Les 6 Grammatica

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Theorie

Een afleiding bestaat uit een kernwoord met een voorvoegsel en/of een achtervoegsel.  (versoepeling)

Op de volgende pagina staan voorbeelden van voor- en achtervoegsels

Een samenstelling bestaat uit twee of meer afzonderlijke woorden. (lesrooster)

Voor- en achtervoegsels

a- = niet

anti- = tegen

her- = opnieuw

over- = te veel

-baar = mogelijk/kunnend

-kundig = bekwaam

-rijk = veel bevattend

Geef vijf voorbeelden van afleidingen

geef vijf voorbeelden van samenstellingen

kaftpapier

1. samenstelling
2. afleiding

deurtje

1. samenstelling
2. afleiding

anti-roestmiddel

1. samenstelling
2. afleiding

thuisonderwijs

1. samenstelling
2. afleiding

Theorie 

blz 105, 106

Maken opdracht 44 t/m 49

Herhaling 

zinnen ontleden

Hoe ging dat ook alweer

Redekundig ontleden

• Zinsdelen benoemen
• Persoonsvorm
• Gezegde
• Onderwerp
• Lijdend voorwerp

Persoonsvorm

De persoonsvorm vind je door het volgende te doen:

1. Verander de tijd in de zin (tegenwoordig of verleden). Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.
2. Verander de personen in de zin (enkelvoud of meervoud). Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.
3. Bij een enkelvoudige zin (zin met maar 1 persoonsvorm), kun je ook een vraagzin maken. De persoonsvorm komt dan voorop te staan  

Gezegde

Alle werkwoorden in de zin.

Onderwerp

Het onderwerp is de persoon in de zin die iets doet. Het onderwerp vind je op de volgende manier:

Wie/wat + gezegde = onderwerp

Lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp hangt altijd samen met het onderwerp en het gezegde in de zin. Het lijdend voorwerp zit niet altijd in de zin. Je vindt het lijdend voorwerp op de volgende manier:

Wat/wie + onderwerp + gezegde = lijdend voorwerp

Nieuw onderdeel 

Meewerkend voorwerp

In zinnen met een lijdend voorwerp kan ook een meewerkend voorwerp staan.

Het geeft aan voor / aan wie iets bestemd is.

Meewerkend voorwerp

Stel de vraag:

Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde +
onderwerp + lijdend voorwerp

Zo vind je het meewerkend voorwerp

1. Zoek eerst de persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp.
2. Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

Welk woord in de zin is de persoonsvorm?
Ik fiets op mijn fiets naar school

1. fiets(1e woordje)
2. fiets (2e woordje)
3. Ik
4. school

Wat is een persoonsvorm altijd?

1. Lidwoord
2. zelfstandig naamwoord
3. bijvoeglijk naamwoord
4. werkwoord

Wie heeft mijn scooter gerepareerd?

mijn scooter =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. werkwoordelijk gezegde

Mijn moeder heeft mijn oma een nieuwe jas gegeven.
mijn oma =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. bijwoordelijke bepaling

Wie heeft gisteren mijn konijn eten gegeven?
Wie =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. bijwoordelijke bepaling

Wie heeft gisteren mijn konijn eten gegeven?
Mijn konijn =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. werkwoordelijk gezegde

Mijn broer timmert zijn eigen tafel

Ik zag jou.

De zorg biedt nu extra hulp aan ouderen

Heeft hij hun geschreven?

Lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Ik help hem.

Ik zie haar.

Wij geven jullie iets.

Heb je hun geschreven?

Lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Mijn broer timmert zijn eigen tafel

Ik zag jou.

De zorg biedt nu extra hulp aan ouderen

Heeft hij hun geschreven?

Lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Wie/wat + gezegde?

Wie/wat + gezegde + onderwerp?

Aan/voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

Dit zinsdeel begint altijd met een voorzetsel.

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

onderwerp

voorzetsel-voorwerp

Mijn moeder

geeft

mij

een glas ranja

onderwerp

gezegde

meewerkend voorwerp

lijdend

voorwerp

henk LOOPT in de winkel

INGRID geeft lucas een nieuwe fiets.

Ik geef HEM morgen een klap.

De fiets van HEM is blauw

Ik speel graag met HEM

Ik vind HET op de gang

Onderwerp

persoonsvorm

Lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Bijvoeglijke bepaling

Bijwoordelijke bepaling

De lerares geeft alle leerlingen een toets.

persoonsvorm

onderwerp

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

gezegde

Hoe vind je een bepaald zinsdeel?

zin in een andere tijd zetten

wie/wat + gez + ond

wie/wat + gez

aan/voor wie?

gezegde

lijdend voorwerp

onderwerp

meewerkend voorwerp

Jan gaf de toets aan de leraar.

Wat is 'de toets'?

1. meewerkend voorwerp
2. lijdend voorwerp
3. onderwerp
4. meewerkend voorwerp

Is dit een meewerkend voorwerp?

Hij laat al zijn geld na aan goede doelen.

1. Wel een meewerkend voorwerp
2. Geen meewerkend voorwerp

Is dit een meewerkend voorwerp?

'Heb jij een voldoende van de docent gekregen?'

1. Wel een meewerkend voorwerp
2. Geen meewerkend voorwerp

Is dit een meewerkend voorwerp?

We willen een cadeaubon kopen voor de trainer.

1. Wel een meewerkend voorwerp
2. Geen meewerkend voorwerp

Aan de slag

Maak de opdrachten bij grammatica: zinsdelen

Hoe ging het?

Ik weet nu hoe ik het meewerkend voorwerp moet vinden

1. ja
2. nee

Volgende les

Grammatica: woordsoorten