2.5 Mengsels scheiden

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

2.5 Mengsels scheiden

Introductie

Tot nu toe hebben we het steeds gehad over verschillende soorten mengsels, zoals suspensies, oplossingen, en emulsies.

Vandaag gaan we leren hoe je mengsels weer uit elkaar kan halen. Dit 'uit elkaar halen' noemen we scheiden.
Hiervoor moet je een aantal scheidingsmethoden kennen.

Weet je nog?

Suspensie bevat grote deeltjes die niet oplossen.
Oplossing bevat losse moleculen (allerkleinste deeltjes)

Filtreren

Met filtreren kan je een suspensie scheiden.

De vaste deeltjes blijven achter in het filter.
Dit heet het residu.
Wat door het filter heen kan heet het filtraat.
Dit is water + opgeloste stoffen.

Filterkoffie is een voorbeeld waar filtratie wordt toegepast. In het filter is een mengsel van heet water en gemalen koffie. Uiteindelijk zit de kan vol koffie, en blijft koffiedik achter in het filtraat

Wat is in dit geval het residu?

1. Koffie
2. Het filter
3. Water
4. Koffiedik

Bestaat het filtraat in dit geval uit zuiver water?

1. Ja, het filtraat is altijd zuiver.
2. Nee, er zitten opgeloste stoffen in, die door het filter gaan.
3. Nee, er zitten vaste stoffen in die door het filter gaan

Om te onthouden:

Met filtreren kan je een suspensie (mengsel met vaste deeltjes) scheiden.

Het residu (= "wat achterblijft") is vaste stof in het filter.
Het filtraat is wat door het filter is gekomen.

Indampen

Met indampen kun je een oplossing scheiden.

De vloeistof verdampt. Opgeloste stoffen worden vast en blijven achter (= residu).

Zeezout wordt gewonnen door zeewater in ondiepe gaten te laten stromen, zogenaamde zoutpannen.

Het water verdampt, en zeezout blijft achter en kan bij elkaar worden geschept.

Welke stof is het residu?

1. Water
2. Zeezout
3. Zand

Ik wil een mengsel van water en (goed oplosbaar) KNO3 scheiden.
Welke scheidingsmethode gebruik ik?

1. Filtreren
2. Indampen
3. Allebei zijn mogelijk
4. Je kan oplossingen niet scheiden.

Check: Je weet nu...

...wat filtreren is.
...wat indampen is.

...wat bij beide scheidingsmethodes het residu is. (= wat achterblijft)

Dit zijn eigenlijk de belangrijkste scheidingsmethodes die je moet kennen. De volgende drie komen iets minder vaak voor:

Op welke scheidingsmethode lijkt destilleren?

1. Indampen
2. Filtreren

In een whiskystokerij wordt een soort bier gedestilleerd om whisky te krijgen.

Waarom wordt hier destillatie gebruikt en geen indampen?

Extraheren

Bij extraheren haal je stoffen uit elkaar door de ene stof op te lossen, en de andere niet. Een voorbeeld is thee zetten:

Je doet theeblaadjes in water. De smaakstoffen lossen op, de blaadjes zelf niet. Je hebt de smaakstoffen geëxtraheerd.

Naast filtreren wordt er bij koffiezetten nog een tweede scheidingsmethode gebruikt. Welke en waarom?

1. Destilleren, want het water verdampt en moet worden opgevangen
2. Extraheren. De smaakstoffen moeten uit het koffiepoeder gehaald worden.

Adsorberen

De laatste scheidingsmethode is misschien wat verwarrend, maar komt gelukkig niet zo heel vaak voor: Adsorberen.

Bij adsorberen plakken kleine moleculen zich vast aan grote moleculen. Er ontstaat hierdoor een suspensie die vervolgens makkelijk gescheiden kan worden, bijvoorbeeld met filtratie.

Als je per ongeluk gifstoffen binnenkrijgt, bijvoorbeeld via water of voedsel, kan met een absorptiemiddel worden voorkomen dat het gif zich in je lichaam verspreid. Een voorbeeld van een absorptiemiddel is actieve kool.

Leg in eigen woorden uit hoe dit werkt.

Leerdoelen behaald?

Je weet nu wat scheiden is, en kent de meest gebruikte scheidingsmethoden filtreren en indampen.

Je kan beschrijven wat destilleren is. En een destillatieopstelling herkennen.

Je kan beschrijven wat adsorberen is. En wat een adsorptiemiddel doet.
Je kan beschrijven wat extraheren is.

Opgaven uit het boek

Ga verder met opdracht 4 t/m 16 van H2.5
Deze moeten voor volgende les af zijn.
Eerder klaar? Nakijken!