Herhalen + oefentoets

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom H3E! 

Ga alvast zitten en pak je spullen erbij.

• Nieuw Nederlands + schrift
• leesboek
• agenda
• etui

Welkom H3F! 

Ga alvast zitten en pak je spullen erbij.

• Nieuw Nederlands + schrift
• agenda
• etui

Pak je leesboek en ga lekker lezen!

Deze les

Herhalen H1, 2, 3, 4 en 6

Aan het eind van de les:

• weet je welke leerstof je al beheerst;
• weet je welke leerstof je nog lastig vindt.

H1: zinnen correct begrenzen

Hoofd- en bijzinnen

Als een zin twee persoonsvormen heeft, is het een samengestelde zin. Deze samengestelde zin bestaat uit hoofdzinnen of hoofd- en bijzinnen.

Hoofdzin

De hoofdzin kun je op de volgende manier herkennen:

• Onderwerp en persoonsvorm staan naast elkaar; er passen (bijna nooit) andere zinsdelen tussen. 
• De persoonsvorm staat voorin de zin; het is het eerste of tweede zinsdeel.

Evelien werkt bij de bakker, want zij bakt graag koekjes.

Bijzin

De bijzin kun je op de volgende manier herkennen:

• Het onderwerp en de persoonsvorm staan niet naast elkaar. Je kunt er andere zinsdelen tussen zetten. 
• De persoonsvorm staat vaak achter in de zin.

Omdat Evelien graag koekjes bakt, werkt zij bij de bakker.

Zinnen correct begrenzen

• Een zin begint met een hoofdletter en eindigt met een punt.
• In een samengestelde zin worden de zinnen vaak van elkaar onderscheiden door een komma, een puntkomma of een dubbele punt.
• Je kunt zinnen ook samenvoegen, maar dan moet je een voegwoord gebruiken (want, omdat, maar, ....)

Zinnen correct begrenzen

• Hoofdzin + hoofdzin: je zet een punt tussen de twee zinnen. 

Tijdens de vakantie heeft Monique veel uitgeslapen. Ze hoefde haar wekker niet te zetten.

• Hoofdzin + bijzin: zet een komma of gebruik een voegwoord. 

Tijdens de vakantie heeft Monique veel uitgeslapen, omdat ze haar wekker niet hoefde te zetten.

H2: samentrekking (controleren)

Samentrekking

• voorwaartse samentrekking: een antieke lamp en een moderne
• achterwaartse samentrekking: binnen- en buitenland

Let ook op het streepje!

Samentrekkingen komen voor op drie niveaus:

• woordniveau: zon- en feestdagen (streepje)
• woordgroepsniveau: dure auto's en huizen (geen streepje)
• zinsniveau: Iris volleybalt op zaterdag Peter op zondag.

Samentrekking

• voorwaartse samentrekking: een antieke lamp en een moderne
• achterwaartse samentrekking: binnen- en buitenland

Let ook op het streepje!

Samentrekkingen komen voor op drie niveaus:

• woordniveau: zon- en feestdagen (streepje)
• woordgroepsniveau: dure auto's en huizen (geen streepje)
• zinsniveau: Iris volleybalt op zaterdag Peter op zondag.

Goede of foutieve samentrekking? 

Samentrekking op zinsniveau: Iris volleybalt op zaterdag Peter op zondag.

Samentrekken mag alleen als aan drie voorwaarden is voldaan:

• dezelfde functie: zinsdeel, woordsoort
• dezelfde betekenis:
• hetzelfde getal: enkelvoud, meervoud

Goede of foutieve samentrekking? 

Stap 1: Kijk welke woorden zijn weggelaten 

Stap 2: Bepaal de functie, de betekenis en het getal (enkelvoud of meervoud) van beide 'zinnetjes'

Stap 3: Controleer of dit in beide gevallen hetzelfde is

Mijn les Nederlands was vandaag weer geweldig en zal ik daarom niet snel vergeten.

H3: (fouten met) verwijswoorden

Verwijswoorden

Met een verwijswoord wijs je terug naar een of meer woorden die eerder genoemd zijn, het antecedent. Vaak is dit antecedent de kern van een zinsdeel. 

Hoe herken je het geslacht van een woord?

Onzijdige woorden

Het-woorden zijn onzijdig.

Ook namen van landen, provincies, steden en clubs

Verkleinwoorden 

Je verwijst met	en
het, zijn	dit, dat

Vrouwelijke woorden

De-woorden zijn mannelijk óf vrouwelijk. 

Vrouwelijk zijn:

• vrouwelijke dieren of personen 
• de woorden op de volgende uitgangen:

-heid, -nis, - ing, -schap, -st, -te, -de, -ie, -ij, -iek, - theek, -teit, -tuur

Je verwijst met	en
zij, ze, haar	deze, die

Leer deze uitgangen uit je hoofd!

Mannelijke woorden

De-woorden zijn mannelijk óf vrouwelijk.

Mannelijk zijn: 

• mannelijke personen en dieren
• ook woorden waarbij je niet kunt vaststellen of het mannelijk of vrouwelijk is.

Je verwijst met	en
hij, hem, zijn	deze, die

Let op!

Verwijswoorden - hen/hun

Het verwijswoord hen gebruik je als lijdend voorwerp (lv) en na een voorzetsel (vz).

Het verwijswoord hun gebruik je als meewerkend voorwerp (mv).

Anita’s ouders wonen vlakbij en ze bezoekt hen vaak. Ze neemt dan iets lekkers voor hen mee en bezorgt hun een gezellige middag.

Let op!

Verwijswoord - wat 

Met het verwijswoord wat verwijs je naar

• dat en datgene
• een onbepaald voornaamwoord (alles, iets, niets en het enige), 
• een overtreffende trap (het beste) 
• een hele zin:

Er stond een lange file voor de brug, wat behoorlijk tegenviel.

Let op!

Verwijswoord - dieren/mensen

• Naar dieren en dingen verwijs je met daar/waar+voorzetsel (daarvan, waarover)
• Naar mensen verwijs je met voorzetsel+wie (van wie, over wie):

De SRV-man bij wie ik wekelijks boodschappen doe, beschikt over een luxe wagen, waarmee hij door het dorp rijdt

H4: (foutief) beknopte bijzin

Hoofd- en bijzinnen

• Hoofdzin: persoonsvorm en onderwerp naast elkaar. Je kunt er niets tussen plaatsen.
• Bijzin: persoonsvorm en onderwerp uit elkaar. Je kunt er wel iets tussen plaatsen

Ze gaat met me mee, als ik haar ticket betaal.

Ik vind hem heel slim, hoewel hij af en toe wel slordig is.

Beknopte bijzin

In een beknopte bijzin staat geen onderwerp. Als je er een gewone bijzin van maakt, moet het onderwerp verwijzen naar dezelfde persoon/zaak als het onderwerp uit de hoofdzin.

Luid lachend schonk hij een borrel in.  > Terwijl hij luid lachte, schonk hij een borrel in. 

Beknopte bijzin

In plaats van de persoonsvorm bevat de beknopte bijzin:

• een voltooid deelwoord (Afgeleid....);
• een onvoltooid deelwoord (.... liggend);
• te + infinitief (te besteden).  

Foutief beknopte bijzin

Als het onderwerp uit de hoofdzin niet het onderwerp is dat je in de bijzin zou kunnen zetten, dan is er sprake van een foutief beknopte bijzin . 

• Wachtend op het perron, bleek de trein al vertrokken. 

• Kijkend uit het raam, viel plotseling een dakpan naar beneden. 

Waarom fout?

H6: (in)congruentie

Congruentie

In zinnen komt de persoonsvorm in persoon en getal overeen met het onderwerp: congruentie. Dit houdt in dat bij een enkelvoudig onderwerp een enkelvoudige persoonsvorm hoort. 

• VB: Ik loop naar school. / Wij lopen naar school. 

Als persoonsvorm en getal niet overeenkomen: incongruentie.

Meestal is dit niet moeilijk, maar er zijn een paar lastige gevallen.

Incongruentie

• Het onderwerp is meervoud, maar wordt voor enkelvoud aangezien:

       De media schrijft veel onzin over deze bekende Nederlander.

        (schrijft = schrijven)

• Het onderwerp (ow) lijkt meervoud, maar is enkelvoud, omdat de kern enkelvoud is:

      Uit de enquête bleek dat de meerderheid van de leerlingen tegen             

      frisdrankautomaten waren.    (waren = was)

.

Incongruentie

• De pv en het ow staan ver uit elkaar en daartussen staan andere   zinsdelen met een ander getal dan het ow:

       Het schijnt dat het stadsbestuur de komende jaren binnen de grachten             geen nieuwe parkeerplaatsen voor auto’s meer willen aanleggen.

       (willen = wil)

Aan de slag!

Ga zelfstandig leren voor de toets:

• maak een samenvatting;
• maak de oefentoets;
• oefen met de overige opdrachten via NN Online.