Thema Ecologie Basisstof 2 : Populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 5: Ecologie

BS 2: Populaties

Planning

Wat weet je nog van vorige les?

Instructie basisstof Populaties

opdracht 18 t/m 21 maken (1 t/m 5 moeten af zijn!)

Testje

1. Noem zes abiotische factoren
2. Hoe kunnen abiotische factoren de soortensamenstelling in een gebied beïnvloeden?
3. Leg uit wat we bedoelen met de tolerantiegrenzen van een soort.

Tolerantie + beperkende factor

• Tolerantiegrenzen - tolerantiegebied
  
• een soort heeft voor een abiotische factor zijn eigen kenmerkende tolerantiegebied.
  
• dit tolerantiegebied bepaalt het verspreidingsgebied (= gebied waar soort voorkomt)
  
• je kunt per soort en per abiotische factor een optimumkromme maken met:
  Minimum / optimum / maximum - waarde  
• Beperkende factor= de abiotische factor die de tolerantiegrens heeft overschreden

samenvattend 

Tolerantie

Tolerantiegrens = de uiterste waarde waarbij organismen van de soort kunnen overleven 

--> abiotische factor werkt als beperkende factor 

Tolerantiegebied = alle waarden van de abiotische factor waarbij organismen van een soort kunnen overleven

Optimum = gunstigste waarde voor de abiotische factor

Verspreidingsgebied (areaal)

Het tolerantiegebied is het gebied tussen de minimum en maximum waarde van een abiotische factor waarbij een soort kan leven.

Het verspreidingsgebied (areaal) is het daadwerkelijke gebied op de kaart waar de soort voorkomt. Voorbeeld: hiernaast zie je het verspreidingsgebied van de zandhagedis in Nederland.

Leerdoelen Bs 2

 Je kunt binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en van coöperatie onderscheiden.

Je kunt de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven.

Relaties binnen ecosystemem

Concurrentie

= competitie

Coöperatie

= samenwerken

INTRAspecifieke concurrentie

(intra = binnen)

INTERspecifieke concurrentie

(inter = tussen)

Niche

Een niche is de rol van een organisme/populatie in het gehele ecosysteem

Kan helpen om concurrentie te vermijden binnen een soort (rups/vlinder) of tussen soorten (zwaluw jaagt overdag/vleermuis jaagt 's nachts)

Door verschillen in niche kunnen verschillende soorten samenleven in dezelfde habitat.

Symbiose

Symbiose = langdurig samen leven van organismen van verschillende soorten

Mutualisme                  + / +

Commensalisme       o / +

Parasitisme                   - / +

+ (voordeel)    o (neutraal)   - (nadeel)

Welke vorm van symbiose is dit?

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Een zuigvis lift mee op een haai.
De haai heeft er geen last van.
Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Populatiedynamiek

Populatiedichtheid: aantal individuen per oppervlakte land of volume water

Verspreidingspatronen:

Populatiedichtheid van mensen

Wat zou een probleem kunnen worden als de dichtheid van een populatie te veel afneemt?

Zelf werken

maak opdracht 18 t/m 21

(1 t/m 5 moet af zijn!)

Populaties

Veranderingen in populatiedichtheid

Vaak ontstaat er een biologisch evenwicht als de populatiedichtheid om een bepaalde waarde blijft schommelen. Dit is een vorm van zelfregulatie binnen een ecosysteem.

Populatiedynamica

Dichtheidsafhankelijke factoren:

bijv. voedselrelaties, parasitisme, concurrentie

en ziekte

Negatieve terugkoppeling 

(= zelfregulerend) tussen populatiedichtheid en dichtheidsafhankelijke factoren

Evenwicht in ecosysteem

Dynamisch evenwicht

 schommelen van populatiedichtheid om een evenwichtswaarrde

Veranderingen in populatiedichtheid 

Geboortecijfer:

aantal nieuw geboren individuen

Sterftecijfer

aantal gestorven individuen

Immigratie (= in) & Emigratie (= uit)

Verplaatsing / verhuizing in of uit een populatie 

Amerikaanse kreeft

Is deze kreeft:

• inheems of uitheems?
• exoot?
• invasief?
• populatiegrootte in Nederland?
• wat zou zijn natuurlijke vijand zijn?

Populatiegroei

Uitheems

"binnendringende" soort

Inheems

Komt van nature voor in gebied

Exoot

Door menselijk handelen in nieuw gebied

Invasief

Mogelijkheid tot vestigen en verspreiden

J-vormige groeicurve

Vestigingsklimaat aan het begin erg gunstig voor exoot

Populatie exoten zal een 

J-vormige groeicurve vertonen

Draagkracht

Draagkracht = maximale populatiegrootte die het ecosysteem langere tijd kan handhaven

Populatiegroei

• Nieuwe populatie als soort in een nieuw gebied komt en weet te overleven.  
• Snel groeiende populaties hebben een J-vormige groeicurve. 
• Langzaam groeiende populaties hebben een S-vormige groeicurve.

S-vormige groeicurve

Een populatie met een laag geboortecijfer zal bij biologisch evenwicht een 

S-vormige groeicurve vertonen

Populatiegroei

• J-curve: exponentiële groei, invasieve exoten met onbeperkte hulpbronnen
• Draagkracht
• s-curve: schommelingen rond biologisch evenwicht

Aan de slag

Opdrachten Bs 2

Test jezelf Bs 1 en 2