Markt en overheid hoofdstuk 5

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

• Telefoon in de telefoontas
• Zoek een zitplekje
• Plenda, lesbrief en pen, potlood rekenmachine en geodriehoek op tafel
• Laat het lokaal netjes achter! (Geen rommel/papiertjes, stoel aanschuiven)

Markt en overheid

Planning

• Instructie (overheidsautoriteiten, regels, octrooi)
• Nakijken  4.11 t/m 4.18
• Start 5.1 t/m 5.13

Lesdoelen

• Overheidsautoriteiten en regels
• Octrooi

Tata Steel

• Waarom neemt Tata Steel niet extra maatregelen tegen vervuiling?
• Wat moet de overheid doen om dit op te lossen?

Rol overheid markten (2)

• Markten werken via prijs, maar...
• Randvoorwaarden (wetten & regels)
• Naleving regels (autoriteiten) => marktmeester

ACM

• Consumentenbescherming
• Concurrentie en Marktwerking (Kartels)
• Regels ingewikkelde markten (Telecom, Energie, Post)

En veel meer...

• Contracten (rechter)
• Regels verslaggeving (accountants)
• Milieuregels (RIVM)
• Gezondheidsregels (Gezondheidsinspectie, NVWA)
• Veiligheidsregels (Arbeidsinspectie)

www.nporadio1.nl

Octrooi

• Winstkansen => bedrijven komen in actie!
• Octrooi (=patent)
• Alleenrecht op maken product (max 20 jaar)
• Terugverdienen investering

Prikkels

• Dure ontwikkeling (technologie, medicijnen)
• Kans van slagen niet 100% (winnaars en verliezers)

• Monopolie (totaal- en consumentensurplus)
• Anders geen product? (medicijnen)
• Winst (!) => beloning voor de winnaars of oneerlijk?

Nakijken

• Nakijken 4.11 t/m 4.18
• Kijk serieus en kritisch na!
• Verbeter en vul aan! (niet alleen goed of fout)
• Snap je het antwoord niet (helemaal)? Stel een vraag!
• Klaar? Start 5.1 t/m 5.13

Samenwerken voor collectieve zaken

Samenwerking door bedrijven voor collectieve zaken is niet vanzelfsprekend. Op basis van te verwachten omzet/winst kiezen bedrijven vaak voor hun individuele belang en niet voor het collectieve belang; ze liften liever mee op de inspanning van anderen. Hoe meer voor deze strategie van meeliften wordt gekozen, hoe minder er collectief tot stand komt.

Soms is het nodig dat samenwerking wordt afgedwongen. Dan zijn er verschillende mogelijkheden om dat te doen:

De NVWA (nederlandse Voedsel en WarenAutoriteit) controleert de veiligheid van voedsel. Ze controleren bijvoorbeeld fabrieken, slachterijen, restaurants en het eten op evenementen.

Soms is het nodig dat samenwerking wordt afgedwongen:

> Zelfbinding

> Normbesef

> Collectieve dwang

Leg uit wat de dominante strategie zou zijn van de bewoners, waar het gaat om samen betalen om een dijk te bouwen, om beschermd te zijn tegen het water.

Soms is het nodig dat samenwerking wordt afgedwongen. Dan zijn er verschillende mogelijkheden om dat te doen:

De NVWA (nederlandse Voedsel en WarenAutoriteit) controleert de veiligheid van voedsel. Ze controleren bijvoorbeeld fabrieken, slachterijen, restaurants en het eten op evenementen.

> Zelfbinding

Bij zelfbinding spreekt een bedrijf zich openlijk uit voor samenwerking. Als het bedrijf zich niet aan deze afspraak houdt kan ze reputatieschade oplopen waardoor klanten kunnen wegblijven.

Soms is het nodig dat samenwerking wordt afgedwongen. Dan zijn er verschillende mogelijkheden om dat te doen:

De NVWA (nederlandse Voedsel en WarenAutoriteit) controleert de veiligheid van voedsel. Ze controleren bijvoorbeeld fabrieken, slachterijen, restaurants en het eten op evenementen.

> Normbesef

Het kan ook zijn dat samenwerken de norm is. Dit is vooral het geval in kleine(re) gemeenschappen. Je lift eenvoudigweg niet mee.

Soms is het nodig dat samenwerking wordt afgedwongen. Dan zijn er verschillende mogelijkheden om dat te doen:

De NVWA (nederlandse Voedsel en WarenAutoriteit) controleert de veiligheid van voedsel. Ze controleren bijvoorbeeld fabrieken, slachterijen, restaurants en het eten op evenementen.

> Collectieve dwang

Door middel van contracten wordt samenwerking afgedwongen.

0

Type goederen

Goederen kunnen worden ingedeeld op basis van twee criteria:

1. Wel of niet splitsbaar:
   Appels kun je wel verkopen aan een individu, straatverlichting niet.
2. Wel of niet rivaliserend:
   Als ik een appel opeet kun jij die niet meer opeten. Als ik gebruik maak van een lantaarnpaal kun jij dat ook nog.

Type goederen

1. Individuele goederen:
   Uitsluitbaar/splitsbaar & rivaliserend
2. Collectieve goederen:
   Uitsluitbaar/niet splitsbaar & niet rivaliserend
3. Quasi collectieve goederen:
   Hebben 1 van beide kenmerken of individuele goederen die toch door de collectieve sector worden aangeboden 

Individuele goederen

Deze goederen zijn verhandelbaar via de markt, er is een prijs voor vast te stellen. Je kunt het alleen krijgen als je er voor betaalt

Collectieve goederen

Dit zijn goederen die door de overheid geleverd worden en voor iedereen beschikbaar zijn.

Waarom collectieve goederen?

• algemeen belang (bijv. veiligheid)
  
• kwaliteit bewaken (bijv. rechtspraak)
  
• betaalbaar houden (bijv. onderwijs)
  
• niet individueel te leveren en te betalen                 (bijv. politie)

Quasi collectieve goederen

Individuele goederen die door de overheid geproduceerd worden (semicollectieve goederen) 
Bijvoorbeeld onderwijs

Waarom moet de overheid ingrijpen op de markt

1. Om collectieve producten te maken
2. Om negatieve externe effecten tegen te gaan
3. Tegengaan van marktmacht
4. Alle drie antwoorden zijn goed

Wat betekent de afkorting ACM?

1. Autoriteit Consument & Markt
2. Autoriteit Consument & Media
3. Autoriteit Commercie & Markt
4. Algemene Consument & Markt

Collectieve goederen zijn niet rivaliserend

1. juist
2. onjuist

Wat zijn voorbeelden van semi-collectieve goederen?

1. onderwijs - ziekenhuis
2. huisarts - rechtspraak
3. brandweer - straatverlichting
4. snelweg - electriciteit

Quasi-collectieve goederen zijn individuele goederen

1. juist
2. onjuist

Het is winter. Het heeft gevroren. Hendrik ziet er nu ongelofelijk tegen op om met de auto naar zijn werk te gaan. Gelukkig is er wel gestrooid. Het strooien van zout op de wegen is een voorbeeld van een:

1. Individueel goed
2. Quasi-collectief goed
3. Collectief goed
4. Niet-collectief goed

Een voorbeeld van een collectief goed is:

1. Autosnelweg
2. Bibliotheek
3. Concert
4. Dijk

Door wie worden collectieve goederen geleverd?

1. bedrijven
2. particulieren
3. overheid
4. buitenland

Evaluatie Hoofdstuk 5