5V Thema 5 BS 2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Transport in planten

5V

Thema 5

BS 2

Vandaag

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe planten water met mineralen opnemen, transporteren en afgeven
• Je kunt beschrijven hoe huidmondjes de gaswisseling van planten reguleren en dat de opname van koolstofdioxide in relatie staat met de afgifte van water

Programma:

1. Wat weten we nog van de bouw en groei van planten

2. Opname van water en mineralen

3. Waterpotentiaal en transport van water

4. Transport in bastvaten

Hiernaast zie je een doorsnede van een plant. Is deze doorsnede van een wortel of een stengel? Leg uit waaraan je dat kunt zien.

Met behulp van een houtboor werd een uitgeboorde kern van een nog levende boom bestudeerd. Van deze kern werd een schematisch tekening gemaakt (zie afbeelding hiernaast). Bij welke nummers bevinden zich jaargrenzen?

1. 1 en 5
2. 2 en 6
3. 3 en 7
4. 4 en 5

Met behulp van een houtboor werd een uitgeboorde kern van een nog levende boom bestudeerd. Van deze kern werd een schematisch tekening gemaakt (zie afbeelding hiernaast). De jaarring in het midden is in 2017 gevormd. Bij welk nummer staan de cellen die in de zomer van 2016 zijn gevormd?

1. 1
2. 3
3. 5
4. 7

Vormt de buitenzijde van een plant en beschermt tegen waterverlies en infecties.

1. Vaatweefsel
2. Dekweefsel
3. Vulweefsel
4. Grondweefsel

Sapstromen

Anorganisch: 

• Water en zouten
• Houtvaten (xyleem)

Organisch: 

• Glucose en andere organische stoffen
• Bastvaten (floeem)

Water en mineralen opname

Hout- en bastvaten bevinden zich in de wortel in de centrale cilinder

Daaromheen ligt een laag endodermis

• Deze cellen bevatten een kurkbandje: bandje van Caspary

--> selectieve opname van stoffen

Wortelharen

Epidermiscellen groeien uit tot wortelharen

--> groter oppervlak

--> sneller opname water en mineralen

Watertransport wortelcellen

• Bij kurkbandjes actief transport via celmembraan
  
• Hoge osmotische waarde in centrale cilinder
• Osmose naar centrale cilinder
• Kurkbandjes verhinderen terugstromen water
• Water in houtvat stijgt --> worteldruk

Waterpotentiaal

= druk nodig om water te verplaatsen

Afhankelijk van:

• Osmotische waarde van een cel: meer opgeloste stoffen --> negatieve osmotisch potentiaal 
• Drukpotentiaal (turgordruk): meer vocht in een cel --> positieve drukpotentiaal
• Water beweegt van hoog naar laag waterpotentiaal

Capillaire werking

Samen met trekkrachten 

door verdamping en 

worteldruk zijn deze 

krachten sterker dan

de zwaartekracht.

Huidmondjes

• Regelen verdamping
• Afname turgor sluitcellen door watertekort zorgt voor vormverandering waardoor huidmondje dicht gaat
• Kan ook onder invloed van licht en CO2

Houtvaten

• Watertransport door verdamping, capillaire werking en trekkrachten door verdamping
• Sapstroom van beneden naar boven
• In zomer vooral verdamping, in lente vooral worteldruk

Bastvaten

• Bevat vooral suiker
• Variabele richting sapstroom, van suikerbron naar plek waar suiker nodig is of opgeslagen wordt

Een plantencel wordt in zuiver water (gedestilleerd) gelegd. De druk in de cel is 0,3 MPa en de druk van de opgeloste deeltjes in de cel is 0,163 MPa. Leg met behulp van een berekening uit hoe het water zich verplaatst.

In de winter wordt zout gestrooid op de wegen. Beinvloed dit de wateropname van bermplanten? Zo ja, hoe dan? Zo nee, waarom niet?

Afsluiting

Lezen:

BS 2 (blz. 151 t/m 156)

Waterpotentiaal mag je overslaan

Maken:

BS 1 opdr. 9 t/m 18 (behalve 11 en 12)

Volgende les

Practicum voor de andere groep,

misschien online les (houdt SOM in de

gate)

Kun je: beschrijven hoe planten water met mineralen opnemen, transporteren en afgeven