Paragraaf 1.1: Voedingstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welkom bij...

Schooljaar 2025 - 2026

Wat gaan we doen?

• Even bijkletsen 

• Het PTA bekijken

• Begin thema 1: Vertering

• Zelfstandig werken opdrachten 1.1

Wat verwachten jullie van mij?

Paragraaf 1.1: Voedingstoffen

Wat is het verschil tussen voedingsmiddelen en voedingsstoffen?

Welke voedingstoffen ken je al?

Lesdoelen

1. Ik kan de kenmerken en functies noemen van 6 groepen  voedingstoffen en van voedingsvezels 

Voedingsmiddelen en voedingstoffen

- Voedingsmiddelen (alles wat je eet en drinkt)

- Voedingstoffen verschillende functies

--> Als bouwstof: voor de vormig van cellen en weefsels

--> Als brandstof: voor het leveren van ATP door middel van dissimilatie

Eiwitten

• Polymeren van aminozuren
• 20 verschillende aminozuren (eiwitten mens)
•  Bij de vertering worden eiwitten afgebroken tot aminozuren. (tegenovergestelde van eiwitsynthese)
•  Sommige aminozuren kan het lichaam zelf maken (niet-essentiële aminozuren). Dit proces heet transaminering en gebeurt in de lever
• Essentiële aminozuren moeten uit de voeding gehaald worden
• Belangrijk als bouwstof (cytoskelet, spierskelet, transport, celcommunicatie) en soms als brandstof (te weinig glucose)

Koolhydraten

• mono-, di-, en polysacharides
• Vooral belangrijk als brandstoffen. Zorgen voor het grootste gedeelte van de energiebehoefte (dissimilatie van glucose voor ATP)
• Glucose kan als reservestof opgeslagen worden in de vorm van glycogeen in de lever (met behulp van welk hormoon?)
• Kunnen ook bouwstof zijn (DNA --> desoxyribose /ATP--> ribose)
• Voedingsvezel zijn koolhydraten die niet verteerd kunnen worden door enzymen van de mens (gedeeltelijk wel door enzymen in de dikke darm) --> goede stoelgang en darmwerking

Nog wat voorkennis: Wat is het verschil tussen een verzadigd vet en een onverzadigd vet?

Vetten

• Opgebouwd uit een glycerolmolecuul en 3 vetzuurstaarten
• Verzadigd (geen dubbele binding) of onverzadigd (wel dubbele binding) 
• Cholesterol is een belangrijk vet. Komt voor in de celmembranen en zorgt voor de vloeibaarheid van deze membranen. Wordt aangemaakt in de lever, maar krijg je ook binnen via de voeding. Te veel cholesterol kan zorgen hart- en vaatziektes.
• Je lichaam kan meeste vetzuren zelf maken --> maar weinig vetten nodig uit de voeding (essentiële vetzuren)
• Dient als brandstof (dissimilatie) en bouwstof (fosfolipiden)

Water

• Lichaam bestaat voor 60% uit water. Erg belangrijke bouwstof (osmotische waarde cellen)
• Ook belangrijk bij regeling lichaamstemperatuur en als transportmiddel
• Waterbalans wordt nauwkeurig gereguleerd in het lichaam door middel van uitademen, transpiratie en uitscheiding

Voorkennisvraag: waarvoor zijn de volgende mineralen nodig in het lichaam?

• Natrium
• Kalium
• Calcium
• Fosfor
• Zwavel
• Jood
• Ijzer

•  Natrium --> neurogeleiding (Na/K-pomp)
  
• Kalium --> neurogeleiding (Na/K-pomp)
• Calcium --> stevigheid botweefsel/tandbeen
• Fosfor --> stevigheid botweefsel/tandbeen
• Zwavel --> essentiële aminozuren
• Jood --> bevordert energie-uitwisseling 
• Ijzer --> hemoglobine 

Mineralen

Mineralen (zouten) zijn belangrijke bouwstoffen (zie vorige slide)

 Spoorelementen zijn mineralen waarvan je maar hele kleine hoeveelheden nodig hebt (chroom, fluor, jodium en ijzer)

Vitaminen 

• Zijn essentieel als co-enzym 
• Belangrijke vitamines zijn A, B, C, D en K
• Vitamine B-complex: verzamelnaam voor verschillende B-vitamines
• Gebrek aan vitamine kan leiden tot gebrekziektes
• Provitaminen zijn stoffen in voedsel waar je lichaam zelf vitaminen van kan maken (Provitamine D)
• Er zijn veel verschillende vitamines (BINAS...)

Hoeveel voedingstoffen ken je nu?

Leg uit wat het verschil is tussen essentiële aminozuren en niet-essentiële aminozuren?

Wat zijn de functies van vetten?

Het lesdoel was: ''Je kunt de kenmerken en functies noemen van 6 groepen voedingstoffen en van voedingsvezels ''. Hoe sta jij nu in dit doel?

1. Ik snap er nog helemaal niks van.
2. Voorzichtig weet ik wat er bedoeld wordt, maar ik moet echt gaan oefenen.
3. Ik snap het best wel maar ik moet wel opgaven maken om het te onthouden.
4. Ik snap het helemaal. Geef mij maar wat moeilijker opgaven.

Aan de slag!

Huiswerk:

Paragraaf 1.1: opdracht 1 t/m 9

Klassencode online leeromgeving: 167939

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!