extra uitleg zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom bij extra uitleg grammatica zinsdelen

waarom ga je dit eigenlijk leren?

Wat klopt er niet? 

• *Harry een nieuwe Playstation 


• ...
• het allerbelangrijkste woord is het werkwoord: dat mag niet ontbreken
• dat drukt de actie of handeling uit
• dus een zin heeft een werkwoord én een persoon (of ding) die (dat) die handeling uitvoert 

Gisteren heeft Luna een taart gebakken.

Hoe vind je de persoonsvorm?  

• zet de zin in een andere tijd 
• het ww dat verandert, is de pv: heeft (=> had)
• OF zet de zin in een ander getal
• het ww dat verandert, is de pv: heeft (=> hebben)



• liever NIET de zin vragend maken

Gisteren heeft Luna een taart gebakken.

Hoe vind je de zinsdelen?  

• zet strepen voor en achter de pv 
• welke woorden horen bij elkaar en kun je verplaatsen? 
• ...
• Gisteren \ heeft \ Luna \ een taart \ gebakken.
• Heeft \ Luna \ een taart \ gebakken \ gisteren?
• Luna \ heeft \ gisteren \ een taart \ gebakken.
• Die zinsdelen kun je nu benoemen als ow / lv /...

Gisteren heeft Luna een taart gebakken.

Hoe vind je het werkwoordelijk gezegde?  

• zoek alle werkwoorden uit de zin, dus ook pv!  
• wwg: ....
• Let op: 
• Zij is een taart aan het bakken.
• wwg: is aan het bakken

Werkw. en onderwerp horen bij elkaar

• wandelen: wie wandelt?
• lezen: wie leest?
• koken: wie kookt?
• rijden: wie of wat rijdt?

Persoon of ding dat de handeling uitvoert => onderwerp

Maak zinnetjes!

• vond
• in de tuin
• gisteren
• onze kip Klaartje
• een regenworm

Wat kan bij elkaar staan?

Papa

Richard en Tom

Ik 

loop naar de tuin

wast de auto

spelen buiten

Wat kan bij elkaar staan?

Papa

Richard en Tom

Ik

het werkwoord hoort bij wie het doet (ow).

wast de auto

spelen buiten

loop naar de tuin

Hoe vind je het onderwerp?  

• Kijk naar de pv en het wwg (actie) en kijk wie of wat die actie doet
• Stel de vraag: 
• Wie of wat + persoonsvorm + wwg
• vb: Frederik heeft gisteren een nieuw hoesje voor zijn telefoon gekocht. 

Welke zinnen kun je maken?

Mama bakt 

Richard en Tom maken

Het varken eet

groenteafval

een taart

hun huiswerk

Wat hoort bij elkaar?

Mama bakt  

Richard en Tom maken

Het varken eet

iemand (ow) doet (pv)

een taart

hun huiswerk

groenteafval

iets (= lijdend voorwerp)

Wat klopt er niet? 

• * Harry niest een nieuwe Playstation. 


• ...
• niezen: blijkbaar een werkwoord dat alleen de rol 'onderwerp' bij zich heeft
  
• lezen: iemand leest iets
• bakken: iemand bakt iets
• iets = lijdend voorwerp

Hoe vind je het lijd vw?  

• Kijk naar de pv en het wwg (actie), kijk wie of wat die actie doet en stel dan de vraag: 
• Wie of wat + wwg + onderwerp?
• vb: Cadeautjes geef ik altijd graag.

Kijk naar de verschillen

Ik koop een broek.                  Ik speel in de tuin.

Jij ziet je broer.                          Toen liep hij door het bos.

Wij geven een feest.                We gaan naar school.

Kijk naar de verschillen

Ik koop een broek.                  Ik wandel in de tuin.

Jij ziet je broer.                          Toen liep hij door het bos.

Wij geven een feest.                We gaan naar school.

                                                       een lijd.vw heeft nooit een       

                                                       voorzetsel bij zich! 

Verschillen..

1. Ik koop een broek.

(wat) + pv + ow => lijd.vw

WAT(of WIE) koop ik? 

 

 ...in werkwoorden?

1. Ik wandel in de tuin.

 

* WAT wandel ik? vraag klopt niet ! 

geen goed antwoord? géén lijd.vw

De dierenarts opereert de hond.

- wie opereert? onderwerp

- wie of wat + pv + ow? wie ondergaat de handeling? Dus wie kan er niets aan doen dat hij geopereerd wordt? Dat is de hond, het lijd. voorwerp

Meewerkend voorwerp

"De ontvanger" of "De luisteraar"

Het werkwoord zorgt ervoor of een meew. vw nodig is: 

• geven, overhandigen, vertellen... => dat doe je AAN IEMAND
• De agent gaf mij een bekeuring.
• vertellen, meedelen, informeren, uitleggen,..
• De GGD vertelt ons nieuwe informatie over het coronavirus. 
• sturen, zenden,..
• Hij stuurt haar een bos bloemen.

Welke vraag stel je om het meew. vw te vinden?  

• AAN of VOOR wie of wat + wwg + onderwerp + lijd. vw?
• vb: Aan jou geef ik altijd  graag cadeautjes.
• Het antwoord (als er een antwoord is) is het meewerkend voorwerp.

Tip: 'aan' of 'voor' 

• Je moet 'aan' of 'voor' kunnen toevoegen
• Hij geeft mij een boek => ...
• Je moet 'aan' of 'voor' kunnen weglaten: de volgorde mag veranderen
• Ze vertelt een mooi verhaal aan hem =>.....
• *Hij zit aan de kant => ....
• *Eline praat voor haar beurt => ....

Stappenplan 

1. pv zoeken (getal / tijd)
   
2. zinsdelen: welke delen van de zin horen bij elkaar en kun je verplaatsen? 
3. wg zoeken (alle ww in de zin)
   
4. ow zoeken (wie of wat + wwg?)
   
5. lijdvw zoeken (wie of wat + wwg + ow?)
6. Tip: lijdvw begint NOOIT met een voorzetsel (aan, met, zonder, door, langs, in,...)
7. meew. vw zoeken (aan / voor wie + wwg + ow + lv?)

Lijd. vw

1. kijk dus naar de pv en ow: wie doet het? 
   
2. kijk naar wat dat werkwoord eigenlijk betekent: wie of wat ondergaat die handeling?
   
3. lijd.vw: kan er "niets aan doen" dat er iets met hem / haar gebeurt
   

Zoek pv, ow, wg en zd

1. Vaak verslindt een hamstermoeder een aantal jongen uit haar nest.
2. Honden kunnen behoorlijk grijs worden op hun oude dag.
3. Deze cabaretier heeft heel wat bekende Nederlanders geïmiteerd. 

Zoek pv, ow wg en zd

1. Vaak /  verslindt / een hamstermoeder / een aantal jongen uit haar nest.
2. Honden / kunnen / behoorlijk grijs / worden / op hun oude dag.
3. Deze cabaretier / heeft / heel wat bekende Nederlanders / geïmiteerd. 

Zelf zinnen maken

1. met "Harry Potter" als onderwerp
2. met "heeft gelezen" als wwg
3. met "het ijsje" als lijdend voorwerp
4. met "mijn beste vriend" als meew. vw

 Zoek het lvw en het mw vw

1.  Ik zie een paard.
2. Jij fietst heel hard.
3. Morgen ga ik voor jou taarten bakken.
4. Geeft Harry Potter hem een doosje dode muizen?
5. In het bos lopen tegenwoordig wolven rond. 
6. Ik vertel mijn vrienden een geheim. 
7. Jij hebt het lijdend voorwerp nu goed geleerd.

Antwoorden

1.  Ik zie een paard (lv).  (geen mw)
2. Jij fietst heel hard. (geen lijd.vw, geen mw)
3. Morgen ga ik voor jou (mw) taarten (lv) bakken.  
4. Geeft Harry Potter hem (mw) een doosje dode muizen (lv)?
5. (geen lijd.vw) (geen mw)
6. Ik vertel mijn vrienden (mw) een geheim (lv). 


7. Jij hebt het lijdend voorwerp (lv) goed geleerd.  (geen mw)

Bijwoordelijke bepaling

Mijn vader heeft me gisteren zijn oude iPhone gegeven.

• Korte herhaling zinsdelen
• Stappenplan:
• pv
• ow
• wwg
• lv
• meew. vw
• wat blijft over? 

Bijwoordelijke bepaling 

• geeft antwoord op vragen als: 
• Hoe? Hoelang? Hoever? Wanneer? Waarom? Waarover? Waar? 
• Zijn vaak de zinsdelen die overblijven na het bepalen van pv - ow - wwg - lv - mw
• Kunnen probleemloos weggelaten en toegevoegd worden, maar verrijken de taal en geven betekenis! 

Bijwoordelijke bepaling 

• In de stad ga ik vaak shoppen bij de Zara.
• ...
• (waar?) In de stad ga ik (wanneer?) vaak shoppen (waar?) bij de Zara.
• Vanwege de kou dragen we altijd een sjaal.
• ....

Bijw. bepaling

• Ook de vraagwoorden waarmee je bijwoordelijke bepalingen zoekt (hoe, waar, waardoor, waarheen, waarom, wanneer ), zijn in een zin bijwoordelijke bepaling: 
• Waarom heb je dat leuke jurkje geruild? 
• Let op: niet alle bijwoordelijke bepalingen geven antwoord op een vraag!  
• Ook woorden als  niet, wel, zeker, absoluut, eigenlijk, natuurlijk, misschien, ... zijn een bijwoordelijke bepaling. 

Welke vragen heb je nog?