Soorten communicatieproblemen in de zorg

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

B1-K1-W5

Communicator

Soorten communicatieproblemen in de zorg

Inhoud les

• Introductie
• Theorie
• Casusopdracht
• Reflectie & Afsluiting

Lesdoelen

Na de les:

- Kun je uitleggen welke communicatieproblemen kunnen voorkomen in de zorg.

- Herken je welke factoren communicatie beïnvloeden.

Heb je ooit moeite gehad om iemand te begrijpen tijdens stage? Wat gebeurde er?

5 soorten communicatieproblemen

• Taalbarrières
  
• Cognitieve beperkingen
  
• Zintuiglijke beperkingen
  
• Psychosociale factoren
  
• Medische factoren

🗣️ Taalbarrières (bijv. anderstalige patiënten)

Taalbarrières ontstaan wanneer zorgverlener en patiënt niet dezelfde taal spreken of wanneer de patiënt beperkte taalvaardigheid heeft. Dit kan leiden tot misverstanden, onjuiste diagnoses of het niet goed begrijpen van instructies.

Voorbeelden:

• Een patiënt begrijpt de uitleg over medicatie niet goed.
  
• Een anderstalige patiënt kan zijn klachten niet goed verwoorden.

Oplossingen:

Gebruik van een professionele tolk.

Visuele ondersteuning (pictogrammen, gebaren).

Eenvoudige taal en herhaling.

🧠 Cognitieve beperkingen (bijv. dementie, NAH - Niet Aangeboren Hersenletsel)

Cognitieve beperkingen beïnvloeden het geheugen, het denkvermogen en de concentratie. Patiënten kunnen moeite hebben met het begrijpen van informatie, het volgen van gesprekken of het onthouden van instructies.

Voorbeelden:

• Een patiënt met dementie raakt in de war tijdens een gesprek.
  
• Iemand met NAH begrijpt complexe zinnen niet meer goed.

Oplossingen:

Spreek langzaam en duidelijk.

Gebruik korte zinnen en herhaal belangrijke informatie.

Gebruik visuele ondersteuning of herhaling.

👂👁️ Zintuiglijke beperkingen (bijv. gehoor- of visusproblemen)

Beperkingen in horen of zien kunnen communicatie ernstig bemoeilijken. Een slechthorende patiënt hoort instructies niet goed, terwijl een slechtziende patiënt moeite kan hebben met geschreven informatie.

Voorbeelden:

• Een dove patiënt kan geen telefoongesprek voeren.
  
• Een slechtziende patiënt kan het medicatie-etiket niet lezen.

Oplossingen:

Gebruik gebarentaal of schrijftolk (bij gehoorproblemen).

Zorg voor grote letters of gesproken uitleg (bij visusproblemen).

Zorg voor rustige omgeving zonder ruis.

🧠💬 Psychosociale factoren (bijv. angst, depressie)

Emoties en psychische klachten kunnen communicatie beïnvloeden. Angstige of depressieve patiënten kunnen zich terugtrekken, minder praten of moeite hebben met concentratie.

Voorbeelden:

• Een depressieve patiënt reageert nauwelijks op vragen.
  
• Een angstige patiënt durft geen vragen te stellen.

Oplossingen:

Toon empathie en geduld.

Stel open vragen en geef ruimte.

Zorg voor een veilige, rustige omgeving.

🏥 Medische factoren (bijv. afasie of intubatie)

Sommige medische aandoeningen of behandelingen  maken communicatie fysiek onmogelijk of moeilijk. Afasie (taalstoornis na hersenletsel) of intubatie (slang in de luchtpijp) kunnen verbale communicatie verhinderen.

Voorbeelden:

• Een patiënt met afasie kan geen woorden vinden.
  
• Een geïntubeerde patiënt kan niet praten.

Oplossingen:

Gebruik communicatiekaarten of pictogrammen.

Stimuleer non-verbale communicatie (gebaren, knikken).

Werk samen met logopedist of andere specialisten.

Casusopdracht 

🧠 Casus:

Een oudere patiënt met beginnende dementie begrijpt niet waarom hij nuchter moet blijven voor een operatie. Hij blijft vragen om eten en raakt geïrriteerd als hij niets krijgt.

Casusopdracht

🎯 Opdracht (15 minuten in groepjes van 2-3 studenten):

Bespreek samen de volgende vragen:

1. Wat is het communicatieprobleem in deze situatie?

Denk aan het effect van dementie op geheugen en begrip.

2. Wat zijn mogelijke gevolgen als dit probleem niet goed wordt aangepakt?

Denk aan risico’s voor de patiënt, frustratie, onveiligheid of vertraging van de operatie.

3. Hoe zou jij hiermee omgaan als verpleegkundige?

Welke communicatiestrategieën kun je toepassen?

4. Hoe kun je de patiënt geruststellen of ondersteunen?

Klassikale terugkoppeling

Wat is het probleem?

Wat is jullie oplossing?

Waarom werkt deze aanpak?

Schrijf 3 dingen op die je geleerd hebt deze les.

Literatuur

ThiemeMeulenhoff – Communicatie en begeleiden – Module 3 Begeleiden in de zorg:

2. Begeleiden van de individuele zorgvrager 
vanaf 2.4 Rekening houden met gezondheid en beperking

Onderwerpen zijn:

•  Seksuele en genderidentiteit
• Diversiteit in levensbeschouwing
• cultuur: 
• Geloof:
•  moslim

- joods

- Katholiek

- Boeddhist

- Jehova