327 lesplannen

Wat zijn geluiden eigenlijk en hoe klinken ze? In de voorbereidende les staat geluiden maken met je eigen lichaam centraal. Hoe klinkt het knippen met je vingers of het bonken van je eigen hartslag? De leerlingen ontdekken dat geluiden een verhaal spannender of grappiger kunnen maken en maken in groepjes een geluidenreeks bij een kort verhaal. Voorbereiding:- Neem de woordenlijst door- Print het korte verhaal- Print de lesinstructieBenodigde materialen voor de voorbereidende les:- Printje van het korte verhaal (in de bijlage)- Lesinstructie (in de bijlage)

Je kunt geluiden maken met je lichaam, maar ook met alledaagse voorwerpen uit je omgeving. Samen met een theaterdocent nemen de leerlingen een soundscape op en maken een theatralescene. Met behulp van een opname gaan de leerlingen de scene en de gemaakte compositie samenvoegen.Leerdoelen: Leerlingen kunnen met hun stem en instrumenten een geluidenreeks maken.Leerlingen kunnen een scene maken bij de geluidenreeks.

Leerlingen blikken terug op het lesblok Klanken Klinken in de Klas. Wat voor geluiden kun je maken met dagelijkse voorwerpen uit je eigen omgeving of met je lichaam? En wat voor effect heeft muziek op een situatie of verhaal? Aan de hand van het gemaakte filmpje uit de masterclass onderzoeken de leerlingen dit verder. Leerdoelen:Leerlingen kunnen vertellen over hun ervaringen met en de verschillen tussen de geluidenreeksen.

Hoewel niet helemaal correct wordt de Industriële Revolutie vaak geplaatst in de Tijd van Burgers en Stoommachines, hoewel de eerste uitvindingen werden gedaan in het tijdvak daarvoor. Dat is niet zo bezwaarlijk als gekeken wordt naar de inhoud van Burgers en Stoommachines. Hierin wordt vooral ingegaan op de gevolgen van de industrialisatie voor de inwoners van een land, in dit geval Nederland. Wellicht is Nederland niet het beste voorbeeld van een geïndustrialiseerd land, maar ook hier waren de gevolgen duidelijk merk- en zichtbaar.In de honderd jaar die het tijdvak beslaat gebeurde er veel in het leven van de mensen. In de IJzeren Eeuw waren er grote economische en mentale veranderingen: boeren werden arbeiders, industrialisatie en urbanisatie, modernisering van de infrastructuur, feminisme en emancipatie en modern imperialisme.In deze serie is een groot aantal afleveringen van Welkom in de IJzeren Eeuw opgenomen. Het zijn stuk voor stuk korte en heldere afleveringen die prima passen bij de lessen. Uiteraard kan er voor worden gekozen om de ‘grote mensen’-editie, De IJzeren Eeuw, te gebruiken.

De mens heeft altijd gezocht naar mogelijkheden om het leven te verbeteren en/of te vereenvoudigen. Vaak zijn deze weer het gevolg van andere ontwikkelingen. Zo ook de uitvindingen aan de vooravond van de Industriële Revolutie, die eigenlijk zeker in het begin veel meer lijkt op een agrarische revolutie. Dit kan overigens een leuk (eind)vraaggesprek zijn voor in de klas: “Is het een industriële of agrarische revolutie?”.Deze les is vooral een (niet volledige, maar wel aanpasbare) opsomming van belangrijke uitvindingen: schietspoel, Spinning Jenny en de stoommachine. Vooral bij de laatste is het leuk om met de leerlingen allerlei toepassingen van de stoommachine te bedenken, en wat de voor- en nadelen van stoommachines kunnen zijn. In de les zijn hiervoor twee interactieve open vragen opgenomen.In sommige methoden is het begin van de Industriële Revolutie opgenomen in een ander hoofdstuk en hierdoor wellicht al behandeld. In dat geval kan deze les natuurlijk worden gebruikt als een herhaling.Onderwerpen:De belangrijkste uitvindingen van de Industriële RevolutieVan handmatig naar machinaal producerenPersonen:John KayJames HargreavesThomas NewcomenJames WattVideo's:

Binnenkort komt jouw klas naar Kunstlinie voor de KIDD Afsluiting. Samen met verschillende kunstenaars werken de leerlingen die dag aan de KIDD Eindpresentatie. Aan het einde van de middag presenteren ze hun werk aan ouders, broertjes en zusjes in de kleine zaal van Kunstlinie. In deze les worden de leerlingen hier op voorbereid. Ze blikken terug op KIDD door het KIDD-boek te maken. Ook denken ze na over hun favoriete kunstdiscipline.De ouders/broertjes/zusjes/leerkrachten en anderen die de kinderen graag willen uitnodigen, zijn van harte welkom van 14.30-15.30 om te komen kijken naar de eindpresentatie. De inloop is vanaf 14.15.Let op: stuur het ingevulde Indelingsformulier uiterlijk een week voorafgaand aan de KIDD-afsluiting van jouw school naar kidd@bontehond.net. Voorbereiding:- Deel de KIDD doe en denk-boekjes uit - Deel de stickervellen uit- Stuur de uitnodiging door online- Print de lesinstructie Benodigde materialen voor de voorbereidende les:- 1 KIDD doe-boek per kind (door KIDD)- Per leerling 4 kleurpotloden/stiften in rood, geel, groen en blauw (door school) - Indelingsformulier disciplines (in de bijlage) - Lesinstructie (in de bijlage)

Om de groep 8 dag zo goed mogelijk voor te bereiden vragen we hulp van de leerkrachten. We willen je vragen de voorbereidende les in de klas af te maken. Hierbij horen de Lesbrief en het boekje. Het boekje is verstuurd naar jullie school!Door dit te behandelen met de leerlingen worden zij al aangezet in het nadenken over hun eigen kunstenaarschap. Het keuzespel in de lesbrief leidt ook tot de groepsindeling die ingevoerd kan worden in het document Indelingsformulier groep 8 dagen 2025. Het maken van deze indeling is verplicht voordat de leerlingen deelnemen aan de groep 8 dag. Op de dag zelf is geen mogelijkheid tot het indelen van leerlingen. Het is fijn om gelijke groepen te maken voor de workshops. Het keuzespel helpt hierbij maar er zal nog een laatste wijzigingen moeten gebeuren door de leerkracht. Voor de afsluitende expositie worden de ouders uitgenodigd. Hiervoor is er een uitnodiging meegeleverd bij het boekje. Vul de lege vakken in samen met je klas en vraag de leerlingen het document thuis te overhandigen. Het kan mogelijk fijn zijn ouders extra te motiveren om naar de expositie van hun kind te komen kijken! Een grote opkomst zorgt ook voor een groot succes. Op de dag zelfJullie groepen 8 worden verwacht op de al bekende datum om uiterlijk 09:45 in Kunstlinie Almere. Esplanade 10, 1315 TA Almere. In het document Leraar handleiding projectdag vinden jullie een algemene indruk van de dag. Deze is nog aan wijzigingen onderhevig.Wij vragen aan de school dat er minimaal 1 begeleider per 10 leerlingen aanwezig is.Omdat dit een grote logistieke klus is, is het niet mogelijk om de excursie (kosteloos en last minute) te annuleren. Wij verwachten de groep van begin tot eind van de dag aanwezig.

Starttijd: 09.45Inloop ouders/broertjes/zusjes/leerkrachten: 14.15Start eindpresentatie: 14.30Eindtijd: 15.30Wees uiterlijk 15 minuten voor de starttijd aanwezig in Kunstlinie - Esplanade 10, Almere.Vervoer naar Kunstlinie moet zelf geregeld worden door de school. Als dit niet lukt, neem dan tijdig contact op met KIDD (Jip Smit, kidd@bontehond.net)Volg te allen tijden de instructies op van het personeel van Kunstlinie en de medewerkers van KIDD.Per 10 leerlingen vragen wij de school om 1 begeleider mee te nemen.De kinderen moeten zelf lunch meenemen, er is tijdens de lunch tijd om even uit te razen op de Esplanade onder supervisie van de leerkracht(en) van de klas.De leerlingen zijn gedurende de gehele dag de verantwoordelijkheid van de leerkracht die er bij is.Wegens de kosten van deze volledige dag en alles wat voor de klassen geregeld is, is het niet mogelijk om deze excursie af te zeggen. Hiervoor is contact geweest met de ICC'er(s) van de scholen om de datum en tijden definitief te bevestigen voor jullie school.

Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.

De extreemlinkse dictatuur in de Sovjet-Unie onder Stalin is één van de twee totalitaire samenlevingen die leerlingen moeten kennen, hoewel er discussie onder historici is of Nazi-Duitsland wel als totalitaire samenleving kan worden gezien. Vooral het ontbreken van een echte staatseconomie, alsmede een terreursysteem dat minder georganiseerd bleek dan in eerste instantie werd gedacht, zijn dan de belangrijkste tegenargumenten.Voor de leerlingen is dit een relatief onbekend onderwerp. Waarschijnlijk kennen sommige leerlingen Stalin wellicht uit één van de vele Top 10: Wie is de grootste moordenaar aller tijden?'-video’s op YouTube, waarin hij regelmatig, overigens geheeld terecht, genoteerd staat. De Sovjet-Unie is voor de leerlingen meestal dat land dat zijn bondgenoten tijdens de Eerste Wereldoorlog in de steek heeft gelaten.Deze les gaat, logischerwijs, in op de Sovjet-Unie onder Stalin en dan met name de aspecten die kenmerkend zijn in de periode 1924-1939: collectivisatie, planeconomie, persoonsverheerlijking, censuur, showprocessen en de strafkampen. Alle onderdelen zijn voorzien van uitgebreide achtergrondinformatie en sprekende beelden.Leerlingen vinden dit over het algemeen een fascinerend onderwerp, juist om vanwege het feit dat het een keer niet over de dictatuur in Nazi-Duitsland gaat.Voor de leerlingen vind je bij Links en Bijlagen een fotostrip over dit onderwerp, waarin alle onderdelen uit de les aan bod komen.Mocht je tijd over hebben in de les, dan is de aflevering uit de serie In Europa over Rusland (inderdaad, die met 'het jongetje Pavlik Morozov') een absolute aanrader. Hoewel, omwille van de tijd, sommige passages kunnen worden doorgespoeld.Wil je je eigen kennis over dit onderwerp verbreden, dan zijn de volgende, zeer leesbare én ontluisterende, boeken van historicus Orlando Figes verplichte kost : De fluisteraars: leven onder Stalin en Revolutionair Rusland. Veel beter zul je ze over dit onderwerp niet lezen.Onderwerpen:op welke manier komt Stalin aan de machtde kenmerken van de Sovjet-Unie onder Stalinde positie van de Sovjet-Unie in de periode 1917-1945Personen:Vladimir LeninJozef StalinVideo's:

De wereld na 1990 is de tijd en plaats waarin onze leerlingen zijn geboren. Toch zijn er duidelijk verschillen in die periode te herkennen: de tijd van overvloed, maar ook van de bankencrisis. De tijd van vóór en na 9/11. De tijd dat de bekende onveilige situatie van de Koude Oorlog werd ingeruild voor een onbekende onveilige situatie met o.a. terrorisme. Aan het eind van de serie zou je zelfs met de leerlingen kunnen bespreken of dit misschien vanaf 9/11 wel een nieuw, elfde, tijdvak in de geschiedenis is begonnen.Veranderde de wereld tussen 1945 en 1990 al snel: na 1990 werden er met name op het gebied van technologie en wetenschap onwaarschijnlijk grote sprongen gemaakt. Dit heeft uiteraard voor en nadelen, getuigen de ellende na de zoveelste geslaagde hackpoging. Of nog erger: dat de favoriete social media-app offline is…Juist door deze snelle veranderingen zien leerlingen de verschillen zo goed. Laat ze bijvoorbeeld maar eens kijken naar een mobieltje van tien jaar geleden bekijken. Of een computer. Ze vallen van de ene verbazing in de andere. Je merkt dat de huidige tijd leerlingen ook onzeker maakt en dat dit mede wordt veroorzaakt door veel aannames en onduidelijkheden. De geschiedenislessen zijn een goede plek om deze bespreekbaar te maken en te verduidelijken. Al hebben we natuurlijk niet alle tijd van de wereld in onze lessen

Het Europa waarin onze leerlingen opgroeien is significant anders dan het Europa van tijdens de Koude Oorlog. Waar in dat laatste Europa vooral sprake was van blokvorming tussen Oost en West, en daaraan gekoppeld de NAVO en het Warschaupact, leven onze leerlingen in het Europa van de eenheid en de euro. Hoewel over dat eerste begrip natuurlijk een stevige discussie kan worden gevoerd. Deze les gaat vooral in op de problemen die er zijn ontstaan na de val van het communisme in Oost-Europa. Uiteraard heeft het veel goede dingen gebracht, wellicht zelfs wel meer dan slechte, maar de vreselijke burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië laten dan maar weinig ruimte voor over.Het communistische Joegoslavië, dat onder Tito altijd een status aparte had in het Oostblok, bleek een kaartenhuis als gevolg van de grenzen die er na de Eerste Wereldoorlog omheen waren getrokken. Teveel verschillende volken in één land, alleen bijeen gehouden door de ijzeren hand van, in eerste instantie een koninklijke- en later, een communistische dictatuur. Nationalistische gevoelens van deze volken, al dan niet een minderheid, werden met harde hand onderdrukt. Na de dood van Tito in 1980 begonnen nationalistische bewegingen, met name in Servië de ruimte de krijgen, en uiteindelijk met de val van het communisme in 1989 was Joegoslavië te dode opgeschreven.Tussen 1991 en 1999 zijn er serie zeer bloedige burgeroorlogen waarin op grote schaal oorlogsmisdaden begaan zoals ze voor het laatste in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog waren te zien. Het is de moeite waard om een begrip als burgeroorlog met de leerlingen te bespreken: “Waarom kennen burgeroorlogen zo’n enorme felheid tussen de vechtende partijen?”.De gebeurtenissen rondom de moslimenclave Srebrenica blijven een moeilijk stuk Nederlandse geschiedenis: zowel inhoudelijk als emotioneel. Wat is er gebeurd, en waarom werd er niet ingegrepen? Wat was de rol van Nederland? De ingevoegde video van NOS op 3 is zeer verhelderend.Het is zeer goed denkbaar dat familieleden van leerlingen bij Dutchbat hebben gezeten of dat er vluchtelingen uit het voormalige Joegoslavië in de klas zitten. Als de gelegenheid zich voordoet kan hier aandacht aan worden besteed, maar dat hangt geheel af van de groepDe geanimeerde afbeelding hierboven laat Sniper Alley in Sarajevo zien: Servische sluipschutters beschieten vanuit de bergen, helaas vaak succesvol, burgers in de stad.Onderwerpen:De val van het communismeNieuwe landen en grenzen in EuropaBurgeroorlogen in JoegsolaviëDe ramp SrebrenicaPersonen:Boris JeltsinSlobodan MiloševićRatko MladićVideo's:

Het onderwerp over de Oude Egyptenaren spreekt leerlingen altijd enorm aan: het is herkenbaar, mysterieus en spannend. Voor geschiedenisleraren is het daarnaast een perfect onderwerp om de kenmerken van een landbouwsamenleving uit te leggen.Door het ontstaan van landbouwsamenlevingen, zoals in Egypte, nemen de sociale verschillen sterk toe. Bij dit onderwerp is dat goed te zien aan bijvoorbeeld de verschillende beroepen die ontstaan en welke mate van aanzien en welvaart bij die beroepen hoort. Voor de meeste leerlingen zal dit dan ook het onderwerp zijn waarbij de maatschappijpiramide zijn intrede doet.

De uitspraak van de Griekse schrijver Herodotus wordt regelmatig aangehaald om het belang van de rivier voor het land aan te geven. In deze les wordt ingegaan op het leven langs de Nijl dat in hoge mate wordt bepaald door de rivier. Het is voor de leerlingen goed om te zien dat een vruchtbare grond van een rivier alleen niet een goedgeorganiseerde landbouwsamenleving maakt. Juist de samenwerking om het land te irrigeren zorgde ervoor dat het gebied zo machtig kon worden.Deze les bevat het eerste deel uit de driedelige SchoolTV-serie 'Leven onder de Farao's'. Deze serie is inmiddels zelf ook al tamelijk geschiedenis, maar hij laat e.e.a. erg duidelijk zien. De voiceover is overigens van Ahmed Aboutaleb, toen nog journalist, tegenwoordig burgemeester van Rotterdam.Onderwerpen:Herodotus en het geschenk van de Nijlirrigatielandbouw en samenwerkingde Nijl nu: De AswandamPersonen:farao

De stof van je broek of jas, hoe is die eigenlijk gemaakt? En wat is het verschil tussen breien en weven? Hoe werkt de weeftechniek precies en hoe heeft die zich ontwikkeld in de loop van de tijd? In Amersfoort waren vroeger verschillende weverijen, de kinderen van het weeshuis werkten bijvoorbeeld in een bandjes-weverij. En wist je, dat je niet alleen met textiel kunt weven, maar ook met allerlei industriële materialen? Er valt dus van alles te leren over deze techniek!In de Volmolen is de Katoendrukkerij gevestigd, een plek voor verschillende vormen van textielnijverheid. Leerlingen gaan hier aan de slag met weefmachines en krijgen een workshop weven naar het patroon dat ze tijdens de voorbereidingsles op school hebben gemaakt. Ze ervaren wat het is zelf iets te ontwerpen en het daarna ook te maken.

De Katoendrukkerij in De VolmolenContactpersoon Nathalie Cassee Plantsoen Noord 2 3811 GH Amersfoort Telefoon: +31(0)6 12526099 E-mail: info@dekatoendrukkerij.nl Openingstijden: woensdag t/m zondag van 10.00-17.00 uur Er kunnen maximaal 32 leerlingen meedoen per bezoek. Het bezoek duurt 1,5 uur en wordt begeleid door een medewerker van de Katoendrukkerij, de leerkracht en tenminste 3 hulpouders.

Het is ongetwijfeld het onderwerp dat veel leerlingen het meest aanspreekt. Totdat het vooral jongens blijken te zijn die een vreemd soort swastika-fascinatie hebben of te vaak naar Discovery Channel hebben gekeken en alles weten van die ene tank (‘Meneer, je weet wel...’). Om vervolgens tot de conclusie te komen dat ze vrij weinig tot niets weten van het verloop en de gebeurtenissen van c.q. uit de oorlog.Deze serie lessen leent zich dan ook erg goed om gebruik te maken van een digitale werkvorm als: 'bekend, benieuwd, bewaard' en/of ‘Ik dacht...., nu denk ik...’ , waarbij een woordweb of open vraag ingezet kan worden.Het behandelen van dit onderwerp is per definitie samenvatten: het onderwerp is simpelweg te uitgebreid om in zijn geheel te behandelen (in de beperkte lestijd die er vaak is gegeven). Dit betekent dat er keuzes is gemaakt voor een aantal hoofdonderwerpen: het verloop van de oorlog, de Duitse Bezetting, de jodenvervolging en de dekolonisatie van Indonesië. Met name de eerste twee lessen hebben een wat meer ‘highlights’-karakter, terwijl de laatste lessen veel dieper op de materie ingaan dan de leerlingen zouden moeten kennen voor het eindexamen.Uiteraard kan elke gebruiker zijn of haar keuzes verwerken in de lessen.De Tweede Wereldoorlog moet veel aandacht in de les krijgen. Maak daarom gebruik van de eerder genoemde fascinatie bij de leerlingen. Het vraagt echter ook een gedegen kennis en voorbereiding van de docent, met name vanwege de vele vragen die tijdens de les worden gesteld. Dat is natuurlijk geweldig, en wil je het een beetje kanaliseren dan zijn de genoemde werkvormen ideaal: je kunt van tevoren namelijk al enigszins bekijken waar de interesses van de leerlingen liggen.

De les Duitsland onder Hitler eindigt met de Duitse aanval op Polen in september 1939. Deze les begint met dat gegeven, het is immers het startschot van de Tweede Wereldoorlog. Deze les is het beste te zien als een tijdlijn met daarop de belangrijkste gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog, daarbij gebruik makend van fascinerende afbeeldingen uit die periode. Veel van deze afbeeldingen zijn voorzien van hotspots: interactieve knoppen in LessonUp die een toelichting of bijschrift kunnen geven. Ideaal voor in de klas, maar ook zeker als de leerlingen de les zelfstandig doornemen.In deze les wordt een aantal gebeurtenissen genoemd die in andere lessen wat uitgebreider worden behandeld, zoals bijvoorbeeld: de Duitse aanval op Nederland en de bezetting van Nederlands-Indië. Wellicht is het handig dit om tijdens de les aan te geven.Wat in deze les duidelijk aan de gebeurtenissen is te zien, is dat de Duitse oorlogsmachine tot Operatie Barbarossa vrijwel onoverwinnelijk lijkt. Achteraf is overigens gebleken dat de geoliede oorlogsmachine vooral door de kracht van overrompeling zijn slag kon slaan en dat zij over veel minder materieel bleken te beschikken dan altijd werd aangenomen. Met name het structurele tekort aan grondstoffen nekt de Duitsers al vroeg in de oorlog. Zelf zó groot dat eigenlijk al vanaf het begin van de oorlog veel gebruik wordt gemaakt van voetsoldaten en paarden.Leerlingen vinden het bijzonder om te zien dat de oorlog vanaf 1942 voor de Duitsers al een verloren zaak is. Hoewel de Slag bij Stalingrad pas in februari 1943 wordt beslecht, is de Duitse opmars al ruim daarvoor vastgelopen. Niet alleen in het oosten, maar ook in Noord-Afrika waar het Afrikakorps van Erwin Rommel moest buigen voor de Britten onder leiding van Montgomery.Overigens zijn dit slechts enkele van de essentiële keerpunten in de oorlog die in deze les worden genoemd. Sommige keerpunten in deze les zijn overigens niet verplichte examenstof.In deze les is vanzelfsprekend reeds een bruggetje gemaakt naar het volgende hoofdstuk: de Koude Oorlog. Onderwerpen:De Blitzkrieg van 1939-19401942-1943: Hitler's oorlog loopt vastKeerpunten van de Tweede WereldoorlogDe oorlog in AziëPersonen:Adolf HitlerJozef StalinWinston ChurchillFranklin RooseveltErwin RommelBernard Montgomery

In principe is het een wonderlijke combinatie: een economische bloeiperiode ten tijde van een langslepende oorlog. Toch is dat precies wat er in de Nederlanden gebeurde aan het eind van de zestiende- en gedurende een groot deel van zeventiende eeuw. De Nederlandse Opstand (of minder correct: Tachtigjarige Oorlog) was weliswaar nog steeds in volle gang, maar het slagveld had zich inmiddels steeds meer verplaatst naar andere delen van de Nederlanden. De Republiek ziet en grijpt steeds meer handelskansen: van de groei van Amsterdam als Europese stapelmarkt, naar de handel van de VOC in Azië en de slavenhandel van de WIC in Amerika.De relatieve, doch zeer pragmatische, tolerantie in de Republiek zorgde ervoor dat zowel kunst als wetenschap enorm konden opbloeien. Vervolgingen vanwege andere religie of denkbeelden kwamen hier nagenoeg niet voor.De meeste historici zijn het er wel over eens dat de Gouden Eeuw geen eeuw duurde, al blijft het lastig om een exact begin en eind aan te duiden. Meestal wordt als begin de oprichting van de VOC (1602) gegeven, en als eind het Rampjaar (1672), maar dat is geen wetmatigheid. De Britse historicus Jonathan Israel maakt zelfs een onderverdeling van de periode in de vroege Gouden Eeuw van 1588 tot 1647 en de late Gouden Eeuw van 1647 tot 1702.De afbeelding is een fragment uit het schilderij: De bedreigde zwaan door Jan Asselijn. Het stelt Johan de Witt als zwaan voor die het ei (Holland) beschermt tegen de vijand. Overigens zijn deze interpratie en teksten er pas later aan toegevoegd. Hierdoor kreeg het schilderij een propagandistisch karakter.

Staatkundig gezien nam de Republiek een volstrekt unieke positie in in het Europa van de zeventiende eeuw. Alleen al het feit dat het een republiek was, en dus geen vorst als koning of keizer had, maakte de Nederlanden bijzonder. Voor leerlingen zal dit veel minder vreemd overkomen, want hoewel ze in een koninkrijk leven, zijn de meeste landen die ze kennen een republiek. Het is wel goed om met hen te kijken naar de voor- en nadelen van beide bestuursvormen. Niet alleen toen, maar ook nu. Dergelijke onderwerpen en vraagstukken komen later, bijvoorbeeld in het examenjaar, nog regelmatig terug. Van tijd tot tijd een beetje herhalen is nog niet zo slecht.Daarnaast speelde in Nederland de adel een ondergeschikte rol: het waren de rijke burgers die het hier voor het zeggen hadden. De oorzaak hiervoor ligt al in de middeleeuwen, waar de steden een steeds grotere rol gingen spelen in het bestuur.Het is voor leerlingen een lastig stuk Gouden Eeuw met: Staten-Generaal, Gewestelijke Staten, raadspensionarissen, stadhouders en regenten. Soms is even teruggaan gewoon noodzaak.De politieke moord op de gebroeders de Witt vinden leerlingen fascinerend, al is de term politieke moord misschien was lastig. Overigens is een definitie van een politieke moord: een moord op hoge staatsambtenaren of andere prominente personen door één persoon of een samenzwering van meerdere personen. Grijp eventueel terug op de moord op Caesar.Onderwerpen:het bestuur in de Republiekhet bestuur in de gewestenhet bestuur in de stedende macht van de burgerijde ruzie tussen Johan van Oldenbarnevelt en Prins MauritsPersonen:Johan van OldenbarneveltPrins Maurits van OranjeJohan de WittWillem III

In deze les gaan wij kijken wat een groen schoolplein is, of wij een groen schoolplein hebben en hoe wij ons schoolplein groener kunnen maken.Uit onderzoek is bekend dat groene schoolpleinen uitdagen tot andere manieren van spelen, waarbij er minder gepest wordt. Daarnaast zorgt het voor actiever spel, wat bijdraagt aan het tegengaan van overgewicht. Ook biedt een groen schoolplein allerlei uitdagende lesplekken voor buitenlessen. Niet alleen kinderen worden blij van een groen schoolplein, vogels vinden er voedsel, een veilig plekje om uit te rusten en in het voorjaar een plekje om te broeden.

In deze les gaan wij kijken wat een groen insectenhotel is, wat de voordelen daarvan zijn en hoe je er zelf eentje kunt maken.Een ideaal bijenhotel heeft niet te veel poespas. Bijen houden van:bamboestokjes met een breedde doorgangboomstronken met (geboorde) gaten.zonnige plekjes, zet hem dus vooral in de zon!droge plekjes, geef hem daarom een afdakje.bloemen, zet hem in de buurt van een plek waar bloemen staan.

Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.

Hoewel dit onderwerp ook in de onderbouw aan bod is gekomen, leert de ervaring dat de opkomst van Hitler beter te behandelen is in de bovenbouw. Dit betekent ook dat je dieper op het onderwerp kunt ingaan. En dat is belangrijk. Waar zaken als fascisme in de onderbouw wellicht nog te abstract voor de leerlingen waren, zijn deze nu veel beter te behandelen. De opkomst van Hitler blijft leerlingen fascineren. Al blijft er een aantal mythes over deze man bij de leerlingen rondhangen: nee, hij zelf niet Joods. En nee, hij kwam niet gelijk na de Eerste Wereldoorlog aan de macht. En nee, hij was ook niet gelijk een antisemiet. En, hoewel hij de werkloosheid in Duitsland in 1939 grotendeels had opgelost, ging het economisch weinig florissant met Duitsland met Hitler aan het roer. Een groot aantal van deze mythes worden overigens ontkracht in het leuke boek De Hitler mythes van Sjoerd de Boer. Wat fascinerend aan de opkomst van Hitler is, is dat een schijnbare talentloze soldaat en schilder zich kan opwerken tot demagoog, die op handen wordt gedragen door een groot deel van de bevolking. Dit is verreweg de belangrijkste vraag die leerlingen moeten kunnen beantwoorden: “Hoe is het mogelijk dat er in het Duitsland tijdens het interbellum ruimte is voor een persoon als Hitler om de macht te kunnen grijpen?”In deze les wordt daarom ook ingegaan op Duitsland in de periode dat Hitler, na zijn volstrekt mislukte Bierkellerputsch, in de gevangenis zit: het voorzichtige herstel, dankzij het Dawesplan, en de overmoedige, en door sommigen afgewezen, Weimar Decadentie.De wereldcrisis van de jaren 30 wordt in deze les weliswaar genoemd, maar gaat niet uitgebreid in op alle oorzaken en gevolgen in de wereld. In de les over Nederland tijdens het interbellum zal overigens uitgebreid in worden gegaan op de crisisjaren in ons land.Deze les bevat veel informatie die geen verplichte leerstof is voor het eindexamen. Maar juist door deze achtergrondinformatie te bieden ontstaat er bij de leerlingen een veel genuanceerder beeld. Onderwerpen:Hitler's jonge jaren: van soldaat tot gevangeneDuitsland na de Vrede van VersaillesHitler als politicus: van gevangene tot minister-presidentPersonen:Adolf HitlerBenito MussoliniVideo's:

De vormgeving van jouw eerste slide is al erg bepalend voor de aandacht die de leerlingen voor de les hebben. En aandacht is belangrijk; wist je dat een leerling gemiddeld 2.000 keer per dag op zijn/haar telefoon kijkt? Het is dus nogal een uitdaging om de aandacht van de leerling erbij te houden. Een goede vormgeving zorgt voor structuur en herkenbaarheid en dit heeft een positieve impact op de aandacht van leerlingen bij jouw les.In dit lesplan leer je meer over lay-outmogelijkheden, het gebruik van afbeeldingen en hoe je je les eigen maakt. We hebben nog véél meer tips over vormgeving, daarom hebben we dit onderwerp opgedeeld in twee lesplannen. Lees voor meer tips dus verder in deel 2!

Wanneer je een slide toevoegt, zijn er in LessonUp negen standaard lay-out mogelijkheden waar je uit kunt kiezen. Deze zijn handig voor als je snel een slide wilt maken. Als je meer vrijheid wilt in je slide kan je kiezen voor de lege lay-out, het vakje rechts onderin. Je kunt dan werken met componenten die je zelf op de gewenste plek in je slide plaatst (zoals een tekstvak of een afbeelding).

Je baan kwijtraken, gehandicapt worden. Helaas zijn het dingen die ons allemaal kunnen overkomen. Overkwam zoiets je honderd jaar geleden, dan was dat een grote ramp. Hoe kwam je aan geld, voor de huur, kleding, eten en drinken? Als je geluk had, konden je partner en je kinderen werken. Dan had je toch nog een beetje geld. Vaak was dat niet genoeg. Hulp van de regering hoefde je niet verwachten, want die vond dat iedereen voor zichzelf moest zorgen.Tegenwoordig is dit anders. Als je niet voor jezelf kunt zorgen, krijg je een uitkering. Daardoor hoef je geen honger te lijden en kun je ook de huur betalen. Nederland is nu een verzorgingsstaat: een staat waarin de overheid voor de inwoners zorgt.Bij dit onderwerp leren de leerlingen hoe Nederland een verzorgingsstaat is geworden. Ze ontdekken ook welke voordelen, maar ook welke nadelen de verzorgingsstaat heeft.De behandeling van dit onderwerp kent altijd een risico: de 'rijken' zijn per definitie slecht, en de 'armen' zijn zielig. Ook een mooi fabeltje, dat feitelijk snel de das om kan worden gedaan, is dat de afgelopen eeuw 'de rijken steeds rijker worden, en de armen steeds armer'. Het eerste onderdeel van deze dubieuze stelling is zeker waar. Het tweede onderdeel absoluut niet.

Armoede kwam in Nederland in de negentiende en begin twintigste eeuw vaak voor. Grote groepen Nederlanders hadden elke week moeite om weer rond te komen. Zij leden soms honger en woonden in krotten. Van de overheid kregen armen niet veel hulp.In deze les wordt ingegaan op de armenzorg in Nederland tot het ongeveer het einde van de 19e eeuw. De armenzorg was destijds grotendeels geregeld door de kerk en particulieren. Door de industrialisatie van Nederland, en daarmee de verstedelijking, wordt de armoede in Nederland steeds zichtbaarder.Onderwerpen:LiefdadigheidArmenwetIndustrialisatie: woon- en werkomstandighedenSociale kwestieAanpak van de armoede: van links naar rechtsPersonen:Samuel van Houten

Voor het gemak laten wij de late middeleeuwen in deze serie parallel lopen aan de tijd van Steden en Staten. Of dit historisch altijd helemaal correct is, is natuurlijk de vraag. Maar voor leerlingen is het wel zo prettig om de naam van het tijdvak te laten corresponderen met één van de duidelijkste kenmerken van de late middeleeuwen: het ontstaan van steden. Dat is voor leerlingen overigens ook meestal een onderwerp van vragen: “Waren er dan geen steden meer?”. Natuurlijk waren die er wel, en ook altijd geweest, maar de grootte van de Europese steden was sinds de val van het Romeinse Rijk natuurlijk afgenomen. Zo kende Rome in de vierde eeuw een inwoneraantal van ruim 1 miljoen. Dit aantal zou pas in de twintigste eeuw weer worden behaald. Rond het jaar 800 was het inwoneraantal zelfs gedaald tot rond de 25.000!In deze serie wordt ingegaan op de groei en het ontstaan van steden in de middeleeuwen, en het leven in zo’n middeleeuwse stad. Helaas gaat het wellicht wat te ver om leerlingen mee te nemen naar het Franse Carcassonne, maar ook in Nederland is er nog een aantal mooie voorbeelden te vinden van middeleeuwse steden, zoals Amersfoort of Deventer.In de late middeleeuwen neemt de macht van de Kerk ook toe. Maar tegelijkertijd zie je twijfel ontstaan, en komen de eerste bewegingen tegen de kerk zoals de flagellanten en de katharen (of: Albigenzen). Het laat duidelijk zien dat zonder de middeleeuwen het tijdvak erna, dat van Ontdekkers en Hervormers, simpelweg niet mogelijk was geweest. En dat zelfs grote Renaissance-denkers en- kunstenaars zoals Leonardo da Vinci en Botticelli geboren zijn in de Middeleeuwen.De geschiedenis is niet iets dat stopt op de eerste januari van een mooi afgerond jaartal: het is een vloeiend geheel dat vaak pas achteraf goed een plek is te geven.

Werken in de stad is onlosmakelijk verbonden werken op het land. In de vorige serie werd al ingegaan op het drieslagstelsel. Maar er waren meer belangrijke uitvindingen die voor een hogere opbrengst zorgden. Hierdoor konden horigen zich vrijkopen van hun heer en nam de handel, onder andere op de jaarmarkten, toe.Overigens heeft de toename van de handel meerdere oorzaken die wel interessant zijn om aan de leerlingen te vermelden. Zo nemen na het jaar 1000 de aanvallen van de Vikingen af, waardoor Europa veiliger wordt. Meestal is er geen tijd om de Vikingen te behandelen, maar wellicht kan op deze plek een korte uitweiding plaatsvinden.In deze les wordt ingegaan op het begrip gilde. Voor veel leerlingen is dit begrip op zich niet lastig, nog het feit hoe een gilde werkt en op welke wijze je je kunt opwerken. Wat ze meestal wel bijzonder vinden is dat er, ‘nota bene in de middeleeuwen’, afspraken worden gemaakt over prijs en kwaliteit. Dat vinden ze heel modern en kunnen dat maar moeilijk plaatsen in een tijd waarin ze elkaar nog maar kort daar voor de hersens in sloegen in het Frankische Rijk. Dit geeft maar weer eens aan welk beeld er van de middeleeuwen is.In deze les wordt ook kort ingegaan op de Hanze en het belang ervan voor een aantal steden. In principe is de Hanze ook een soort gilde, alleen op veel grotere schaal afspraken werden gemaakt over prijzen.Onderwerpen:Van jaarmarkten naar stedenWerken en leven in een gildeIn de bovenstaande afbeelding zijn de gildenhuizen aan de Grote Markt van Antwerpen te zien.

Met de huidige situatie zou je haast denken dat de Koude Oorlog weer terug is. En als we de media mogen geloven, is dat ook zo. Toch is het karakter van de Koude Oorlog, los van spanningen tussen twee machtige landen, anders. De blokvorming is tegenwoordig veel minder aanwezig en voor veel leerlingen liggen bedreigingen voor de vrede en de veiligheid op een totaal ander vlak dan tijdens de Koude Oorlog.Het is een fraai staaltje van de geschiedenis herhaalt zich, waartoe mensen zich graag wenden om de hedendaagse wereld en de gebeurtenissen te verklaren, terwijl dat de grootste flauwekul is: elke situatie is weer uniek.Maar wat maakt de Koude Oorlog dan zo bijzonder? En nog veel belangrijker: hoe breng je dit over op de leerlingen? Een oorlog is nog wel 'herkenbaar’ voor de leerlingen, een oorlog die eigenlijk geen oorlog was, is een schimmige abstractie. Laat staan dat je ook nog een bepaald ‘unheimisch’ gevoel van een eventuele totale vernietiging van de aarde wilt delen met de leerlingen.In de lessen zitten fascinerende, en soms ook iconische, afbeeldingen die trachten de leerlingen mee te nemen in de tijd van de Koude Oorlog. De tijd van hun ouders. Een onzekere tijd, maar ook een tijd die gek genoeg veiliger was dan nu. Want wie gaat nu een atoombom gooien, als je weet dat je er dan zelf ook aangaat. Die paradox is heel bijzonder, en overigens ook alleen te maken aan het eind van dit onderwerp.Een leuk intro is altijd, en niet alleen bij dit ondwerp, het tijdvak-icoon met de klas te bekijken. In zitten namelijk best veel betekenissen: de raket is bijvoorbeeld al op meerdere manieren uit te leggen. Met een woordweb in LessonUp kun je samen met de klas het icoon analyseren.

Hoewel de leerlingen minstens al een keer eerder de verschillen tussen het communisme en het kapitalisme hebben gehad, is het goed om deze nogmaals te behandelen: -ismen blijven immers lastige materie.Het is goed om gelijk de kenmerken en de periodisering van de Koude Oorlog met de leerlingen te bespreken. Hoewel sommige kenmerken wellicht nu nog abstract en ver weg lijken, werkt het verhelderend en kan er indien nodig op worden teruggegrepen.Hoewel de Koude Oorlog onderdeel van de periode Tijd van Televisie en Computer is, ligt de oorzaak ervan natuurlijk nog in de Tijd van Wereldoorlogen. In deze les komen daarom uitgebreid de Conferenties van Jalta en Potsdam aan bod, waarbij in wordt gegaan op de afspraken die de Geallieerden wel én niet hebben gemaakt. Met name de onvoltooide afspraken met betrekking tot Duitsland en Berlijn zijn natuurlijk kenmerkend voor de latere problemen.Verreweg het meest belangrijke begrip in deze les is invloedssferen. Voor leerlingen is dit altijd lastig: wat betekent het nu dat je wel een mening kunt hebben wat de ander doet, maar dat je niet mag ingrijpen? Het verklaart uiteindelijk veel van het karakter de Koude Oorlog: wel dreiging, geen oorlog. Zeker als later in deze serie bij de situatie rondom Berlijn wordt behandeld, komen de invloedssferen altijd weer terug.Onderwerpen:Kapitalisme versus communismeVan vijanden naar bondgenotenBondgenoten worden weer vijandenPersonen:Jozef StalinWinston ChurchillFranklin RooseveltHarry TrumanClement Attlee

Het is ongetwijfeld het onderwerp dat veel leerlingen het meest aanspreekt. Totdat het vooral jongens blijken te zijn die een vreemd soort swastika-fascinatie hebben of te vaak naar Discovery Channel hebben gekeken en alles weten van die ene tank (‘Meneer, je weet wel...’). Om vervolgens tot de conclusie te komen dat ze vrij weinig tot niets weten van het verloop en de gebeurtenissen van c.q. uit de oorlog.Deze serie lessen leent zich dan ook erg goed om gebruik te maken van een digitale werkvorm als: 'bekend, benieuwd, bewaard' en/of ‘Ik dacht...., nu denk ik...’ , waarbij een woordweb of open vraag ingezet kan worden.Het behandelen van dit onderwerp is per definitie samenvatten: het onderwerp is simpelweg te uitgebreid om in zijn geheel te behandelen (in de beperkte lestijd die er vaak is gegeven). Dit betekent dat er keuzes is gemaakt voor een aantal hoofdonderwerpen: het verloop van de oorlog, de Duitse Bezetting, de jodenvervolging en de dekolonisatie van Indonesië. Met name de eerste twee lessen hebben een wat meer ‘highlights’-karakter, terwijl de laatste lessen veel dieper op de materie ingaan dan de leerlingen zouden moeten kennen voor het eindexamen.Uiteraard kan elke gebruiker zijn of haar keuzes verwerken in de lessen.De Tweede Wereldoorlog moet veel aandacht in de les krijgen. Maak daarom gebruik van de eerder genoemde fascinatie bij de leerlingen. Het vraagt echter ook een gedegen kennis en voorbereiding van de docent, met name vanwege de vele vragen die tijdens de les worden gesteld. Dat is natuurlijk geweldig, en wil je het een beetje kanaliseren dan zijn de genoemde werkvormen ideaal: je kunt van tevoren namelijk al enigszins bekijken waar de interesses van de leerlingen liggen.

De les Duitsland onder Hitler eindigt met de Duitse aanval op Polen in september 1939. Deze les begint met dat gegeven, het is immers het startschot van de Tweede Wereldoorlog. Deze les is het beste te zien als een tijdlijn met daarop de belangrijkste gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog, daarbij gebruik makend van fascinerende afbeeldingen uit die periode. Veel van deze afbeeldingen zijn voorzien van hotspots: interactieve knoppen in LessonUp die een toelichting of bijschrift kunnen geven. Ideaal voor in de klas, maar ook zeker als de leerlingen de les zelfstandig doornemen.In deze les wordt een aantal gebeurtenissen genoemd die in andere lessen wat uitgebreider worden behandeld, zoals bijvoorbeeld: de Duitse aanval op Nederland en de bezetting van Nederlands-Indië. Wellicht is het handig dit om tijdens de les aan te geven.Wat in deze les duidelijk aan de gebeurtenissen is te zien, is dat de Duitse oorlogsmachine tot Operatie Barbarossa vrijwel onoverwinnelijk lijkt. Achteraf is overigens gebleken dat de geoliede oorlogsmachine vooral door de kracht van overrompeling zijn slag kon slaan en dat zij over veel minder materieel bleken te beschikken dan altijd werd aangenomen. Met name het structurele tekort aan grondstoffen nekt de Duitsers al vroeg in de oorlog. Zelf zó groot dat eigenlijk al vanaf het begin van de oorlog veel gebruik wordt gemaakt van voetsoldaten en paarden.Leerlingen vinden het bijzonder om te zien dat de oorlog vanaf 1942 voor de Duitsers al een verloren zaak is. Hoewel de Slag bij Stalingrad pas in februari 1943 wordt beslecht, is de Duitse opmars al ruim daarvoor vastgelopen. Niet alleen in het oosten, maar ook in Noord-Afrika waar het Afrikakorps van Erwin Rommel moest buigen voor de Britten onder leiding van Montgomery.Overigens zijn dit slechts enkele van de essentiële keerpunten in de oorlog die in deze les worden genoemd. Sommige keerpunten in deze les zijn overigens niet verplichte examenstof.In deze les is vanzelfsprekend reeds een bruggetje gemaakt naar het volgende hoofdstuk: de Koude Oorlog. Dat kan ook haast niet anders als zowel de conferenties van Jalta en Potsdam, als de eerste atoombommen de revue passeren.Onderwerpen:De Blitzkrieg van 1939-19401942-1943: Hitler's oorlog loopt vastKeerpunten van de Tweede WereldoorlogDe oorlog in AziëPersonen:Adolf HitlerJozef StalinWinston ChurchillFranklin RooseveltHarry TrumanClement AttleeErwin RommelBernard Montgomery

In de voorbereidende les luisteren leerlingen naar muziek en stadsgeluiden uit het kunstwerk Urban Hymnes van Niels Schrader. Ze denken na over wat voor soort stad of landschap past bij deze geluiden en tekenen dat. De leerlingen leren om (stads)geluiden te koppelen aan hun eigen fantasie. Voorbereiding: - Neem de woordenlijst door- Print de lesinstructieBenodigde materialen voor de voorbereidende les:- Potlood en gum (door school) - 2 A4-vellen per leerling (door school) - Pen en papier (door school)- Lesinstructie (in de bijlage)

Tijdens de masterclass creëert een muzikant samen met de leerlingen een muziekstuk geïnspireerd op Almere. In sneltreinvaart ontdekken de leerlingen bodypercussie en werken ze samen aan een nieuwe versie van een bestaand lied. Aan het einde van de masterclass wordt alles samengebracht en worden de liedjes ten gehore gebracht.

In de verwerkingsles luisteren de leerlingen naar stilte en vragen ze zich af of het wel helemaal stil kan zijn. Waar is het stil? En wanneer is het stil? Ze luisteren naar het hoorspel uit de masterclass en oefenen zelf met stil zijn. Leerdoelen:Leerlingen kunnen de geluiden uit de eigen omgeving ervaren.Leerlingenkunnen met aandacht naar stilte luisteren.Leerlingen kunnen vertellen over de kennis en ervaringen die ze tijdens de lessen hebben opgedaan.

Inhoud voorbereidende lesTijdens deze voorbereidende les leren de leerlingen wat een kunstcurator is en welke taken deze heeft. Een kunstcurator kiest kunstwerken uit, bedenkt thema’s voor tentoonstellingen en vertelt het verhaal achter de kunst. Vandaag gaan we samen aan de slag en oefenen we twee belangrijke taken van een kunstcurator. Taak 1: Kunstwerk selecteren en de waarde inschatten. Taak 2: Het verhaal achter het kunstwerk vertellen. Voorbereiding:- Lees de woordenlijst zorgvuldig door.- Print de lesinstructie uit.Benodigde materialen voor de voorbereidende les:- Per kind een kladschrift en een grijs potlood.

Leerkrachten dragen te allen tijde de verantwoordelijkheid voor het handhaven van veiligheid en orde in de klas, en het wordt op prijs gesteld dat zij actief deelnemen aan bij de excursie om een ondersteunende en leidende rol te vervullen. Tijdens de excursie naar de expositiehal van Corrosia bezoeken de leerlingen de expositie en stappen zij in de rol van een kunstcurator. Samen met de museumdocent beschouwen zij de kunst in de expositie, praten ze over de keuzes die de curator heeft gemaakt en hoe zij dit zelf zouden aanpakken als ze een eigen tentoonstelling zouden mogen maken.Praktische informatie:De locatie is goed bereikbaar met de auto, fiets en het ov.Wij verwachten jullie 15 minuten van te voren aanwezig op de locatie. De ruimte van Corrosia is niet heel erg groot, hierdoor is het niet mogelijk een ongelimiteerd aantal begeleiders mee naar binnen te nemen. Wij houden rekening met 2 begeleiders per groep. Zijn het er meer? Neem hiervoor contact op met KIDD (kidd@bontehond.net) De excursie duurt +- 90 minuten, maar kan altijd iets uitlopen.Locatie: Corrosia Theater, Expo & FilmMarkt 43, 1354 AP Almere

Voor dit lesblok is er geen reflectieles beschikbaar.

Het is fascinerende tijd en zeker geen middelmatige tussenperiode: de middeleeuwen. De negatieve status die dit tijdperk in de geschiedschrijving heeft gekregen is zeker niet altijd terecht. Zeker, de middeleeuwen hadden zo hun momenten met hun langdurige oorlogen, dodelijke ziekten, almachtige kerk en onwetende burgers. Maar als je de ontwikkelingen in de middeleeuwen volgt zie je dat West-Europa langzaamaan vanuit de donkere nadagen van het Romeinse Rijk weer opkrabbelt. Zover is het nog niet bij de eerste deel van de middeleeuwen. Voor dit tijdvak, dat van Monniken en Ridders, hebben we gekozen voor de meer universele term: Vroege Middeleeuwen, hoewel deze benaming niet altijd meer wordt gehanteerd in de methoden.De Vroege Middeleeuwen kenmerken zich door het ontstaan van Frankische Rijk, met zijn bekendste koning Karel de Grote, dat voortkwam uit het vacuüm dat door de val van het West-Romeinse Rijk was nagelaten; door het leenstelsel als oplossing en ondergang voor het nieuwe bestuur; maar ook door de Angelsaksische missionarissen die zichzelf in levensgevaarlijk situaties brachten met de kerstening van delen van Europa. Het is de tijd van ridders, die als een soort huurlingen de vorsten helpen in oorlogen. Van het hofstelsel met vroonhof en horigen. En van monniken die in kloosters monnikenwerk leveren in scriptoria. Kortom: het is écht een fascinerende tijd.

In deze les wordt eerst ingegaan op de naam en periodisering van de middeleeuwen. Voor het gemak wordt in de methoden meestal uitgegaan van twee tijdvakken, Monniken en Ridders en Steden en Staten, die rond het jaar 500 beginnen en duizend jaar later eindigen in 1500 voor Christus. Dat is natuurlijk een versimpeling, en ook historici kunnen elkaar nog regelmatig in de haren vliegen als het gaat om de periodisering. De tijdbalk in deze les gaat uit van de val van het West-Romeinse Rijk als startpunt en de ‘ontdekking’ van Amerika door Columbus als eindpunt. Dit had ook de val van Constantinopel kunnen zijn, maar als je kijkt naar de benaming van de tijdvakken vóór (Tijd van Grieken en Romeinen) en ná (Tijd van Ontdekkers en Hervormers), dan is de keuze in deze les logischer.Op zich is deze les niet heel groot, maar dat wil niet zeggen dat het eenvoudig is voor leerlingen. Het feodale stelsel is best ingewikkelde materie, zeker als je er diep op zou ingaan. Voor leerlingen is deze light-versie meer dan voldoende om het systeem te begrijpen: voor een vorst als Karel de Grote was het land te groot om alleen te besturen, door gebruik te maken van leenmannen was (of leek) dit eenvoudiger. Er wordt ingegaan op de rechten en plichten van de leenmannen, maar ook op de nadelenOnderwerpen:De opkomst en ondergang van het Frankische RijkHet leenstelselPersonen:Karel de GroteLodewijk de Vrome

De wereld na 1990 is de tijd en plaats waarin onze leerlingen zijn geboren. Toch zijn er duidelijk verschillen in die periode te herkennen: de tijd van overvloed, maar ook van de bankencrisis. De tijd van vóór en na 9/11. De tijd dat de bekende onveilige situatie van de Koude Oorlog werd ingeruild voor een onbekende onveilige situatie met o.a. terrorisme. Aan het eind van de serie zou je zelfs met de leerlingen kunnen bespreken of dit misschien vanaf 9/11 wel een nieuw, elfde, tijdvak in de geschiedenis is begonnen.Veranderde de wereld tussen 1945 en 1990 al snel: na 1990 werden er met name op het gebied van technologie en wetenschap onwaarschijnlijk grote sprongen gemaakt. Dit heeft uiteraard voor en nadelen, getuigen de ellende na de zoveelste geslaagde hackpoging. Of nog erger: dat de favoriete social media-app offline is…Juist door deze snelle veranderingen zien leerlingen de verschillen zo goed. Laat ze bijvoorbeeld maar eens kijken naar een mobieltje van tien jaar geleden bekijken. Of een computer. Ze vallen van de ene verbazing in de andere. Je merkt dat de huidige tijd leerlingen ook onzeker maakt en dat dit mede wordt veroorzaakt door veel aannames en onduidelijkheden. De geschiedenislessen zijn een goede plek om deze bespreekbaar te maken en te verduidelijken. Al hebben we natuurlijk niet alle tijd van de wereld in onze lessen

Het Europa waarin onze leerlingen opgroeien is significant anders dan het Europa van tijdens de Koude Oorlog. Waar in dat laatste Europa vooral sprake was van blokvorming tussen Oost en West, en daaraan gekoppeld de NAVO en het Warschaupact, leven onze leerlingen in het Europa van de eenheid en de euro. Hoewel over dat eerste begrip natuurlijk een stevige discussie kan worden gevoerd. Deze les gaat vooral in op de problemen die er zijn ontstaan na de val van het communisme in Oost-Europa. Uiteraard heeft het veel goede dingen gebracht, wellicht zelfs wel meer dan slechte, maar de vreselijke burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië laten dan maar weinig ruimte voor over.Het communistische Joegoslavië, dat onder Tito altijd een status aparte had in het Oostblok, bleek een kaartenhuis als gevolg van de grenzen die er na de Eerste Wereldoorlog omheen waren getrokken. Teveel verschillende volken in één land, alleen bijeen gehouden door de ijzeren hand van, in eerste instantie een koninklijke- en later, een communistische dictatuur. Nationalistische gevoelens van deze volken, al dan niet een minderheid, werden met harde hand onderdrukt. Na de dood van Tito in 1980 begonnen nationalistische bewegingen, met name in Servië de ruimte de krijgen, en uiteindelijk met de val van het communisme in 1989 was Joegoslavië te dode opgeschreven.Tussen 1991 en 1999 zijn er serie zeer bloedige burgeroorlogen waarin op grote schaal oorlogsmisdaden begaan zoals ze voor het laatste in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog waren te zien. Het is de moeite waard om een begrip als burgeroorlog met de leerlingen te bespreken: “Waarom kennen burgeroorlogen zo’n enorme felheid tussen de vechtende partijen?”.De gebeurtenissen rondom de moslimenclave Srebrenica blijven een moeilijk stuk Nederlandse geschiedenis: zowel inhoudelijk als emotioneel. Wat is er gebeurd, en waarom werd er niet ingegrepen? Wat was de rol van Nederland? De ingevoegde video van NOS op 3 is zeer verhelderend.Het is zeer goed denkbaar dat familieleden van leerlingen bij Dutchbat hebben gezeten of dat er vluchtelingen uit het voormalige Joegoslavië in de klas zitten. Als de gelegenheid zich voordoet kan hier aandacht aan worden besteed, maar dat hangt geheel af van de groepDe geanimeerde afbeelding hierboven laat Sniper Alley in Sarajevo zien: Servische sluipschutters beschieten vanuit de bergen, helaas vaak succesvol, burgers in de stad.Onderwerpen:De val van het communismeNieuwe landen en grenzen in EuropaBurgeroorlogen in JoegsolaviëDe ramp SrebrenicaPersonen:Boris JeltsinSlobodan MiloševićRatko MladićVideo's:

Je gaat voor het eerst lesgeven met LessonUp, leuk! Het is heel gemakkelijk om les te geven met LessonUp, we lopen wat praktische tips met je door zodat jij vol vertrouwen voor de klas staat.

Tijdens het lesgeven kan je gebruik maken van de opties in de zwarte balk onderin je scherm. We lopen de belangrijkste met je door.

Het is fascinerende tijd en zeker geen middelmatige tussenperiode: de middeleeuwen. De negatieve status die dit tijdperk in de geschiedschrijving heeft gekregen is zeker niet altijd terecht. Zeker, de middeleeuwen hadden zo hun momenten met hun langdurige oorlogen, dodelijke ziekten, almachtige kerk en onwetende burgers. Maar als je de ontwikkelingen in de middeleeuwen volgt zie je dat West-Europa langzaamaan vanuit de donkere nadagen van het Romeinse Rijk weer opkrabbelt. Zover is het nog niet bij de eerste deel van de middeleeuwen. Voor dit tijdvak, dat van Monniken en Ridders, hebben we gekozen voor de meer universele term: Vroege Middeleeuwen, hoewel deze benaming niet altijd meer wordt gehanteerd in de methoden.De Vroege Middeleeuwen kenmerken zich door het ontstaan van Frankische Rijk, met zijn bekendste koning Karel de Grote, dat voortkwam uit het vacuüm dat door de val van het West-Romeinse Rijk was nagelaten; door het leenstelsel als oplossing en ondergang voor het nieuwe bestuur; maar ook door de Angelsaksische missionarissen die zichzelf in levensgevaarlijk situaties brachten met de kerstening van delen van Europa. Het is de tijd van ridders, die als een soort huurlingen de vorsten helpen in oorlogen. Van het hofstelsel met vroonhof en horigen. En van monniken die in kloosters monnikenwerk leveren in scriptoria. Kortom: het is écht een fascinerende tijd.

In deze les wordt eerst ingegaan op de naam en periodisering van de middeleeuwen. Voor het gemak wordt in de methoden meestal uitgegaan van twee tijdvakken, Monniken en Ridders en Steden en Staten, die rond het jaar 500 beginnen en duizend jaar later eindigen in 1500 voor Christus. Dat is natuurlijk een versimpeling, en ook historici kunnen elkaar nog regelmatig in de haren vliegen als het gaat om de periodisering. De tijdbalk in deze les gaat uit van de val van het West-Romeinse Rijk als startpunt en de ‘ontdekking’ van Amerika door Columbus als eindpunt. Dit had ook de val van Constantinopel kunnen zijn, maar als je kijkt naar de benaming van de tijdvakken vóór (Tijd van Grieken en Romeinen) en ná (Tijd van Ontdekkers en Hervormers), dan is de keuze in deze les logischer.Op zich is deze les niet heel groot, maar dat wil niet zeggen dat het eenvoudig is voor leerlingen. Het feodale stelsel is best ingewikkelde materie, zeker als je er diep op zou ingaan. Voor leerlingen is deze light-versie meer dan voldoende om het systeem te begrijpen: voor een vorst als Karel de Grote was het land te groot om alleen te besturen, door gebruik te maken van leenmannen was (of leek) dit eenvoudiger. Er wordt ingegaan op de rechten en plichten van de leenmannen, maar ook op de nadelenOnderwerpen:De opkomst en ondergang van het Frankische RijkHet leenstelselPersonen:Karel de GroteLodewijk de Vrome

Als in Nederland in 1848 een nieuwe grondwet komt, is dat de eerste stap richting een democratischer Nederland: de macht van de koning wordt ingeperkt en de positie van het Nederlandse parlement wordt versterkt. Toch blijft het stemrecht beperkt tot een zeer beperkte groep, die mag stemmen volgens het principe van het censuskiesrecht. Geleidelijk wordt het stemrecht weliswaar opgerekt, bijvoorbeeld middels het Caoutchouc-artikel van 1887, maar pas in 1919 hebben 'alle' Nederlanders inspraak. Om dit te kunnen bereiken is door de groepen, die toen waren achtergesteld, hard gestreden.Rechten (en plichten) van Nederlanders zijn zó vanzelfsprekend voor leerlingen. Dit onderwerp laat zien dat deze verworvenheden niet zonder slag of stoot in de Grondwet zijn gekomen. En dat ze nog relatief kort geleden in Nederland zijn ingevoerd. Algemeen kiesrecht en emancipatie van achtergestelde groepen zijn 'slechts' 100 jaar geleden ingevoerd en/of geborgd in onze Grondwet. Een dergelijk referentiekader blijft voor leerlingen een lastig gegeven, maar de huidige (nationale en internationale) maatschappij biedt genoeg 'vergelijkingsmateriaal' om leerlingen een beeld te helpen ontwikkelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: kinderarbeid of discriminatie op grond van sekse, ras of seksuele geaardheid in andere delen van de wereld.Dit onderwerp helpt leerlingen tevens om, bij latere onderdelen van het Historisch Overzicht vanaf 1848, te laten zien wanneer democratie in gevaar komt c.q. dreigt te komen. Of dit nu tijdens de Duitse bezetting is, de Sovjet-Unie ten tijde van Stalin, of het (Islamitisch) terrorisme is.

‘De oorlog die aan ons land is voorbij gegaan’. Dat was toch een beetje de positie van de Eerste Wereldoorlog in het Nederlandse geschiedenisonderwijs. Dat is de afgelopen tijd gelukkig veranderd en wordt het belang van deze oorlog ook voor ons leerlingen onderkend. Al is het alleen maar vanwege het feit dat de strijd in de loopgraven inmiddels ruim honderd jaar geleden in ons Europa heeft plaatsgevonden.Maar de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog zijn niet te onderschatten en alleen daarom al van groot belang om een plek te krijgen binnen het Historisch Overzicht vanaf 1848: van de ruim één miljoen Belgische vluchtelingen, naar de opkomst van Adolf Hitler en uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog. Met name dat laatste is voor historici ook vaak de reden om te spreken van één grote wereldoorlog die slechts onderbroken werd door een wapenstilstand van ongeveer twintig jaar.De Grote Oorlog spreekt in eerste instantie niet veel leerlingen aan: het is een grote onbekende en, mede vanwege het ontbreken van tastbare bronnen én bekende speelfilms. Maar als het onderwerp wordt behandeld dan verbazen de leerlingen zich niet alleen over de zinloosheid van een loopgravenoorlog, maar ook over de uitvindingen tijdens de ‘oorlog van de uitvinders’ die steeds gruwelijker wapentuig bracht voor op, onder en boven het slagveld.

Over de voorbereidende les: In de voorbereidende les leest de docent het boek Bij ons in de straat voor. Daarna krijgen de leerlingen de opdracht om na te denken over hun eigen straat: Wie wonen daar eigenlijk? Wie ken jij allemaal? Vervolgens kiezen ze iemand uit hun straat aan wie ze een kaartje willen geven. Ze maken een persoonlijke kaart voor deze buur en verwoorden waarom juist deze persoon bijzonder voor hen is.Voorbereiding:- Bekijk vooraf de woordenlijst en hang deze op in de klas.- Controleer of er voldoende ansichtkaarten zijn voor de hele klas, deze zijn geleverd door de productieleider. (Mocht dit niet het geval zijn dan vindt je de ansichtkaart in de bijlage.) - Print de lesinstructie uit. Benodigde materialen voor de voorbereidende les:- Zwarte stift - Grijs potlood en gum - PowerPoint Voorbereidende les – Rijmstraat 2.0 (zie bijlage/naaststaand bestand)

Over de masterclass:In de masterclass horen de leerlingen een vervolgverhaal op Bij ons in de straat, waarin meneer Koos gaat verhuizen. Tijdens zijn afscheid ontdekt hij verrassende dingen over zijn buren die hij voorheen niet wist. Hoewel de buren eerst wat vreemd voor hem waren, leert hij hen beter kennen en komt hij tot bijzondere inzichten over hun leven. De leerlingen werken vervolgens aan een gedichtenbundel, waarbij ze beelden creëren bij de unieke gedichten, en zo hun eigen bundel samenstellen.- Na de masterclass zal de kunstenaar de gedichtenbundel met beelden naar de docent sturen. Benodigde materialen voor de masterclass:Scharen PritstifenGekleurd papierCrêpepapierPapierbak

In de verwerkingsles bespreekt de docent de gedichtenbundel via het digibord, leest de gedichten voor en toont de beeldende werken. De leerlingen reflecteren op de les en herhalen de begrippen die ze hebben geleerd. Tip: Omdat de gedichtenbundel in PDF-formaat is, is het leuk om deze via het online ouderportaal naar de ouders te sturen!

‘De oorlog die aan ons land is voorbij gegaan’. Dat was toch een beetje de positie van de Eerste Wereldoorlog in het Nederlandse geschiedenisonderwijs. Dat is de afgelopen tijd gelukkig veranderd en wordt het belang van deze oorlog ook voor ons leerlingen onderkend. Al is het alleen maar vanwege het feit dat de strijd in de loopgraven inmiddels ruim honderd jaar geleden in ons Europa heeft plaatsgevonden.Maar de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog zijn niet te onderschatten en alleen daarom al van groot belang om een plek te krijgen binnen het Historisch Overzicht vanaf 1848: van de ruim één miljoen Belgische vluchtelingen, naar de opkomst van Adolf Hitler en uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog. Met name dat laatste is voor historici ook vaak de reden om te spreken van één grote wereldoorlog die slechts onderbroken werd door een wapenstilstand van ongeveer twintig jaar.De Grote Oorlog spreekt in eerste instantie niet veel leerlingen aan: het is een grote onbekende en, mede vanwege het ontbreken van tastbare bronnen én bekende speelfilms. Maar als het onderwerp wordt behandeld dan verbazen de leerlingen zich niet alleen over de zinloosheid van een loopgravenoorlog, maar ook over de uitvindingen tijdens de ‘oorlog van de uitvinders’ die steeds gruwelijker wapentuig bracht voor op, onder en boven het slagveld.

In deze les wordt de naam Eerste Wereldoorlog kort behandeld. Het is goed om uit te leggen dat de naam zelf pas later (vermoedelijk rond 1920) werd gebruikt en dat voor de meeste landen die erbij betrokken waren de term Grote Oorlog veel meer passend was. Het was de Oorlog die alle oorlogen zou beëindigen, waarna de kaarten in Europa voorgoed waren geschud.Deze les start bij de Slag bij Waterloo en Congres van Wenen. Hiervoor is bewust gekozen, aangezien hier de basis werd gelegd voor een machtsevenwicht dat uiteindelijk in de tweede helft zou worden verstoord, wat op zijn beurt weer zou leiden tot de Eerste Wereldoorlog.In deze les worden, voor de historische volledigheid, meer oorzaken van de Eerste Wereldoorlog behandeld dan de syllabus voorschrijft. Dat is niet erg, maar wellicht is het verstandig om te benadrukken welke in het examen kunnen terugkomen.Alle oorzaken bij elkaar waren genoeg om een oorlog te beginnen, maar uiteindelijk was het bekende druppel, de aanslag op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand door Servische nationalist Gavrilo Princip, die ervoor zorgde dat de Europese landen met elkaar in oorlog kwamen.Dit onderwerp leent zich dan ook uitstekend om de historische vaardigheid oorzaak, gevolg en aanleiding uit te diepen. Onderwerpen:terminologie van de Eerste Wereldoorlogoorzaken van de Eerste Wereldoorlog: militarisme, nationalisme, modern imperialisme, wapenwedloop, bondgenootschappende verschillende Europese bondgenootschappende aanleiding: de aanslag op Frans FerdinandPersonen:Frans FerdinandGavrilo PrincipVideo's:

Om te starten in LessonUp heb je als docent het volgende nodig:Een internetverbindingEen account op LessonUpEen digibord als je klassikaal lesgeeftWat hebben jouw leerlingen/studenten nodig?Een device (met internetverbinding) is handig, maar niet altijd benodigd

'Mijn LessonUp' is de startomgeving van jouw account. Vanuit hier maak je nieuwe mappen of lessen aan en navigeer je naar klassen, de bibliotheek en de kanalen.Hieronder leggen we kort uit wat elk onderdeel inhoudt.

De eerste mensen leefden van dingen die ze in de natuur vonden; ze jaagden, visten en verzamelden bessen en noten. Meer dan 90% van de tijd dat de moderne mens bestaat, leefde hij in kleine groepen jager-verzamelaars. Pas op het moment dat de landbouw wordt uitgevonden, rond 11.000 voor Christus, verandert deze manier van leven drastisch. De neolithische revolutie (of eerste landbouwrevolutie) betekende de overgang van een samenleving van jager-verzamelaars met een rondtrekkend bestaan naar een samenleving van mensen die in nederzettingen woonden (sedentarisme) en aan landbouw en veeteelt deden.Behalve ingaan op deze verandering in middelen van bestaan, behandelt deze lesserie ook belangrijke vaardigheden zoals: het werken met jaartallen, bronnen, en indeling van de tijd.

Voor leerlingen is het werken met jaartallen lastig. Met name het werken met jaartallen voor het jaar 1, leveren eigenlijk bij elk niveau in het eerste leerjaar problemen op. Deze les behandelt het werken met jaartallen stap voor stap, waarbij de vaardigheden van de leerlingen tussentijds wordt getoetst aan de hand van korte quizvragen.

Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.

De extreemlinkse dictatuur in de Sovjet-Unie onder Stalin is één van de twee totalitaire samenlevingen die leerlingen moeten kennen, hoewel er discussie onder historici is of Nazi-Duitsland wel als totalitaire samenleving kan worden gezien. Vooral het ontbreken van een echte staatseconomie, alsmede een terreursysteem dat minder georganiseerd bleek dan in eerste instantie werd gedacht, zijn dan de belangrijkste tegenargumenten.Voor de leerlingen is dit een relatief onbekend onderwerp. Waarschijnlijk kennen sommige leerlingen Stalin wellicht uit één van de vele Top 10: Wie is de grootste moordenaar aller tijden?'-video’s op YouTube, waarin hij regelmatig, overigens geheeld terecht, genoteerd staat. De Sovjet-Unie is voor de leerlingen meestal dat land dat zijn bondgenoten tijdens de Eerste Wereldoorlog in de steek heeft gelaten.Deze les gaat, logischerwijs, in op de Sovjet-Unie onder Stalin en dan met name de aspecten die kenmerkend zijn in de periode 1924-1939: collectivisatie, planeconomie, persoonsverheerlijking, censuur, showprocessen en de strafkampen. Alle onderdelen zijn voorzien van uitgebreide achtergrondinformatie en sprekende beelden.Leerlingen vinden dit over het algemeen een fascinerend onderwerp, juist om vanwege het feit dat het een keer niet over de dictatuur in Nazi-Duitsland gaat.Voor de leerlingen vind je bij Links en Bijlagen een fotostrip over dit onderwerp, waarin alle onderdelen uit de les aan bod komen.Mocht je tijd over hebben in de les, dan is de aflevering uit de serie In Europa over Rusland (inderdaad, die met 'het jongetje Pavlik Morozov') een absolute aanrader. Hoewel, omwille van de tijd, sommige passages kunnen worden doorgespoeld.Wil je je eigen kennis over dit onderwerp verbreden, dan zijn de volgende, zeer leesbare én ontluisterende, boeken van historicus Orlando Figes verplichte kost : De fluisteraars: leven onder Stalin en Revolutionair Rusland. Veel beter zul je ze over dit onderwerp niet lezen.Onderwerpen:op welke manier komt Stalin aan de machtde kenmerken van de Sovjet-Unie onder Stalinde positie van de Sovjet-Unie in de periode 1917-1945Personen:Vladimir LeninJozef StalinVideo's:

Tijdens de voorbereidende les maken de leerlingen kennis met architectuurbegrippen via een quiz. Ze ontdekken Kunstlinie en schrijven een eigen Haiku. Tot slot ontvangen ze informatie over de excursie naar Kunstlinie, zodat ze goed voorbereid zijn op hun bezoek.Voorbereiding: - Neem de woordenlijst door - Print de woordenlijst op A4-formaat uit en hang deze op een zichtbare plek in het lokaal.- Print de werkbladen (1 per leerling) - Print de lesinstructie Benodigde materialen voor de voorbereidende les:- Pen/potlood (door school) - Woordenlijst (in de bijlage) - Werkbladen (in de bijlage) - Lesinstructie (in de bijlage) - Whiteboard of A3 papier (door school)

Tijdsduur: De excursie heeft een totale duur van 75-90 minuten, bestaande uit een interactieve rondleiding van 30-45 minuten en een workshop van 30-45 minuten.Locatie: De excursie vindt plaats in Kunstlinie. Gelieve je aan te melden bij de ticketshop van Kunstlinie en te verzamelen in de City Lounge. Zorg ervoor dat je 15 minuten van tevoren aanwezig bent.

Voer na afloop van de excursie een klassikaal gesprek over wat de leerlingen hebben gezien en gedaan in Kunstlinie. Wat kun je allemaal doen in dat gebouw? Welke functies heeft het gebouw? Waren de leerlingen verrast? Wat is ze bijgebleven aan de excursie?

Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.

De extreemlinkse dictatuur in de Sovjet-Unie onder Stalin is één van de twee totalitaire samenlevingen die leerlingen moeten kennen, hoewel er discussie onder historici is of Nazi-Duitsland wel als totalitaire samenleving kan worden gezien. Vooral het ontbreken van een echte staatseconomie, alsmede een terreursysteem dat minder georganiseerd bleek dan in eerste instantie werd gedacht, zijn dan de belangrijkste tegenargumenten.Voor de leerlingen is dit een relatief onbekend onderwerp. Waarschijnlijk kennen sommige leerlingen Stalin wellicht uit één van de vele Top 10: Wie is de grootste moordenaar aller tijden?'-video’s op YouTube, waarin hij regelmatig, overigens geheeld terecht, genoteerd staat. De Sovjet-Unie is voor de leerlingen meestal dat land dat zijn bondgenoten tijdens de Eerste Wereldoorlog in de steek heeft gelaten.Deze les gaat, logischerwijs, in op de Sovjet-Unie onder Stalin en dan met name de aspecten die kenmerkend zijn in de periode 1924-1939: collectivisatie, planeconomie, persoonsverheerlijking, censuur, showprocessen en de strafkampen. Alle onderdelen zijn voorzien van uitgebreide achtergrondinformatie en sprekende beelden.Leerlingen vinden dit over het algemeen een fascinerend onderwerp, juist om vanwege het feit dat het een keer niet over de dictatuur in Nazi-Duitsland gaat.Voor de leerlingen vind je bij Links en Bijlagen een fotostrip over dit onderwerp, waarin alle onderdelen uit de les aan bod komen.Mocht je tijd over hebben in de les, dan is de aflevering uit de serie In Europa over Rusland (inderdaad, die met 'het jongetje Pavlik Morozov') een absolute aanrader. Hoewel, omwille van de tijd, sommige passages kunnen worden doorgespoeld.Wil je je eigen kennis over dit onderwerp verbreden, dan zijn de volgende, zeer leesbare én ontluisterende, boeken van historicus Orlando Figes verplichte kost : De fluisteraars: leven onder Stalin en Revolutionair Rusland. Veel beter zul je ze over dit onderwerp niet lezen.Onderwerpen:op welke manier komt Stalin aan de machtde kenmerken van de Sovjet-Unie onder Stalinde positie van de Sovjet-Unie in de periode 1917-1945Personen:Vladimir LeninJozef StalinVideo's: