Levensloop hoofdstuk 5

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 5

Vermogen

Hoofdstuk 5 deel 1

Aan het einde van de les:

• kun je de hoogte van het vermogen uitrekenen en interpreteren
• kun je uitleggen dat bij lenen en sparen sprake is van ruilen over de tijd
• kun je de invloed van rente en verwachte prijsstijgingen op sparen en lenen uitleggen
• kun je verschillende vormen van beleggen benoemen en het rendement er van uitrekenen
  
• ben je op de hoogte van de risico's van beleggen in aandelen en obligaties en de relatie tussen risico en rendement
• Ken je het begrip tijdvoorkeur

Inkomen

In hoofdstuk 3 hebben we geleerd dat door te produceren inkomen wordt verdiend.

De 4 productiefactoren leveren inkomen op

Kapitaal > huur en rente

Arbeid > loon

Natuur > pacht

Ondernemerschap > winst

We onderscheiden inkomen uit arbeid en inkomen uit bezit.

Loon is het inkomen uit arbeid.

Alle overige inkomens zijn inkomen uit bezit:

Doordat je grond bezit ontvang je pacht

Doordat je geld bezit ontvang je rente

Doordat je gebouwen bezit ontvang je huur

Doordat je een bedrijf bezit ontvang je winst

Wanneer je geld over hebt kun je dit geld beleggen. Bij beleggen leg je geld vast voor kortere of langere tijd met als doel er financieel voordeel uit te halen. Je hoopt dat je belegging straks meer waard wordt. De opbrengst van een belegging noemen we het het rendement. Het rendement reken je uit door de opbrengst van de belegging als percentage van het belegde bedrag uit rekenen. (deel van het geheel)

Ruilen over de tijd

Wanneer je spaart of belegt stel je je besteding uit. Nu besteed je minder en later besteed je meer. 

Wanneer je leent haal je je bestedingen naar voren. Nu besteed je meer en later besteed je minder (want dan moet je het geleende geld terugbetalen en rente betalen).

Dit noemen we ruilen over de tijd: het naar voor halen of juist het uitstellen van bestedingen.

vormen van beleggen

Je kunt op verschillende manieren beleggen. Bijvoorbeeld door te sparen of door een obligatie of aandeel te kopen. Tegenwoordig zijn crypto valuta ook populair om in te beleggen.

Een obligatie is een schuldbewijs van grote ondernemingen of de overheid; zij geven obligatieleningen uit als ze geld nodig hebben. Mensen die zo'n obligatie kopen krijgen dan jaarlijks een bepaalde rente en na afloop van de afgesproken periode krijgen ze het geleende bedrag terug. 

Door te beleggen kan je vermogen groeien, maar ook afnemen!

Je vermogen is het verschil tussen je bezittingen en je schulden

Wanneer is het kopen van obligaties of aandelen interessant?

1. Als de rente op de spaarrekening hoog is
2. Als de rente op de spaarrekening laag is

Het kopen van obligaties  is niet helemaal zonder risico; stel dat je je geld aan de Griekse overheid hebt uitgeleend dan kan je misschien wel naar je geld fluiten.

Obligaties zijn wel minder risicovol dan het kopen van aandelen.

Als je een aandeel van een bedrijf koopt ben je voor een (heel klein) deel eigenaar van dit bedrijf en krijg je een deel van de winst van dat bedrijf (=dividend) Bij verlies krijg je niks en je aandeel kan ook minder waard worden! Bij obligaties krijg je altijd een vast rentepercentage, onafhankelijk van de winst van het bedrijf

In het algemeen geldt:

Hoe groter het risico van een belegging; hoe hoger het rendement

Het rendement is de opbrengst van de belegging; dit kan dus zijn de rente over het spaargeld, de rente over een obligatie of het dividend op aandelen

Sam koopt op 31 december 2018 100 aandelen Philips voor 29 euro per aandeel. In 2019 krijgt hij per aandeel 0,80 euro dividend. Bereken het rendement voor Sam in 2019 in procenten van zijn belegde bedrag

1. 0,80 euro
2. 0,8%
3. 2,8%
4. 4,2%

tijdvoorkeur

Als je een hoge tijdvoorkeur hebt dan hou je niet van sparen of beleggen; je wil NU genieten van het geld dat je hebt en dus NU consumeren. 

Als je een lage tijdvoorkeur hebt dan vind je het niet erg om te wachten met consumeren; je spaart/belegt graag.

Zijn er nog vragen?

huiswerk

Maken 5.1 t/m 5.8. 

Lesdoelen

• Je kunt de nominale en reële waarde onderscheiden en hun verband uitleggen.
• Je kunt de invloed van inflatie op de reële waarde uitleggen.
• Je kunt berekeningen maken met de inflatie, nominale en reële waarde van het vermogen.
• Je kunt de consumentenprijsindex (CPI) uitrekenen en interpreteren.
• Je kunt de vermogensrendementsheffing uitrekenen.
• Je kunt met behulp van een Lorenzcurve en een Gini-coëfficiënt de mate van ongelijke verdeling van het vermogen concretiseren. 

inflatie en koopkracht

Stel jij krijgt €25 zakgeld per maand. Je besteedt al je geld aan lolly's van €1. Hoeveel lolly's koop je elke maand?

Juist 25!

Stel nu dat de prijs van lolly's stijgt naar €1,50. Hoeveel lolly's kan je dan nog kopen?

Je zakgeld is €25 per maand
De prijs van lolly's is gestegen naar €1,50. Hoeveel lolly's kan je kopen?

1. 25
2. 20
3. 16,7
4. 15

Je kon dus eerst 25 lolly's kopen en nu nog 16,7.
Wat is er gebeurd met je koopkracht?

1. gestegen
2. gedaald

Hoe bereken je dus de koopkracht van jouw zakgeld aan een product?

Stel jouw inkomen stijgt met 10%
en de prijzen met 5%
Is je koopkracht dan gestegen of gedaald?

1. gestegen
2. gedaald

Wat is het indexcijfer van je inkomen en wat is het indexcijfer van de prijzen. Als je inkomen met 10% stijgt en de prijzen met 5%?

1. inkomen 110 prijzen 95
2. inkomen 110 prijzen 105
3. inkomen 90 prijzen 95
4. inkomen 90 prijzen 105

koopkracht

Dus koopkracht bereken je door 

inkomen / prijs = koopkracht

dit kan ook met indexcijfers

koopkracht verandering = reëel 

hoeveel het bedrag verandert = nominaal

prijsverandering = prijs

Stel: het indexcijfer van het inkomen is 105 en het indexcijfer van de prijzen is 102. Hoe hoog is dan het indexcijfer van de koopkracht?

1. 1,029
2. 0,97
3. 97,1
4. 102,9

indexcijfer koopkracht

koopkracht wordt ook wel reëel inkomen genoemd

het geldbedrag noemen we nominaal 

en de prijzen zijn gewoon de prijzen.

Als we al deze getallen omzetten in indexcijfers krijg je:

reëel indexcijfer = afgekort tot ric

prijsindexcijfer = pic

nominaal indexcijfer = nic

Mijn salaris nam toe met 4%, de prijzen stegen met 1%. Hoeveel is mijn reële waarde veranderd?

1. 104/101*100= 102,97 dus + 2,97%
2. 101/104*100= 97,11 dus -2,88%
3. 104/101=1,02 dus + 1,02%
4. 101/104=0,97 dus -0,3%

Mijn zakgeld steeg met 2%, de prijzen stegen met 2% hoeveel is mijn reële waarde veranderd?

1. 102/102=1 dus met 1%
2. 102/102*100=100 dus met 0%

Kies de juiste formule om de koopkracht uitgedrukt in het Reële Indexcijfer (RiC) uit te rekenen

1. RiC = (PiC / NiC) * 100
2. RiC = (NiC / PiC) * 100
3. RiC = (PiC * NiC) / 100
4. RiC = NiC - PiC + 100

Mijn salaris is gedaald van €2150 naar € 2000 per maand. De prijzen namelijk gemiddeld met 2% toe.
Wat is mijn RIC?

1. -5%
2. 91,2
3. 95
4. 91,1

ric

Je kan ric=nic/pic*100 

ook toepassen bij vermogen of spaargeld veranderingen. 

Op spaargeld krijg je rente, op vermogen heb je rendement. 

Dit is vaak in % gegeven. 

Stel je krijgt 3% rente per jaar op je spaargeld, en de prijzen stijgen dit jaar met 1%, kan je dan meer of minder kopen aan het einde van dat jaar.

1. meer
2. minder

Een voorbeeld van reëel rendement

Rente op je spaargeld is 5% per jaar, de prijzen stijgen dit jaar met 2%.

Indexcijfer nominaal spaargeld = 105 t.o.v. een jaar eerder. 

Indexcijfer prijzen = 102 t.o.v. van een jaar eerder

Reëel indexcijfer = 105/102*100 = 102,9

Dus de koopkracht van je spaargeld = reëel rendement is met 2,9% gestegen. 

Het rendement van een nominaal vermogen in een jaar is 2,6%. De inflatie is 3,2%.
Bereken de verandering van de reële waarde.

1. RIC = 103,2 - 102,6 = 100,6, dus een stijging met 0,6%.
2. RIC = 103,2/102,6 x 100 = 100,58, dus een stijging met 0,58%
3. RIC = 102,6/103,2 x 100 = 99,42, dus een daling met 0,58%
4. RIC = 102,6 x 0,968 = 99,32, dus een daling met 0,68%.

Wat is je reëel rendement?
De rente op je spaargeld is 6%, de inflatie is 1,5%.

1. -4,2%
2. 4,4%
3. 1,044%
4. 0,96%

Wat is dus de formule van ric?

5.4 Heffing op kapitaalinkomen

In hoofdstuk 3 hebben we gekeken naar belasting over je inkomen (box 1). 

Box 2: heffing op inkomen uit aanmerkelijk belang

- belasting betalen over inkomen uit aandelen (=dividend)

- je hebt een aanmerkelijk belang als je minimaal 5 % van de aandelen in  handen hebt

- je betaalt nu over je inkomsten 26,9%

Inkomensheffing

Om de inkomensheffing uit te rekenen gingen we eerst iemands belastbaar inkomen uitrekenen. Daarna pasten we het schijvensysteem toe en als laatste haalden we heffingskortingen er af.

Het uitrekenen van de heffing op vermogen (vermogensrendementsheffing) gaat hetzelfde, alleen kennen we daar geen heffingskortingen

Box 3

Box 3 : heffing op inkomen uit sparen en beleggen

- wordt ook wel vermogensrendementsheffing genoemd

- verschil tussen beleggen via spaarrekening (spaardeel) of beleggen via aandelen/obligaties/onroerend goed (beleggingsdeel)

- fictief rendement (onderscheid tussen spaardeel en beleggingsdeel)

Hoe wordt het fictief rendement berekend?

schijf	vermogen 1 jan.	spaardeel (rendement 0,1%)	beleggingsdeel (rendement 5%)	gemiddeld fictief rendement
0	0 - 30.000	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.
1	30.001 - 100.000	67%	33%	0,67 x 0,1% + 0,33 x 5% = 1,717%
2	100.000 - 1.000.000	21%	79%	0,21 x 0,1% + 0,79 x 5% = 3,971%
3	meer dan 1.000.000	0%	100%	5%

Het tarief in box 3 is 30%, dus je betaalt 30% van het totale fictieve rendement in schijf 1, 2 en 3.

We maken samen 5.15 op bladzijde 75

5.5 De verdeling van het vermogen

Weet je nog?

Om te kijken hoe de inkomens of vermogens in een land verdeeld zijn kun je gebruik maken van de Lorenzcurve of de Gini Coëfficient.

Wat was de Gini Coëfficient ook alweer?

Gini Coëfficient

Formule:

A/(A+B)

Oppervlake A is de oppervlakte tussen de diagonaal en Lorenzcurve. Hoe groter deze oppervlakte, hoe schever de inkomens verdeeld zijn en hoe groter de uitkomst van de gini coëfficient is. De uitkomst ligt altijd tussen 0 en 1. Hoe dichter bij 1 hoe schever de inkomens verdeeld zijn.

Een daling van de gini-coëfficiënt geeft dus aan dat er sprake is van nivellering.

Aan de slag/ Huiswerk

Maken 5.9 t/m 5.19