Praat mar Frysk - basis - les 2

• Fries
• Beroepsopleiding

Praat mar Frysk 

basis - les 2

‘De dei is uzes’, is it tradisjonele sizzen fan de PC-foarsitter as er de keatswedstriid iepenet. 

Dat de dei yndie fan ‘ús mei elkoar’ is, hat de PC mei in reinbôgeflagge beklamje wollen.

Friesch Dagblad 3 augustus 2021

Les 2 is it tema De dei is uzes (doch mar kalm oan). Wurdskat en sinnen oer dagen en tiden is wichtich foar it meitsjen fan in ôfspraak.

Les 1 wie it tema Yn 'e kunde komme. It is de bedoeling dat no te oefenjen mei it praten oer dat tema.

Tiidwurden binnen ek tige wichtich om in goed petear hâlde te kinnen. Dêrom behannelje we hjoed de regelmjittige en ûnregelmjittige tiidwurden.

Wurklist

EduFrysk:   - wurket de koade?

                        - wurkje de flitskaarten?

Húswurk fan ôfrûne wike beprate.

Wurdskat útwreidzje: dialooch oer it meitsjen fan in ôfspraak.

Grammatika: regelmjittige en ûnregelmjittige tiidwurden.

Húswurk foar kommende wike.

Neigesetsje.

Húswurk beprate

Yn 'e kunde komme

fan Frysk nei Nederlânsk 

(side 82)

Yn petear: Spykkaart

Wurkje yn twatallen.

Jim krije elk in kaart mei 5 fragen.

     A (fraach 1-5) lês de Nederlânske fraach/sin, sis dy yn it Frysk.

     B jou antwurd of in reaksje.

     Wikselje fan beurt en begjin opnij by 1. 

     Doch itselde foar fraach 6-10 mar dan begjint B earst.

Op de spykkaart fynst de Fryske oersetting en mooglike reaksjes.

Hantlieding lesjouwer side 97.

Hantlieding lesjouwer side 97.

Yn petear: Wat is de wierheid?

Wurkje yn trije- of fjouwertallen.

Skriuw yn it Frysk fiif dingen op dy't wat oer dy fertelle:

     trije dingen binne wier

     twa dingen binne net wier

Lês dyn sinnen foar oan de oaren út it groepke. 

Dy moatte no riede watfoar sinnen oft wol wier binne.

Flaters yn it skriuwen hinderet neat. It giet om it praten.

Yn petear: Fraach en antwurd

Elk kriget in kaartsje mei dêrop in fraach.

Jim rinne troch it lokaal. Stel dyn fraach oan in oare kursist, 

dy jout antwurd en stelt sels ek syn/har fraach.

Beide fragen stelt en ek antwurd jûn? Ruilje jim kaartsjes.

Sykje in oare kursist en stel dyn fraach ...

Efkes foardwaan.

Hantlieding lesjouwer side 49.

Skoft

Mei ik kofje?

Ik wol graach in kopke tee.

Mei molke en sûker.

Wolst ek in stikje koeke?

Tankjewol.

Graach dien.

Opdracht 3 wurdskat útwreidzje

moandei	jannewaris	ien oere
tiisdei	febrewaris	twa oere
woansdei	maart	trije oere
tongersdei	april	moarns / middeis / jûns
freed	maaie	healwei ienen
sneon / saterdy	juny	kertier foar twaen
snein / snein	july	kertier oer trijen
	augustus	tsien minuten oer fjouweren
Foar wannear sille wy wat ôfprate?	septimber	tsien minuten foar fiven
Hoe let kin ik delkomme?	oktober	tweintich oer seizen
...	novimber	tweintich foar sânen
...	desimber

Lês de wurden en sinnen foar.

Betink meielkoar watfoar wurden en sinnen oft der noch mear nedich binne foar it meitsjen fan in ôfspraak.

Foarbyldsinnen steane efter yn it kursusboek.

Tiidwurden

Wy skriuwe yn it Frysk de tiidwurden sa koart mooglik. 

ik praatte gisteren met haar / ik prate juster mei har.

Brûk foar de d’s en t’s deselde ‘trúkjes’ as yn it Nederlânsk.

Wol of net dt? Ferfang de tiidwurdsfoarm troch de oerienkomstige foarm fan it tiidwurd ‘rinne’.

Kriget dy in t, dan kriget de oare tiidwurdsfoarm dy ek.

Foar mulwurden: Meitsje it mulwurd langer, dan hearst wat der oan de ein fan it mulwurd komme moat.

De regel fan 'T KOFSCHIP kin ek yn it Frysk tapast wurde.

Tiidwurden op –earje krije by in soad foarms brekking.

Ik protestearje – ik protestearre

Do protestearrest – do protestearrest

Hy protestearret – hy protestearre

It Frysk hat twa soarten regelmjittige tiidwurden mei in fêst stramyn:

-e tiidwurden

-je tiidwurden

De ûnregelmjittige tiidwurden krije meastal in lûdwiksel yn de doetiid en it mulwurd. Unregelmjittige tiidwurden moatte út de holle leard wurde.

't Kofschip https://youtu.be/9VKwhSd3yq0

Opdracht 9 Tiidwurden

Opdracht 4 Tiidwurden

It Frysk hat twa soarten regelmjittige tiidwurden mei in fêst stramyn:

-e tiidwurden

-je tiidwurden

De ûnregelmjittige tiidwurden krije meastal in lûdwiksel yn de doetiid en it mulwurd. Unregelmjittige tiidwurden moatte út de holle leard wurde.

Opdracht 1 & 2 Dialooch

Ik lês de tekst earst foar.

Wurkje yn twatallen.

Oefenje it petear.

Wikselje fan rol.

Sels foarlêze of fia EduFrysk.

Opdracht 5 foarbyld

Ik kom om tsien oere by dy.

Wy komme om tsien oere by dy.  

Wy komme op besite.

OF

Ik kom om tsien oere by dy.

 Ik kaam om tsien oere by dy.

Ik kaam myn ôfspraak net nei.

Opdracht 9 Tiidwurden

Opdracht 5 Tiidwurden (efkes op gong komme)

Skriuw ien sin oer, mar feroarje de persoan en dus ek de foarm fan it tiidwurd.

Set de sinnen yn de notiid en de doetiid.

Jo pakke in boek.

Sy pakke in boek.

Sy pakten in boek.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

moandei - tiisdei - woansdei	jannewaris	ien oere
tongersdei - freed - sneon - snein	febrewaris	twa oere
	maart	trije oere
Foar wannear sille wy wat ôfprate?	april	moarns / middeis / jûns
Hoe let kin ik delkomme?	maaie	healwei ienen
Do bist te let.	juny	kertier foar twaen
Fan twaen oant trijen.	july	kertier oer trijen
Hasto it nije wike oan tiid?	augustus	tsien minuten oer fjouweren
Ik gong om acht oere fuort.	septimber	tsien minuten foar fiven
Kinne wy ús ôfspraak fersette?	oktober	tweintich oer seizen
Net te betiid.	novimber	tweintich foar sânen
Wat skikt dy it bêste, de moarns of middeis?	desimber	oaremoarn (overmorgen)

Opdracht 5 Tiidwurden. Brûk de sinnen dy't krekt betocht binne by it wurdfjild. 

Feroarje de tiidwurden, dus: meitsje fan in inkeltal meartal of fan notiid doetiid.

Foarbyldsinnen út EduFrysk les 2 flitskaart 3.

Húswurk

Lear de wurden en sinnen fan dizze les. 

Mear foarbylden steane efter yn it lesboek. 

Lear de wurdskat fan ôfspraak meitsje

fan Frysk nei Nederlânsk (side 83-84).

EduFrysk flitskaart regelmjittige tiidwurden.

Hint: (plakke, hy, notiid) = Hy plakt myn bân.

Neigesetsje

Wurkje yn groepkes fan trije.

Elk krijt in oare tekst.

Lês dyn tekst.

Fertel de oaren yn it koart wat der yn dyn tekst stiet.

Hantlieding lesjouwer side 50-51.

Yn petear: frij prate

Wurkje yn twa- of trijetallen.

Praat oer de folgjende fragen:

   - Hoe wie dyn dei?

   - Wat hast dien foardatst nei de les kaamst?

   - Sjochsto dyn famylje faak?

   - Wat dochst meastal yn it wykein?

Yn petear: Immen foarstelle

Wês taret om immen foar te stellen oan de groep. It kin in famyljelid of in freon wêze. 

Fertel:

     - hoe âld oft dyjinge is,

     - wêr't hy/sy weikomt,

     - watfoar wurk oft er/sy docht of dien hat,

     - wat syn/har hobby is.

Foto: 

ús pake syn beppe Jeltje Willems Koopmans, berne yn Tjalleberd en 84 jier âld wurden (6 maaie 1865 - 6 jannewaris 1949). Dizze ferversdochter wie de twadde frou fan Uiltje Martens van der Goot. It gouden earizer sil ferkocht wêze troch ien fan harren dochters: beppe Jet, muoike Lok of tante Aukje.