeslagen voor later

voortplanting bij planten

Waar gaat deze basisstof over?

Ongeslachtelijke voortplanting

Geslachtelijke voortplanting

De bouw en functie van bloemen

• Je kunt beschrijven hoe ongeslachtelijke en geslachtelijke voortplanting plaatsvinden en je kunt hiervan voorbeelden bij planten geven.
  
• Je kunt de delen van een bloem noemen met hun kenmerken en functies

H7.2

Ongeslachtelijke voortplanting: plant kloont zichzelf

voortplanting met bloemen is geslachtelijk

Tweeslachtige bloem:

• Stamper en meeldraden

Eenslachtige bloem:

• Alleen stamper (VR)
• Alleen meeldraden (MN)

De bouw van een bloem

Hiernaast zie je een schematische tekening van een bloem.

Veel bloemen bestaan uit een

Mannelijke deel en een 

Vrouwelijke deel. 

Helmhokje

Mannelijk onderdeel van bloem.

Produceert stuifmeel.

Kroonblad

Gekleurd of groen onderdeel van bloem.

Gekleurd en groot bij insectenbloem. Trekt insecten aan.

Groen (onopvallend) of afwezig bij windbloem.

Zaadbeginsel

Vrouwelijk onderdeel van de bloem.

Hier liggen de eicellen van de bloem in de zaadbeginsels, om zaden te maken bij bestuiving.

Kelkblad

Groene bladeren die om de knop van een bloem heen zit ter bescherming. Blijven als kleine groene bladeren onderaan de bloem zichtbaar of vallen af.

Stamper - Stempel

Vrouwelijk onderdeel van de bloem.

Stempel is bovenste deel van de stamper. Vangt de stuifmeelkorrels op.

Stamper - Vruchtbeginsel

Vrouwelijk onderdeel van de bloem.

Hier liggen de zaadbeginsels in.

Steel

Deel waarmee de bloem vastzit aan de rest van de plant.

eenslachtige bloem:

• alleen meeldraden (en geen stamper) --> mannelijke bloem
• alleen stamper (en geen meeldraden) --> vrouwelijke bloem

tweeslachtige bloem:

• meedraden en stamper in dezelfde bloem

Basisstof 5

Waar gaat deze basisstof over?

Bestuiving

Bestuiving door insecten

Bestuiving door de wind

Bevruchting

Veranderingen na de bevruchting

Verspreiding van vruchten en zaden

Verspreiding door de wind

Verspreiding door dieren

Verspreiding door de plant zelf

Insectenbloem

Geur

Felle kroonbladeren

Grote kroonbladeren

Nectar

Stamper en meeldraden in bloem.

Weinig stuifmeel

Zwaarder stuifmeel

Windbloem

Geurloos

Kleurloze kroonbladeren

Kleine kroonbladeren

Geen nectar

Stamper en meeldraden buiten bloem.

Veel stuifmeel

Licht stuifmeel

Lesdoelen

• Je kunt omschrijven wat bestuiving is en je kunt kenmerken van insectenbloemen en windbloemen noemen.
• Je kunt beschrijven hoe bevruchting bij zaadplanten verloopt en welke veranderingen er na bevruchting in het vruchtbeginsel plaatsvinden.
• Je kunt uit afbeeldingen van (delen van) planten afleiden hoe de zaden worden verspreid.

Insectenbloemen

Bestuiving door insecten -> insectenbloemen

Kenmerken:

• Maken nectar
• Grote opvallende
  kroon-bladeren
• Geur

Windbloemen

Bestuiving door wind -> windbloemen

• Veel stuifmeel
• Kleine onopvallende bloemen

Hoog zodat de wind het kan vangen

Zaadverspreiding door dieren

Zaadverspreiding door de wind

zaadverspreiding

door de plant zelf

zaadverspreiding

door dieren

Basisstof 6

Waar gaat deze basisstof over?

De bouw van een zaad

Ontkieming

Groei en ontwikkeling

Eenjarige, tweejarige en vaste planten

Lesdoelen

• Je kunt de ontwikkeling van een zaad en de verdere groei en ontwikkeling van kiemplanten beschrijven.
• Je kunt uitleggen hoe een plant de winter overleeft en hiervan voorbeelden geven.

1 Eerst neemt de bruine boon water op. Hierdoor zwellen de zaadlobben op en scheurt de zaadhuid open. Het kiempje begint te groeien. Uit de opengescheurde zaadhuid komt eerst het worteltje naar buiten.

2 Het worteltje vormt wortelharen. Via het worteltje neemt het kiemplantje water en mineralen op uit de bodem.

3 Na enige tijd begint ook het stengeltje te groeien.

4 Wanneer het stengeltje en de zaadlobben boven de grond uitkomen, wordt bladgroen gevormd. In deze delen kan dan fotosynthese plaatsvinden, zodat het kiemplantje de glucose niet meer alleen uit het reservevoedsel haalt. Het kiemplantje kan nu ook zelf glucose maken.

5 Als al het reservevoedsel uit de zaadlobben is verbruikt, zijn ze verschrompeld en vallen ze af. Ondertussen zijn de blaadjes van het kiempje bladeren geworden

De ontkieming van een zaadje

Levencyclus

Eénjarige plant

Tweejarige plant