Opstanden op de plantages II, vmbo mavo
1 / 19
Lesduur is: 45 minIntroductie
Dit is een verdiepingsles (II van II) over slavernij en behandelt de opstanden op de plantages. Met behulp van originele bronnen leren de leerlingen meer over de opstand in Curaçao 1795 en hun leiders. Ze leren dat mensen in slavernij zich niet neerlegden bij hun situatie.
Instructies
Beide lessen duren ieder ongeveer 45 minuten.
In deze les II staat de opstand op Curaçao (1795) en de afschaffing van slavernij centraal. Deze les wordt afgesloten met reflecterende opdrachten.
Indien u de eerste les niet behandeld hebt kunt u slide 3 overslaan.
In de notities staat achtergrondinformatie over de les.
Lees van tevoren de docentenhandleiding. De leerlingen doen mee via de LessonUp-app. Geef ze inlogcode waarmee zij individueel op de vragen kunnen reageren.
Instructies
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
Dit is een introductie op het onderwerp en biedt de mogelijkheid de voorkennis van de leerlingen te activeren.
2. Bespreek met de leerlingen
Deze les belicht aan de hand van originele archiefstukken opstanden van mensen in slavernij op Nederlandse plantages op Curaçao. Deze les eindigt met de officiële afschaffing van de slavernij.
Wat weten jullie al van slavernij, van mensen in slavernij, wat weten jullie van plantages?
3. Opdracht
Laat de leerlingen kijken naar de prent.
Wat zien ze?
Wat valt ze op?
Welk perspectief had de maker?
4. Taalgebruik
In deze les komt het woord ‘neger’ vaak voor omdat gebruik gemaakt wordt van historische archiefstukken. Het woord werd gebruikt om naar zwarte mensen, Afrikanen te verwijzen.
Het n-woord is koloniaal en racistisch taalgebruik en wordt daarom tegenwoordig als kwetsend ervaren.
Meer informatie over taalgebruik:
5. Achtergrondinformatie
Deze gravure uit ca. 1770 komt uit een van de boeken die John Gabriël Stedman schreef. Hij was een Schots-Nederlandse officier in het Nederlandse leger, die mee hielp aan het onderdrukken van een opstand in Suriname. In deze les worden meerdere gravures uit zijn boeken gebruikt.
Slide 2 - Tekstslide
Doel van deze slide
Deze slide is bedoeld om de leerdoelen van deze les duidelijk te maken aan de leerlingen.
Achtergrondinformatie
De les sluit aan bij KA 29: slavenarbeid op de plantages en de opkomst van het abolitionisme.
Slide 3 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
Deze slide is bedoeld als verwijzing naar de vorige les over de Opstand op de plantages in Berbice en een verwijzing naar de Opstand op Curaçao.
Indien u de eerste les niet gedaan heeft slaat u deze slide over.
2. Bespreek met de leerlingen
Hier kunt u nog de belangrijkste punten van de vorige les, de Opstand in Berbice kort bespreken en een relatie leggen naar een andere opstand, die op Curaçao.
3. Achtergrondinformatie
Overigens is de afstand tussen Berbice en Curaçao hemelsbreed ruim 1370 km.
Slide 4 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
De context schetsen van Curaçao.
2. Bespreek met de leerlingen
de tekst en bekijk de hotspots / oogjes op de kaart. Inzoomen op de kaart is mogelijk.
3. Achtergrondinformatie
De opstand start als een groep van ongeveer 50 slaafgemaakten op plantage Knip in verzet komen. Tula heeft samen met anderen de opstand op verschillende plantages voorbereid. Op suikerplantage Santa Cruz komen mensen in opstand onder leiding van Bastian Carpata. Het verzet op de plantages in het noordwesten van Curaçao groeit uit tot ongeveer 1200 opstandelingen.
Op weg naar de hoofdstad Willemstad passeren ze vele plantages. Een aantal plantagehouders is uit angst gevlucht naar de stad. Tula en zijn mannen profiteren van de achtergelaten voorraden voedsel en water. Maar niet overal treffen zij verlaten plantages aan. Er vinden ook aanvallen en plunderingen plaats, waarbij niet alleen mensen bevrijd en wapens buitgemaakt worden, maar ook enkele slachtoffers vallen. Steeds meer mensen zich aan bij Tula.
Slide 5 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
De reden van de opstand bespreken.
. Bespreek met de leerlingen
De katholieke pater Jacobus Schinck, die al jaren op Curaçao woont en de taal (Papiaments) goed beheerst, gaat als onderhandelaar op bezoek bij Tula. Van deze ontmoeting maakt hij een verslag dat hij op 7 september 1795 aan de gouverneur stuurt.
3. meer uit het verslag van de pater:
“Toela begon dan te spreeken.
Wij zijn al te zeer mishandelt, wij zoeken niemand kwaad te doen, maar zoeken onze vrijheid, de fransche negers hebben hunne vrijdom bekoomen, Holland is ingenomen door de franschen, vervolgens moeten wij ook hier vrij zijn; ik antwoorde hem dat in Holland onze overigheid woonde, en dat wij aan die overigheid moesten gehoorzaamen, waar op hij Toela antwoorde, als ’t zoo is, waar blijven dan de hollandsche scheepen? (…)
“Heer Pater, komen alle mensen niet voort uit een vader Adam en Eva? Heb ik kwalijk gedaan dat ik 22 van mijn medebroeders verlost heb uit hun boeien, waarin zij onrechtvaardig geworpen waren?
Wat kun je hier uit afleiden?
A
Tula zoekt wraak
B
Tula wil niet meer mishandeld worden
C
Tula wil vrijheid
D
Tula wil Frans worden
Slide 6 - Quizvraag
1. Doel van deze slide
De leerlingen vullen in wat de belangrijkste reden van Tula is om in opstand te komen.
2. Opdracht
Het goede antwoord is C, Tula wil vrij zijn.
De Nederlanders zetten Tula onder druk. Tula krijgt géén straf als hij de opstand stopt en iedereen weer aan het werk gaat.
Wat denk je dat hij kiest?
Wat denk je dat hij kiest?
Weer aan het werk en geen straf
Hij zet de opstand voort
Andere keuze
Slide 7 - Poll
1. Doel van deze slide
De leerlingen verplaatsen zich in Tula en denken na over zijn motivatie.
2. Opdracht
De leerlingen kunnen het niet weten, maar alleen vermoeden wat hij kiest. Daarom is deze vraag een ‘poll’. leerlingen kunnen zich bijvoorbeeld afvragen in hoeverre Tula de Nederlanders kan vertrouwen. Zou hij ongestraft kunnen terugkeren naar de plantage?
Slide 8 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
Detail op de kaart: het schip wordt door slaafgemaakte mannen (5 personen voor het fort) richting de haven getrokken.
De leerlingen realiseren zich dat slaafgemaakten die in opstand kwamen heel zwaar werden gestraft.
2. Bespreek met de leerlingen
In opstand komen is echt een daad van moed en wanhoop, want als je niet slaagt zijn de gevolgen zeer ernstig.
De afbeelding komt uit de kaart van Curaçao (start van de les).
3. Achtergrondinformatie
Het begint met psychische marteling, oftewel dreigen om tot lichamelijke marteling over te gaan. Daarna wordt de gevangene op een pijnbank gelegd om met behulp van gewichten zijn ledematen uit te rekken. Als dat onvoldoende resultaat opleverde, kon dit uitrekken langduriger toegepast worden. Daarna gingen de ondervragers ertoe over de gevangene te slaan en in het laatste geval ook op allerlei andere manieren te martelen (de vijfde graad van pijniging). Tula heeft deze vreselijke pijnen tijdens zijn verhoren heel erg lang weten te doorstaan.
Detail op de kaart: het schip wordt door slaafgemaakte mannen (5 personen voor het fort) richting de haven getrokken.
Hoeveel waarde ken jij toe aan de schuldbekentenis van Tula en waarom?
Slide 9 - Open vraag
1. Doel van deze slide
De leerlingen laten nadenken over de waarde van de bekentenis.
2. Bespreek met de leerlingen
Tula heeft enkel en alleen door de martelingen toegegeven dat hij de leiding van het eiland wil overnemen.
Het is een valse bekentenis.
Slide 10 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
Tula wordt ter dood veroordeeld, een gruwelijke dood.
2. Bespreek met de leerlingen
Bij het oogje kunt u de veroordeling lezen in een hertaling (modern Nederlands). De gruwelijke straf van Tula (geschreven als Thoula) is uitgebreid en tot in detail beschreven. Dit kan heftige reacties oproepen. U kunt ook vertellen dat de gruwelijke doodstraf expliciet beschreven wordt, zodat de leerlingen dit niet hoeven te lezen.
3 Mogelijke opdracht:
De doodstraf wordt publiekelijk voltrokken. Waarom? Antwoord om een voorbeeld te stellen en zo te voorkomen dat nogmaals een opstand uitbreekt.
Laat de leerlingen nagaan hoe lang de opstand geduurd heeft.
Wat zegt dat over het veroordelingsproces?
17 augustus 1795 begint de opstand. Op 3 oktober is Tula vermoord, 6,5 weken na de start van de opstand.
4. Achtergrondinformatie
In de kantlijn wordt ook de straf van Nicolaas van Spransa, de broer (broeder) van Tula vermeld. Hij zal op het wiel worden gelegd en al zijn botten zullen worden gebroken. Dan krijgt hij de genadeklap en wordt hij van zijn kruis afgehaald.
Onder aan de pagina begint ook de veroordeling van Bastian Carpata, die de opstand op een andere plantage startte.
Hoe bruikbaar en/of betrouwbaar zijn de gebruikte bronnen bij het proces van Tula?
A
betrouwbaar want ze zijn toen geschreven door iemand die er bij was
B
betrouwbaar want ze zijn voor een rechtbank geschreven
C
bruikbaar, ze zijn voor de machthebber geschreven, het weerwoord van Tula ontbreekt
D
niet bruikbaar of betrouwbaar omdat ze slecht te lezen zijn
Slide 11 - Quizvraag
1. Doel van deze slide
Nadenken over de bruikbaarheid en etrouwbaarheid van de gebruikte bronnen.
2. Bespreek met de leerlingen
De bronnen zijn destijds geschreven. Maar of ze altijd betrouwbaar waren is de vraag, zeker bij de schuldbekentenis.
Ze vertegenwoordigen het perspectief van de machthebber.
3. Achtergrondinformatie
Zelden lezen we echt iets van de hand van slaafgemaakten terug in staatsarchieven. Deze archieven zijn immers gevormd door de machthebbers en zodoende komt vooral het perspectief van de macht erin terug. Slaafgemaakten duiken alleen in deze archieven op op het moment dat zij er toe doen volgens de mensen die de archieven vormden. In het geval van slaafgemaakten op plantages doen zij ertoe op het moment dat zij in opstand komen. Dit is de enige reden dat er over Tula geschreven is. Aangezien in opstand komen als criminele daad werd beschouwd, wordt erover Tula ook als een crimineel geschreven. Specifiek de schuldbekentenis is niet erg betrouwbaar: de machthebber wilde een voorbeeld stellen en zette alles op alles om een bekentenis aan Tula en zijn medestrijders te ontlokken.
Het moment dat we wél echt dicht bij Tula komen is in het verslag van de onderhandeling, waarin Tula (volgens Pater Schinck) zegt: “wij zijn al te zeer mishandeld, wij zoeken niemand kwaad te doen, wij zoeken onze vrijheid”. Het is onwaarschijnlijk dat de pater Tula deze woorden (op papier) in de mond legt, dus dit is een zeldzaam moment dat we echt het perspectief van iemand in slavernij tegenkomen in het archief van de machthebber.
Slide 12 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
Hoe kun je de herinnering aan iemand die al lang overleden is levend houden?
2. Bespreek met de leerlingen
Er zijn herinneringsmonumenten en een film over hem gemaakt en er is een boek over hem geschreven. Alles om hem niet te vergeten.
De link verwijst naar de trailer van de film Tula the revolt (duurt ca 2 minuten), de film is Engelstalig met Nederlandse ondertiteling.
De symboliek van het monument: het losmaken van de boeien van mensen in slavernij.
3. Mogelijke opdracht
Alles wat we weten van Tula komt uit de rechterlijke archieven, dat betreft nog geen 7 weken van zijn leven.
Hoe zou zijn leven er uitgezien kunnen hebben? Wat voor persoon was hij? Maak een beschrijving van zijn leven voor in je lesboek of een tekst voor een blog of rap.
Slide 13 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
Wat levert een nieuw reglement op en voor wie?
2. Bespreek met de leerlingen
Na de opstand komt er een nieuw reglement: de plantage-eigenaren moeten beter voor de slaafgemaakten op de plantage zorgen, zodat ze niet meer in opstand komen. Want dat is slecht voor de handel, er moet tenslotte producten geleverd worden, zodat winst gemaakt wordt.
Om toekomstige opstanden te voorkomen worden maximale arbeidsuren vastgesteld en moeten de plantage-eigenaren voor kleding zorgen. Fysiek straffen mag nog steeds, maar niet onmatige of onredelijk. Wat onmatig en onredelijk is wordt niet beschreven.
Slide 14 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
Protesten tegen slavernij komen in Nederland langzaam op gang.
2. Bespreek met de leerlingen
Deze brief van de Marumse vrouwen verwijst naar de troonrede van de koning waarin hij afschaffing van slavernij heeft aangekondigd.
Maar er moet onderhandeld nog worden over de hoogte van de compensatie maatregelen voor de plantage-eigenaren. Het wetsvoorstel komt er pas in 1863.
Bij de oogjes kunt u stukken tekst lezen.
3. Achtergrondinformatie
Het verzet tegen afschaffing van slavernij wordt gevoed door Engelse vrouwen. In Engeland is in 1833 slavernij afgeschaft onder meer door dat Engelse vrouwen 400.000 handtekeningen ophalen tegen slavernij. Engelse vrouwen houden ook in Nederland pleidooien voor afschaffing van slavernij. Dit leidt tot een grote petitie in 1842. De regering is zich dan bewust dat afschaffing gezien internationale ontwikkelingen niet te voorkomen is, maar wil voorkomen dat afschaffing van slavernij leidt tot ineenstorting van de plantage economie.
Slide 15 - Tekstslide
1. Doel van deze slide
Stappen naar afschaffing slavernij.
2. Bespreek met de leerlingen
In 1814 verbiedt Nederland de winstgevende handel in slaven.
Het parlement kan het echter niet eens worden over de schadevergoeding die de eigenaren van de plantages moeten krijgen. Pas in 1863 wordt de slavernij zelf afgeschaft in de Nederlandse koloniën. De staat compenseert alleen de plantage-eigenaren en niet de slaafgemaakten. Bovendien zijn veel mensen in slavernij nog steeds niet vrij. Zij worden onder toezicht gesteld. In Suriname is men verplicht nog tien jaar op de plantage te werken tegen een karig loon.
Pas daarna krijgen ze volledige burgerrechten en zijn ze echt vrij.
3. Achtergrondinformatie
In 1833 werd slavernij verboden in de Britse kolonies. Internationaal gezien is Nederland pas een van de laatste landen die ertoe over gaat de slavernij af te schaffen. Lang is de mening algemeen dat de tot slaafgemaakten de vrijheid niet zouden aankunnen. Daarbij komt dat de eigenaren van de plantages aanzienlijke financiële schade zouden lijden van de afschaffing. En dat economische argument was misschien nog wel belangrijker.
Wanneer zijn volgens jou de voormalige slaafgemaakten echt vrij?
Slide 16 - Open vraag
I. Doel van deze slide
Leerlingen laten nadenken over wanneer iemand echt vrij is.
2. Opdracht, open vraag
In Suriname worden voormalige tot slaaf gemaakten die tussen de 15 en 60 jaar oud zijn, verplicht om gedurende 10 jaar bij een plantagehouder in dienst te blijven. Pas daarna zijn ze vrij.
Achtergrondinformatie
Na de afschaffing van de slavernij in 1863 werd contractarbeid in Suriname ingevoerd om de plantages te voorzien van voldoende goedkope arbeidskrachten. Op volgepakte schepen worden contractarbeiders uit Brits-Indië en Nederlands-Indië geronseld om in Suriname onder slechte omstandigheden aan het werk te gaan voor een karig salaris. De vraag dringt zich op hoe groot het verschil met de periode van de slavernij eigenlijk is.
Button 1873
Tijdens Keti Koti lopen veel mensen met een zwarte button met '1873' in witte cijfers. Zij willen hiermee zeggen dat de slavernij weliswaar formeel werd afgeschaft in 1863, maar dat de vroegere slaven nog tien jaar lang verplicht werden om op de plantages te blijven werken. Dus eigenlijk waren ze pas echt vrij in 1873.
Onze Nederlandse slavernijgeschiedenis is een gevoelig onderwerp in onze samenleving.
Stelling: het is daarom beter er niet meer over te praten.
Wat vind jij en waarom?
Stelling: het is daarom beter er niet meer over te praten.
Wat vind jij en waarom?
Slide 17 - Open vraag
1. Doel van deze slide
Leerlingen geven hun mening over de stelling
2. Opdracht, open vraag
Noem minstens drie dingen die je geleerd hebt van deze les.
Slide 18 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Heb je nog vragen?
Slide 19 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
