Toets lezen periode 2 TL

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Wat moet je kennen en kunnen voor de toets?

- Je moet de verschillende tekstdoelen kennen en herkennen

- Je moet de verschillende tekstsoorten kennen en herkennen

- Je moet een hoofdgedachte van een tekst kunnen benoemen

- Je moet het verschil tussen een argument en een mening herkennen, ook een tegenargument moet je herkennen

- Je moet de verschillende signaalwoorden herkennen en kunnen toepassen

- Je moet de functies van de inleiding kunnen herkennen en toepassen

- Je moet tekstdelen kunnen samenvatten

Tekstdoelen en tekstsoorten

Tekstdoel	de schrijver wil	tekstsoorten
informeren	dat je iets te weten komt	artikel in een krant of tijdschrift, nieuwsbericht, schoolboektekst
overtuigen	dat je dezelfde mening krijgt als hij heeft	reactie op een website, een ingezonden brief
waarschuwen	dat je iets niet doet	reclametekst, advertentie, folder
activeren (tot handelen aanzetten)	dat je iets gaat doen	reclametekst, advertentie
instrueren	uitleggen hoe je iets moet doen	gebruiksaanwijzing, recept, handleiding
adviseren	je raad geven	folder (bijv. van de apotheek)
amuseren	je vermaken	verhaal, strip, mop

Hoofdgedachte

De hoofdgedachte is eigenlijk de kortst mogelijke samenvatting van een tekst. Vaak vind je hem in de inleiding of het slot van de tekst. Ook kan hij in de onderkop verwerkt zijn. Als je hem daar niet vindt, moet je hem zelf formuleren nadat je de hele tekst goed hebt gelezen.

De kortste samenvatting van een tekst geef je als je de hoofdgedachte van de tekst onder woorden brengt. Om de hoofdgedachte te vinden, stel je jezelf deze vraag: wat vertelt de schrijver over het onderwerp van de tekst? 

De hoofdgedachte is één zin en het is nooit een vraag.

Standpunt, argumenten

De schrijver neemt over de stelling een standpunt in. Dit kan een positief of een negatief standpunt zijn. Hij onderbouwt zijn standpunt met argumenten. Hij noemt dan een aantal redenen waarom hij het wel of niet met de stelling eens is.

In een tekst kunnen ook tegenargumenten worden genoemd. De schrijver laat je dan een andere kant van zijn mening zien.

In de conclusie van een tekst kunnen alle argumenten nog eens worden opgesomd.

Feit of een mening

Een mening is wat je denkt.

Een mening is wat je vindt.

Een feit is informatie waarvan je zeker weet dat die klopt.

Een feit kun je weten. Een feit kun je zien.

Een feit kun je meten.

Signaalwoorden

Zinnen staan niet zomaar naast elkaar. Ze hebben iets met elkaar te maken. Signaalwoorden laten zien wat ze met elkaar te maken hebben. Zij geven zinsverbanden en alineaverbanden aan.

Verband	Signaalwoorden
Tijd	voordat, wanneer, achteraf
opsomming	ook, verder, daarnaast
oorzaak en gevolg	doordat, daardoor, zodat

Verband	Signaalwoorden
reden	want, namelijk, daarom, omdat
tegenstelling	echter, maar, toch
plaats	hier, waar, daar

voorwaarde	als, wanneer, in geval van
doel en middel	hiermee, door middel van, met behulp van
vergelijking	net als, hetzelfde als, in vergelijking met
voorbeeld	zoals, bijvoorbeeld, zo, een voorbeeld hiervan is
conclusie/samenvatting	dus, alles bij elkaar, dat houdt in, daarom
uitzondering	tenzij, behalve

https:

Functies inleiding

Een langere geschreven tekst is vaak uit drie delen opgebouwd: een inleiding, een middenstuk en een slot. De inleiding bestaat meestal uit één alinea.

Welke functies kan een inleiding hebben:

- je aandacht wordt getrokken

- het onderwerp wordt aangekondigd

- voorbeeld en vraag

- anekdote (kort grappig verhaaltje)

- korte samenvatting of conclusie

- deskundige aankondigen

Functies van het slot

- een korte samenvatting

- een conclusie

- een oproep of waarschuwing

- mening van de schrijver

- het antwoord op de vraag uit de inleiding

Samenvatten

Om een tekst samen te vatten, ga je op zoek naar de belangrijkste informatie, oftewel de hoofdzaken van de tekst. Deze vind je in de kernzinnen.

De rest van de alinea’s bestaat uit uitleg of voorbeelden bij de kernzin. Dat zijn de bijzaken van de tekst. Deze neem je niet op in een samenvatting. Uitzondering hierop zijn schoolboekteksten, want daarin heb je de uitleg en de voorbeelden vaak nodig om de stof goed te kunnen begrijpen.

De kortste samenvatting van een tekst geef je als je de hoofdgedachte van de tekst onder woorden brengt. Om de hoofdgedachte te vinden, stel je jezelf deze vraag: wat vertelt de schrijver over het onderwerp van de tekst? De hoofdgedachte is één zin en het is nooit een vraag.

Tijdens het centraal examen zijn er vragen over samenvatten. Er wordt getoetst of je:

de hoofdzaken die in een samenvatting horen in een tekst kunt herkennen;

hoofdzaken van bijzaken kunt onderscheiden;

de hoofdzaken in de juiste volgorde kunt zetten.