1V NN H1-6 Grammatica: zinsontleding

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Nederlands

B1b

26 mei

Haa

Leesboek...

Herhaling Grammatica: 

Zinsdelen

Hoe zat het ook alweer? 

PV, zinsdelen, werkwoordelijk gezegde en onderwerp

Leerdoelen:

Ik kan de persoonsvorm, de zinsdelen, het werkwoordelijk gezegde en het onderwerp vinden in een zin.

Persoonsvorm

- Is altijd een handeling

- Wordt uitgevoerd door het onderwerp

- Vraagproef, Getalproef en tijdproef

Zinsdelen

• Probeer welke woorden je samen voor de persoonsvorm kunt zetten. Die woorden zijn samen een zinsdeel. Voor de persoonsvorm kan namelijk maar één zinsdeel staan.
  
• Kijk welke woorden altijd in dezelfde volgorde bij elkaar blijven staan als je de woordvolgorde in de zin verandert. Die woorden zijn samen een zinsdeel.
  

Werkwoordelijk gezegde

- Alle werkwoorden in een zin

Onderwerp

- Wie/wat + pv = onderwerp

- Kan je vinden door de getalproef

Uit hoeveel delen bestaat de zin:
De man heeft gerend.

1. 2
2. 3
3. 4

Uit hoeveel delen bestaat de zin:
De man heeft gisteren door de straat gerend.

1. 2
2. 3
3. 4

Lijdend voorwerp

- Is nodig om de handeling (persoonsvorm) uit te voeren

- Voert de handeling (persoonsvorm) zelf niet  uit

- Wie/wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp

Voorbeeld: Hij geeft haar een bloem
Wie/wat geeft hij haar? Antwoord: een bloem

Benoem het lijdend voorwerp:
De burgemeester overhandigt de prijs aan de wielrenner.

1. De burgemeester
2. Overhandigt
3. De wielrenner
4. De prijs

Uitleg:

Wie/wat overhandigt de burgemeester (aan de wielrenner)? Antwoord: de prijs

De jury / overhandigt / de winnares / een gouden medaille / voor haar prestatie.

Het publiek / geeft / de winnares / een staande ovatie.

In deze zinnen is de winnares het meewerkend voorwerp (mv). Een meewerkend voorwerp geeft aan voor wie iets bestemd is. Het is vaak een mens of een dier. Het meewerkend voorwerp komt voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met ‘vertellen’ (antwoorden, beloven, uitleggen) of met ‘geven’ (overhandigen, betalen).

Een meewerkend voorwerp kan beginnen met aan, maar dat hoeft niet.

Als het niet met aan begint, kun je aan er meestal voor zetten. Als aan wel in de zin staat, kun je het vaak weglaten. 

Soms moet je dan wel de woordvolgorde veranderen:

De ober / heeft / de menukaart / gegeven / aan de gasten (mv).

De ober / heeft / de gasten (mv) / de menukaart / gegeven.

Zo vind je het meewerkend voorwerp

Bekijk de zin: Heeft Thirza aan haar zusje een geheimpje verteld?

Zoek de persoonsvorm en verdeel de zin in zinsdelen.

Heeft / Thirza / aan haar zusje / een geheimpje / verteld?

Noteer onderwerp, werkwoordelijk gezegde en lijdend voorwerp (als dat er is).

Heeft Thirza aan haar zusje een geheimpje verteld?

ow = Thirza         wg = heeft verteld         lv = een geheimpje

Stel de vraag Aan wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

Vraag: Aan wie heeft Thirza een geheimpje verteld?

Het antwoord op die vraag is het meewerkend voorwerp.

mv = aan haar zusje

Heeft Thirza aan haar zusje een geheimpje verteld?

Controleer voor de zekerheid of je aan kunt weglaten of toevoegen. Dat kan bijna altijd.

Heeft / Thirza / haar zusje / een geheimpje / verteld?

Meewerkend voorwerp

- Persoonsvorm vraagt om iets/iemand die iets ontvangt

- Aan wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp

Voorbeeld: De jarige bood de gasten een stukje taart aan.

Aan wie + bood aan + de jarige + een stukje taart?

Antwoord: De gasten

Benoem het meewerkend voorwerp:
De docent gaf haar leerlingen een extra les over grammatica.

1. Een extra les
2. De docent
3. haar leerlingen
4. over grammatica

Uitleg

Aan wie/wat gaf de docent een extra les?

Antwoord: haar leerlingen

Maken:

Cursus 5 Grammatica

§ 9 ZD Meewerkend voorwerp

Opdracht 1 t/m 5

Toets spelling/grammatica 

woensdag 11 juni

Bijwoordelijke bepaling

- Vertellen iets over de handeling (persoonsvorm)

- Waar/wanneer/waarom/hoeveel etc.

- Begint vaak met een voorzetsel

- Zijn zinsdelen die je (soms) gemakkelijk weg kunt laten

Benoem de bijwoordelijke bepaling:
Voor zijn diploma heeft Laurens een scooter gekregen.

1. Laurens
2. Een scooter
3. Voor zijn diploma
4. Gekregen

Uitleg:

- Geeft antwoord op vraag: waarvoor heeft laurens een scooter gekregen?

- Moeilijk? Probeer eerst de andere zinsdelen te vinden. 

Benoem de bijwoordelijke bepaling:
Zij heeft al haar apparatuur bij Blokker gekocht.

1. zij
2. al haar apparatuur
3. bij Blokker
4. gekocht

Benoem de bijwoordelijke bepalingen:
Gisteren zouden wij op het pleintje gaan skaten.

1. wij
2. op het pleintje
3. skaten
4. gisteren

Wat vind je nog lastig van grammatica zinsontleding?

Maken..

Cursus 5 - paragraaf 11 - Bijwoordelijke bepaling

opdracht 1 t/m 4

Cursus 5 - zinsdelen - mixopdrachten

klaar...

Leesboek..

Werken aan ander vak...