16/6, grammatica en formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

maandag 16 juni 2025

grammatica

Programma

- lezen

- huiswerk bespreken

- herhalen onderdelen VT4 (woensdag 18 juni)

leerdoelen:

- Je kent de begrippen voor VT4;

- Je kunt de begrippen toepassen bij het ontleden.

apps.noordhoff.nl

zinsontleden:

- samentrekking

- verwijzen

- (in)congruentie

woordsoortbenoemen:

- onbepaald vnw

- tussenwerpsel

- lastig te benoemen

- wederkerend/wederkerig vnw

VT4

Samentrekking

Dit betekent eigenlijk gewoon 'korter schrijven' of 'woord(en) weglaten'.

landsgrenzen en provinciegrenzen   ->   

lands- en provinciegrenzen

nationale wedstrijden en internationale wedstrijden  ->                              nationale en internationale wedstrijden

Marius reed te hard en Marius kreeg daarom een boete. -> 

Marius reed te hard en kreeg daarom een boete.

Samentrekking

Voorwaartse: het gezamenlijke deel wordt genoemd in het eerste deel en weggelaten in het laatste deel

• een goedkope armband en een dure armband
• een goedkope armband en een dure

Achterwaartse: het gezamenlijke deel wordt genoemd in het laatste deel en weggelaten in het eerste deel

• in voorspoed en tegenspoed
• in voor- en tegenspoed

Samentrekking

Een samentrekking kan voorkomen op drie niveaus.

1. woordniveau: je laat een deel van het woord weg en plaatst een streepje (-)
2. woordgroepsniveau: je laat één of meer woorden weg
3. zinsniveau: je laat één of meer zinsdelen weg

Samentrekking: voorbeelden

Een samentrekking kan voorkomen op drie niveaus.
1. woordniveau: je laat een deel van het woord weg en plaatst een streepje (-)
carnavalsfeesten en -optochten

2. woordgroepsniveau: je laat één of meer woorden weg
gescheiden mannen en vrouwen

3. zinsniveau: je laat één of meer zinsdelen weg
Jolinde gaat op de fiets en Tamar op de scooter
Wij schaatsten en onze kinderen sleeden in die strenge winter elke dag.

beroemde zwemmers en schaatsers

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Hij hield van haar en (hield) haar handen vast.
(hield):

1. Mag weg
2. Mag niet weg: ander getal
3. Mag niet weg: andere betekenis
4. Mag niet weg: andere functie

De docent nam afscheid en (de docent) bedankte al zijn collega's voor de jarenlange samenwerking.

(de docent):

1. Mag weg
2. Mag niet weg: ander getal
3. Mag niet weg: andere betekenis
4. Mag niet weg: andere functie

Onbepaald voornaamwoord

Onbepaalde voornaamwoorden zijn onder andere: 

iets, niets, iemand, niemand, alles, men, wat elk, ieder(een).  

 

Een onbepaald voornaamwoord verwijst dus naar iets vaags. Dat kunnen personen of dingen zijn. 

Onbepaald voornaamwoord

Onbepaald voornaamwoord: 

de verschillen met andere voornaamwoorden

Niemand vertelt mij iets!

Het onbepaald voornaamwoord is...
De onbepaalde voornaamwoorden zijn..

1. Niemand en mij
2. Mij en iets
3. iets
4. Niemand en iets

Wat zijn voorbeelden van de onbepaalde voornaamwoorden?

1. deze, dit, die, dat
2. iets, niets, iemand, alles
3. die, dat, wat, wie
4. wie, wat, welke, wat voor (een)

Verwijzen

- Als je in zinnen gaat verwijzen moet je dat goed doen. Je let op:

- het geslacht van het woord waarnaar je verwijst
- het getal van het woord waarnaar je verwijst

- andere zaken: 

* Zijn het personen of dingen/dieren? 

* Wanneer gebruikt je het verwijswoord wat ook alweer? 

* Wat is het verschil tussen hen en hun?

De apotheek vroeg .......... medewerkers om meer te werken tijdens de drukke vakantieweken.

1. haar
2. zijn
3. hun

Het jongetje ........... daar loopt zou zo jouw broertje kunnen zijn.

1. die
2. dat
3. wat
4. wie

De mensen .......... ze had vertrouwd, hadden haar één voor één laten vallen.

1. waarop
2. op wie

Tussenwerpsel 

Uitroep (hé, oeps, shit)

Klanknabootsing (bam, piefpafpoef, vroem)

Tussenwerpsel: vier groepen

1. bevestiging en ontkenning: ja, jawel, nee;

2. emotie (verbazing, schrik, pijn): au, ach, hoera, bah, foei, hèhè, oei;

3. sociaal contact: hoi, houdoe, goedenavond, halt, pardon;

4. klanknabootsing: miauw, waf, brr, tok(toktok), plof, tuut(tuut).

Zo herken je een tussenwerpsel

Zo herken je tussenwerpsels

Tussenwerpsels:

- zijn uitroepen en klanknabootsingen;

- staan, meestal aan het begin of einde van een zin, vaak van de rest gescheiden door een komma.

'Zeg, zou jij die voeten van tafel willen halen?'

Maak een zin waarin 'zeg' geen tussenwerpsel is.

Wederkerend en wederkerig voornaamwoord

Wederkerend voornaamwoord: het onderwerp keert weder in het voornaamwoord. 

Voorbeeld: Ik verbaas me over het vroege drankgebruik van jongeren.

hele werkwoord = zich verbazen

Wederkerend en wederkerig voornaamwoord

Soorten wederkerende voornaamwoorden:

- Verplicht: Hebben altijd een wed.vnw bij zich: Jij vergist je in de datum.

- Toevallig: Hebben soms wel, soms niet een wed.vnw. bij zich. Deze kunnen ook de woorden mezelf, zichzelf, jezelf & onszelf hebben. 

Mika bezeerde zijn voet - Mika bezeerde zich toen hij van zijn fiets viel.

Let op: Soms kan een wederkerend voornaamwoord een pers.vnw of bez.vnw zijn. Kijk goed naar de zin en lees goed!

Wederkerend en wederkerig voornaamwoord

Let op: Soms kan een wederkerend voornaamwoord een pers.vnw of bez.vnw zijn. Kijk goed naar de zin en lees goed!

Bemoei je (1) je (2) altijd met je (3) zusje als je ouders weg zijn?

Bemoeit hij (1) zich (2) altijd met zijn (3) zusje als je ouders weg zijn?

je (1) = persoonlijk voornaamwoord

je (2) = wederkerend voornaamwoord

je (3) = bezittelijk voornaamwoord

Wederkerig voornaamwoord

Wederkerig voornaamwoord: elkaar (wordt soms geschreven als mekaar)

Geef elkaar de hand.

Elkaar is altijd een wederkerend voornaamwoord.

1. juist
2. onjuist

Ik verslik me in mijn snoepje.
Wat is me?

1. wederkerend voornaamwoord
2. wederkerig voornaamwoord
3. geen van beide

(In)congruentie

- Hij heeft, wij hebben --> zo hoort het

- Zinnen zijn incongruent als het getal van het onderwerp niet gelijk is aan het getal van de persoonsvorm. 

- Incongruentie opsporen: zoek het onderwerp en zoek de persoonsvorm en check of ze hetzelfde getal hebben.

Een aantal bezoekers van het pretpark vonden de wachtrijen veel te lang.

1. Onjuist
2. Juist

Politiechef Jan en zijn collega's heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de misdaad.

1. Onjuist
2. Juist

Nu

oefenen

werkblad wordt uitgedeeld

huiswerk

- lezen

- huiswerk bespreken

- herhalen onderdelen VT4 (woensdag 18 juni)

leerdoelen:

- Je kent de begrippen voor VT4;

- Je kunt de begrippen toepassen bij het ontleden.