H4.1 + H4.2 - Chemische reacties

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H4

§4.1 + start §4.2

Leerdoelen

Na deze les weet ik...:

• wat de 4 kenmerken zijn van een chemische reactie
• welke 5 factoren de reactiesnelheid kunnen beïnvloeden

Na deze les kan ik...:

• herkennen welke chemische reactie sneller verloopt
• reactieschema van een chemische reactie opstellen

Wat is een chemische reactie?

1. Een reactie van een chemicus
2. Een reactie met stoffen
3. Een proces waarbij stoffen verdwijnen en nieuwe stoffen ontstaan
4. Een reactie met zuurstof

Wel of geen chemische reactie?

1. Wel
2. Niet

Wel of geen chemische
reactie?

1. Wel
2. Niet

Wel of geen chemische reactie?

(koken van een ei)

1. Wel
2. Niet

Wel of geen chemische reactie?

1. Wel
2. Niet

Wel of geen chemische reactie?

1. Wel
2. Niet

Wel of geen chemische reactie?

1. Wel
2. Niet

§4.1

Chemische reactie 

• gebeurtenis waarbij de (begin)stoffen verdwijnen en nieuwe stoffen met andere stofeigenschappen ontstaan (=reactieproducten)   

§4.1

Chemische reactie

• Tijdens de reactie ontstaan vaak reactie verschijnselen:

• -> geluid (Knal, bruisen)  
• -> kleurverandering
• -> vuurverschijnselen
• -> rook
• -> geur   

§4.1

Kenmerken Chemische reactie:  

• Beginstoffen veranderen in reactieproducten => stofeigenschappen veranderen dan dus ook.
• Er treedt altijd een energie-effect op. 
• Totale massa beginstoffen=totale massa reactieproducten
• Bepaalde reactietemperatuur nodig om de reactie te laten verlopen. 

Energie-effect

Exotherme reactie: Een reactie waarbij warmte, licht of elektrische energie vrijkomt.

Endotherme reactie: Een reactie waarin warmte, licht of elektrische energie moet worden gestopt

Energie Effect

Bij alle chemische reacties treed er een energie effect op:

• Endotherm (energie nodig)
• Exotherm (energie komt vij)

Endotherm

Wanneer je steeds energie moet toevoegen om er voor te zorgen dat de reactie doorgaat, is de reactie endotherm.

Wanneer de energietoevoer stopt, stopt de reactie.

(bijv: het koken van een ei of groenten)

Exotherm

Wanneer bij de reactie energie vrijkomt, is de reactie exotherm.

Exotherme reacties moeten vaak wel op gang worden gezet, waarna het vervolgens zelf verder gaat.

(bijv: een kaars aansteken)

Alle verbrandingen zijn exotherm

Wat is GEEN chemische reactie?

1. Verbranden van papier
2. Stollen van bloed
3. Het roesten van je fiets
4. Thee zetten

Endotherme of exotherme reactie?

1. Endotherm
2. Exotherm

Endotherm of exotherm proces?

1. Endotherm
2. Exotherm

Exotherm of endotherm?
Vuurwerk

1. Endotherm
2. Exotherm

Is het branden van kaarsje endotherm of exotherm?

1. Endotherm
2. Exotherm

§4.1 - Reacties versnellen

Factoren die reactiesnelheid beïnvloeden

1. Soort stof
2. Concentratie
3. Temperatuur
4. Verdelingsgraad
5. Katalysator

1.

2.

3.

4.

5.

Welke reactie verloopt het snelst?

1. De reactie tussen magnesiumlint en azijnzuur bij 20 C
2. De reactie tussen magnesiumlint en azijnzuur bij 80 C
3. De reactie tussen magnesiumpoeder en azijnzuur bij 20 C
4. De reactie tussen magnesiumpoeder en azijnzuur bij 80 C

Wat gebeurt er met de reactiesnelheid als je de beginstoffen in een bak met ijswater zet?

1. Reactiesnelheid gaat omhoog
2. Reactiesnelheid blijft gelijk
3. Reactiesnelheid gaat omlaag

Een katalysator:

1. vertraagd de reactie, wordt niet verbruikt
2. vertraagd de reactie, wordt verbruikt
3. versneld de reactie, wordt niet verbruikt
4. versneld de reactie, wordt niet verbruikt

§4.2

• Reactieschema
• = schematische weergave van een chemisch reactie óf chemisch proces
• -> beginstoffen  vóór de pijl
• -> reactieproducten na de pijl

• beginstof(fen)    ->    reactieproduct(en)

• Vergeet de fase achter een stof niet! 
• (l), (g), (s), (aq)

§4.2

• Reactieschema opstellen:

1. Lees goed de tekst
2. Bepaal de beginstoffen
3. Bepaal de reactieproducten
4. Noteer eerst de beginstoffen -> reactieproducten
5. Noteer de fases van de stoffen

§4.2

Reactieschema opstellen

Lucia verhit suiker, door een reageerbuis te verwarmen met de blauwe ruizende vlam. Hierbij komt er een brandbaar gas uit de buis en er blijft een zwarte vast stof (koolstof) achter in de reageerbuis. Verder weet Lucia dat hierbij ook waterdamp vrij komt.

• Stap 1: Lees goed de tekst!
• Stap 2: Bepaal de beginstoffen
• Stap 3: Bepaal de reactieproducten
• Stap 4: Noteer eerst de beginstoffen -> reactieproducten
• Stap 5: Noteer de fases van de stoffen

§4.2

Reactieschema opstellen

Lucia verhit suiker, door een reageerbuis te verwarmen met de blauwe ruizende vlam. Hierbij komt er een brandbaar gas uit de buis en er blijft een zwarte vast stof (koolstof) achter in de reageerbuis. Verder weet Lucia dat hierbij ook waterdamp vrij komt.

• Stap 1: Lees goed de tekst!
• Stap 2: beginstof is suiker
• Stap 3: Reactieproducten zijn Water, Koolstof en brandbaar gas
• Stap 4: Suiker --> water + Koolstof + Brandbaar gas
• Stap 5: Suiker (s) --> water (g) + Koolstof (s) + Brandbaar gas (g)

Stel het reactieschema op van het oplossen van suiker in water.

Stel het reactieschema op van het smelten van ijzer.

In veel huizen wordt er aardgas verbrand, voor de centrale verwarming.
Voor de verbranding van aardgas (methaan) is zuurstof nodig. De stoffen die bij de verbranding ontstaan zijn koolstofdioxide en waterdamp.

Stel het reactieschema op voor de verbranding van methaan.

Aan de slag  

• Maken:
  

    * §4.2 => opdr. 19 + 20 (blz. 118)

    * §4.1 => opdr. 3, 4, 6, 10, 11, 12, 15, 17

• Eerste 5 minuten in stilte
• Daarna fluisterend overleggen met buur of werken met muziek

• Vraag? Steek je hand op
• Af? => Geen huiswerk