Thema 3: Genetica Oefenles

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Wat is het fenotype van de stier?

1. homozygoot
2. heterozygoot
3. zwarte vacht
4. rode vacht

Chromosomen

• liggen in de celkern
• komen in paren voor
• Op chromosomen ligt informatie voor erfelijke eigenschappen, dat noem je een gen
  
• bestaan uit DNA ketens

Allelen

• Dominante allel: Allel dat tot uiting komt en vaak tot het fenotype leidt
                                                                                            hoofdletter bijv. B, A, D
• Recessieve allel: Allel dat tot uiting komt als er geen dominant allel aanwezig is in het genotype                             kleine letter bijv. b, a, d              
• Onvolledig dominant: Beiden allelen zijn 'even' dominant en komen tot uiting
  -> Intermediair: fenotype is een mengvorm van beiden allelen
  -> Co-dominant: beide allelen komen volledig tot uiting

In een bepaalde populatie dieren hebben alle individuen het genotype rr voor een bepaalde eigenschap. Als gevolg van een erfelijke verandering tijdens de vorming van een zaadcel ontstaat een individu Z met genotype Rr. Bij deze diersoort komt geen zelfbevruchting voor.
Individu Z krijgt een groot aantal nakomelingen in de eerste en volgende generaties. Individuen met genotype Rr of RR hebben tweemaal zoveel kans de leeftijd te bereiken waarop ze tot voortplanting kunnen komen als individuen met genotype rr.
Hoe wordt het proces van erfelijke verandering genoemd waardoor het genotype Rr van individu Z kon ontstaan?

1. Modificatie
2. Genetische variatie
3. Mutatie
4. Selectie

Wanneer de omgeving het genotype verandert

In een bepaalde populatie dieren hebben alle individuen het genotype rr voor een bepaalde eigenschap. Als gevolg van een erfelijke verandering tijdens de vorming van een zaadcel ontstaat een individu Z met genotype Rr. Bij deze diersoort komt geen zelfbevruchting voor.
Individu Z krijgt een groot aantal nakomelingen in de eerste en volgende generaties. Individuen met genotype Rr of RR hebben tweemaal zoveel kans de leeftijd te bereiken waarop ze tot voortplanting kunnen komen als individuen met genotype rr.
Welk deel van de eerste generatie nakomelingen van individu Z heeft een vergrote kans op voortplanting?

1. 1/2
2. 1/4
3. 1/8
4. 3/4

In een bepaalde populatie dieren hebben alle individuen het genotype rr voor een bepaalde eigenschap. Als gevolg van een erfelijke verandering tijdens de vorming van een zaadcel ontstaat een individu Z met genotype Rr. Bij deze diersoort komt geen zelfbevruchting voor.

Individu Z krijgt een groot aantal nakomelingen in de eerste en volgende generaties. Individuen met genotype Rr of RR hebben tweemaal zoveel kans de leeftijd te bereiken waarop ze tot voortplanting kunnen komen als individuen met genotype rr.

Welk deel van de eerste generatie nakomelingen van individu Z heeft een vergrote kans op voortplanting?

De hele populatie is rr, behalve individu Z, die heeft Rr

P:      Rr x rr


Genotype Rr en RR hebben tweemaal zoveel kans op het bereiken van de leeftijd van voortplanting

Bij maïsplanten komt een dominant allel R voor dat de vorming van zetmeel in rijpende stuifmeelkorrels bepaalt. Wanneer het allel R in de stuifmeelkorrels ontbreekt, bevatten deze geen zetmeel. Stuifmeel van een maïsplant met genotype Rr wordt onderzocht op de aanwezigheid van zetmeel.

Hoeveel procent van de rijpe stuifmeelkorrels van deze maïsplant bevat zetmeel?

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Een bepaald type doofheid bij mensen is erfelijk.
In de bron is een familiestamboom weergegeven.

Hoe erft dit type doofheid over?

1. Dominant, X-chromosomaal
2. Dominant, Autosomaal
3. Recessief, X-chromosomaal
4. Recessief, Autosomaal

Hoe pak je dit aan?

1. Is de eigenschap
dominant of recessief?
 Zoek naar het afwijkende 

kind  (ander fenotype dan 
ouders). 

Hoe pak je dit aan?

1. Is de eigenschap
dominant of recessief?
 Zoek naar het afwijkende 

kind  (ander fenotype dan 
ouders). 

Dus doof = recessief

Hoe pak je dit aan?

2. Als het X-chromosomaal
én recessief is, dan heeft een
vrouw met de aandoening,
óók een vader met de 
aandoening. 

Hoe pak je dit aan?

2. Als het X-chromosomaal
én recessief is, dan heeft een
vrouw met de aandoening,
óók een vader met de 
aandoening. 

Nummer 4 = XaXa
Zou het X-chromosmaal zijn, moet vader 2 XaY hebben. En dus ook doof zijn.. maar 

Kleurenblindheid

Het gen voor roodgroenkleurenblind ligt op het X-chromosoom en is recessief. 
Vrouw kleurenblind :
Vrouw draagster:               

Vrouw kleurenziend:
Man kleurenblind: 

Man kleurenziend: 

Afwijkende kind = recessief

Xchromosomaal of niet

- Als een eigenschap op het X-chromosoom ligt, zullen vaders met een dominant allel altijd dochters krijgen met het dominante fenotype. Zij geven immers via hun enige X-chromosoom het dominante allel altijd door aan de dochters (de zonen krijgen het lege Y-chromosoom).

Vaders met dominante eigenschap krijgen dominante dochters

-Als een eigenschap op het X-chromosoom ligt, zullen recessieve moeders altijd recessieve zonen krijgen. Zij geven immers altijd een recessief allel door en van hun vader krijgen de zonen geen allel.
Recessieve moeders altijd recessieve zonen

Multiple allelen

Soms zijn er meerdere dominante allelen en één recessieve. Bij bloed is :                en i.                       zijn onvolledig dominant, i is recessief. 

Dit noemen we multiple allelen. 

Een mens heeft nog wel maar 2 van deze allelen bij zich (blijft in een paar voorkomen) maar er zijn meerdere mogelijkheden. 

Bloedgroepen zeggen welke antigenen je bloedcellen hebben.

Het genotype bij bloedgroepen. 
'I' met een toevoeging. 
Overerving met Multiple Allelen.

Wat kan het genotype van iemand met bloedgroep A zijn?

1. IA IA
2. Ia i
3. IA IA en i i
4. IA IB en IA IA

Letale allelen

Bij twee dominante allelen sterfte in een vroeg embryonaal stadium. 

Bijv. bij manx katten wordt het ontbreken van de staart veroorzaakt door een dominant allel, wat letaal is als er twee van aanwezig zijn.

Letale factor: homozygoot recessieve fenotype dodelijk.

Ook bij intermediaire fenotypes. 

Sommige planten zijn niet in staat bladgroen te vormen. Dit zogenaamde albinisme berust op de aanwezigheid van een recessief allel. Albino planten zijn niet levensvatbaar, albinisme is dus een letale eigenschap. Bij een tabaksplant die heterozygoot is treedt zelfbestuiving op. Er ontstaan 600 zaden. Na kieming ontstaan hieruit planten.
Hoeveel planten zullen na verwachting niet levensvatbaar zijn?

1. 0
2. 150
3. 300
4. 600

Variatie op geslachtsgebonden: Mitochondriaal

Mitochondriën komen in 99%*niet van de vader, maar alleen uit de eicel.

Dus alleen de moeder kan een afwijking op de mitochondriën doorgeven.

*Een afwijking 

Dihybride kruisingen

Een kruising met twee genen. 

Wanneer genen op twee verschillende chromosomen liggen

Wanneer genen op hetzelfde chromosoom liggen. 

Bij bananenvliegjes is het allel Q dominant over het allel q. Het allel R is dominant over het allel r. De genen zijn niet gekoppeld.
Bij welke van onderstaande kruisingen kunnen individuen ontstaan die homozygoot zijn voor beide recessieve allelen?

1. Qqrr x QQrr
2. QqRr x qqRR
3. qqRR x QQrr
4. QqRr x qqRr