Poëzieles - Ioana, Simon & Stan

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Poëzieles - Ioana, Simon & Stan

Gedicht in de lengte

Jules Deelder

Poëzieles

Ioana - Simon - Stan

Niets zo tof als een provocerende foto om de leerlingen te prikkelen.

Wat is het meest dramatische dat je ooit hebt gezegd?

Schrijf deze vraag op het bord. Laat ze iets opschrijven of roepen (denk: “mijn leven is voorbij”, “ik haat maandag”, “niemand begrijpt me”).

Poëzie begint daar. In de dingen die je voelt maar misschien nooit zo zou durven opschrijven.

Wat vind jij van poëzie?

Vanaf wanneer beschouwen jullie iets als poëzie?”

Zijn jullie al veel in contact gekomen met poëzie?”

Als jullie poëzie zouden lezen, wat zouden jullie daarin

 belangrijk vinden, wat zou jullie aandacht trekken?

Wat vind jij van poëzie?

Vanaf wanneer beschouwen jullie iets als poezie?”

Zijn jullie al veel in contact gekomen met poezie?”

Als jullie poëzie zouden lezen, wat zouden jullie daarin belangrijk vinden, wat zou jullie aandacht trekken?

→ Enkele leerlingen hun mening laten geven.

Denk aan wat een gedicht is.
Welke drie woorden komen
het eerst in je op?

Opdracht: Laat leerlingen in 3 woorden beschrijven wat zij denken bij het woord ‘gedicht’.

Bespreek kort dat poëzie over echt vanalles kan gaan, liefde, dood, natuur, het leven, iemands persoonlijk leven + het hoeft zelfs niet altijd betekenis te hebben. Ook moet poezie niet altijd serieus of ‘moeilijk’ zijn – en dat ze dit zo meteen gaan ontdekken.

Wie was Jules Deelder?

• Rotterdammer
• Sparta supporter
  
• Jazzliefhebber
• Nachtburgemeester
• Schrijver
• Performer

Scan voor een opname van een optreden.

Kapstok om de korte biografie aan op te hangen.

Gedicht lezen.

De afbeelding van het gedicht wordt ook uitgedeeld aan de leerlingen zodat ze goed kunnen volgen.

Laat leerlingen reageren op:

Humor in het gedicht?

leuk om te lezen? zo ja of zo nee waarom?

Herkenning van hun eigen mening? waarom

Wat valt op aan de vorm?
Waarom heeft Deelder het zo opgebouwd?

Vraag: Wat valt op aan de vorm? Waarom heeft Deelder het zo opgebouwd?

dia moet gaan over vers en rijm

2. Vers en rijm

Het is opgebouwd uit korte verzen, vaak van één of twee woorden per regel.

Rijm is aanwezig, maar losjes toegepast: bijvoorbeeld “kort” / “hoort” en “tegen” / “vervelend”.

Het rijm is speels en ondersteunt het ritme, zonder zwaar te wegen.

3. Ironie en zelfspot

Hij gebruikt ironisch lyriekgebruik: hij doet zich voor als een soort poëziepolitie, die "brede gedichten" afwijst. Maar hij spot tegelijk met zichzelf en het genre: “hun dichters blijven onbegrepen / en mogen elkaar dan prijzen geven” → steklnaar literaire wereld.

4. Poëziekritiek en maatschappijbeeld

Hij neemt ook de kritiek op poëzie op de korrel: alleen “intellectuelen” lijken tevreden met ingewikkelde poëzie.

Dat suggereert: poëzie is vervreemd van de gewone mens, tenzij je er satire van maakt.

De meesten zeggen dat poezie moeilijk moet zijn vooraleer het waardevol kan zijn.

Schrijven maar!

• Schrijf in groepjes van drie een kort gedicht over wat je echt van poëzie vindt.
• Maak gebruik van enjambement om de inhoud te ondersteunen.
• Probeer de vorm aan de inhoud te koppelen.

Belangrijk: laptops aan de kant. Geen gebruik van AI.

Welk effect wordt er bereikt door het gebruik van enjambement?

Hoe ondersteunt de vorm de inhoud?

Enjambement:

De splitsing tussen "ik lees het" en "niet graag" toont dat ik het wel lees, ondanks dat ik het niet graag doe.

Vorm:

De spaties tussen de laatste woorden moedigen de lezer aan om trager door de tekst te gaan.

Schrijven maar!

• Je hebt 15 minuten om tot iets te komen.
• Kies zelf bij wie je in een groepje zit.
• Duid iemand aan in je groepje die straks het gedicht zal voorlezen.
  

15 minuten geeft de leerlingen de tijd om eerst te praten over wat ze denken.

De leerlingen mogen zelf kiezen met wie ze samenwerken zodat hun creativiteit niet gehinderd wordt door een slechte match.

De kans is groot dat er in elk groepje van drie wel iemand zit die wil voorlezen.

Scan voor meer jazz geselecteerd door Deelder.

Tijdens het schrijfproces loopt de leraar rond om te kijken hoe het elk groepje vergaat en te helpen waar nodig. De leraar zet ook wat jazz op om in de juiste Deelder-sfeer te komen.

(Stan voorziet jazz uit een Deelder-compilatie en een luidspreker)

Tijd om voor te lezen.

Na elk gedicht:

Vragen voor schrijversgroepje:

“Hoe heb je enjambement gebruikt om een bepaald effect te creëren?”
“Hoe heb je de vorm aan de inhoud proberen te koppelen?”

Vraag voor andere leerlingen:

“Zijn ze in hun opzet geslaagd?”

Is je mening over poëzie 

veranderd na deze les?

Zowel bij een "ja" als een "nee" vraagt de leraar "waarom?"

Na de uitleg die hoort bij een "waarom?" vraagt de leraar of er leerlingen zijn die zich hierin kunnen vinden of een compleet tegenovergestelde mening hebben.

Kutgedicht

Een stoute afsluiter.

Enkel en alleen als er tijd over is en de leerlingen braaf zijn geweest.

Bronnen:

Deelder, J. A. (2004). Vrijwel alle gedichten. De Bezige Bij.

Wikipedia. (z.d.). Jules Deelder. Wikipedia. Geraadpleegd op 19 april 2025, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Jules_Deelder

Roberts, J. (2025, 25 februari). Teaching authentic writing in the age of AI. Edutopia. Geraadpleegd op 19 april 2025, van https://www.edutopia.org/article/teaching-authentic-writing-age-ai