215 lesplannen

Wat leer je bij maatschappijkunde? Welke onderwerpen worden behandeld? Bij dit vak leer je dingen over jezelf, over je klasgenoten en over de samenleving. Maatschappijkunde gaat over mensen en over hoe mensen met elkaar leven. Dat gebeurt in de samenleving. Of de maatschappij, zoals we het ook wel noemen. Maar wat houdt dat eigenlijk in?Mensen zijn verschillend. Ze verschillen qua uiterlijk, maar ook in gedrag. Daar moeten we als samenleving mee om leren gaan. Nederland is al eeuwenlang een land waar verschillende culturen samenleven. Hoe we dat doen en hoe dat zo gekomen is, leer je in dit boek.

Wat is macht? En wie heeft macht? Mensen boven de 18 jaar met een Nederlandse nationaliteit mogen stemmen bij verkiezingen. Wat als je jonger bent of een andere nationaliteit hebt? Kun je dan ook invloed uitoefenen? In een democratie wel. Je kunt bijvoorbeeld gaan demonstreren of media-aandacht zoeken. Wat is een democratie eigenlijk en mag iedereen daaraan meedoen?

Wat leer je bij maatschappijkunde? Welke onderwerpen worden behandeld? Bij dit vak leer je dingen over jezelf, over je klasgenoten en over de samenleving. Maatschappijkunde gaat over mensen en over hoe mensen met elkaar leven. Dat gebeurt in de samenleving. Of de maatschappij, zoals we het ook wel noemen. Maar wat houdt dat eigenlijk in?

Canonvenster Karel de GroteVoortgezet onderwijs onderbouwLesdoelenAan het eind van de les kunnen leerlingen een verband leggen tussen Karel de Grote en het middeleeuwse karolingische schrift. Aan het eind van de les kennen de leerlingen de betekenis van de begrippen: Karel de Grote, karolingische minuskel, wasplankje.Aan het eind van de les kunnen leerlingen hun eigen handtekening op een wasplankje ontwerpen, wat overeenkomt met de wijze waarop Karel de Grote dit ooit deed. Schrijven op een wasplankje Karel de Grote wilde eenheid in zijn grote rijk: één geloof, één munt en ook één handschrift. Zo kon iedereen hetzelfde lezen en begrijpen. Die nieuwe schrijfletter moest natuurlijk wel geoefend worden. Dat kon je goed doen op een wasplankje. InleidingLang niet iedereen leerde schrijven in de tijd van Karel de Grote. Er waren geen scholen. Alleen in kloosters of aan het hof werd (aan jongens) schrijfles gegeven. Bij dit nieuwe schrift werden voor het eerst hoofdletters en spaties tussen de woorden gebruikt. Dat maakte het lezen een stuk gemakkelijker. Maar het leren schrijven was nog steeds een hele klus. Er was nog geen papier, perkament en inkt waren te kostbaar om te verspillen. Je kon de letters oefenen met een stokje in het zand. Ook gebruikte men een wasplankje. In de was kon je de letters krassen en daarna weer uitvegen om opnieuw te beginnen. Een handige uitvinding van de Romeinen die ook in de tijd van Karel de Grote nog veel gebruikt wordt. Meer over dit onderwerp: zie de onderstaande links. Opbouw opdracht en voorbereiding In deze opdracht gaan de leerlingen aan de slag met het schrijven op een wasplankje. Ze voelen hoe lastig het is om met een houten staafje mooie letters te maken in de was. Ze oefenen letters van het schrift van Karel de Grote en maken zijn handtekening na. Ook maken ze hun eigen ‘Karolingische’ handtekening. Voor deze opdracht zijn wasplankjes nodig. Deze zijn hier kant en klaar te koop. Je kunt ze ook met de leerlingen zelf maken. De les wordt dan natuurlijk wel een stuk langer. Zie hiervoor het werkblad wasplankjes maken, bekijk dit werkblad voor de uitleg. Ook staat er een materialenlijst met wat je allemaal nodig hebt. Bijenwas ervoor is hier te bestellen. -Bestel of maak wasplankjes en schrijfstiftjes.-Zet alle benodigdheden klaar in de klas.-Zorg voor pen en papier of voorzie elke leerling van een device (mobiel,tablet,laptop).-Laat de digibordslides zien in de klas; een museumdocent legt hierin met een filmpje iets uit over Karel de Grote, zijn schrift en het wasplankje. -Ga met de kinderen aan de slag. LinksCanon van Nederland - Karel de GroteWasplankjes bestellenBijenwas bestellen

Canonvenster Het Caribisch gebiedVoortgezet onderwijs onderbouwLesdoelenAan het eind van de les kunnen de leerlingen een verband leggen tussen het koloniale verleden van Nederland en onze huidige multiculturele samenleving en de verscheidenheid aan feesten die in Nederland worden gevierd. Aan het eind van de les kennen de leerlingen de betekenis van de volgende begrippen: kolonie, dekolonisatie, raksha bandhan, laddu.Aan het eind van de les kunnen de leerlingen laddu maken aan de hand van een recept. Een wat? Een Laddu! Een hapje dat Hindoes eten bij het feest Raksha Bandhan. Ontdek snel wat je dan viert en hoe je een Laddu maakt. Lekker zoet!Inleiding In de loop van de twintigste eeuw komen er steeds meer nieuwe Nederlanders uit de hele wereld naar Nederland. Zoals Surinamers zodat zij hun Nederlandse identiteit konden behouden, of Antillianen vanwege de verslechterde economie. Deze mensen nemen ook nieuwe religies en gebruiken mee, en drukken zo hun stempel op het land. Waarschijnlijk zitten er in jouw klas ook kinderen met allerlei verschillende achtergronden en uit verschillende culturen. Dat betekent dat we niet meer alleen de christelijke feesten vieren in Nederland, maar ook allerlei andere feesten die bij die andere culturen horen, zoals: het Suikerfeest, Holi, Keti koti én Raksha Bandhan. Meer over dit onderwerp: zie de onderstaande links. De opdracht In deze opdracht gaan kinderen aan de slag met het maken van een lekker hapje dat veel wordt gegeten tijdens hindoeïstische feesten, zoals Raksha Bandhan. Raksha Bandhan valt op de dag van de volle maan in augustus. Zussen bedanken hun broers op dit feest voor de bescherming die hij hen biedt. Om hem te bedanken binden ze een beschermingskoord om zijn pols én maken ze een lekker hapje voor hem, een Laddu. Boodschappenlijstje Zakje kokosBlikje gecondenseerde melkKleurstof voor etenBonbonpapiertjesLepelBakjeOpbouw opdracht en voorbereidingIn deze opdracht gaan kinderen aan de slag met het maken van een lekker hapje dat hoort bij Raksha Bandhan, een feest dat hindoes vieren in augustus. -Zorg voor pen en papier of voorzie elke leerling van een device (mobiel,tablet,laptop). -Download het boodschappenlijstje. -Koop alle ingrediënten. -Zet alle benodigdheden klaar in de klas. -Laat de digibordslides zien in de klas. Een museumdocent legt hierin met een filmpje uit hoe je laddu maakt.-Ga met de kinderen aan de slag en geniet van een heerlijk hapje.LinksCanon van Nederland - Het Caribisch gebied

Canonvenster de watersnoodBasisonderwijs groep 5-8 LesdoelenAan het eind van de les hebben de leerlingen kennis gemaakt met de gebeurtenis en de gevolgen van de watersnoodramp.Aan het eind van de les kunnen de leerlingen een vertaalslag maken naar de huidige dreiging van het water door te onderzoeken of ze in een risicogebied wonen en te bedenken welke eigendommen van belang zijn tijdens evacuatie. Watersnood! Wat neem jij mee? In februari 1953 breken de dijken en grote delen van zuidwest-Nederland lopen onder water. Een ramp! Wat neem jij mee als jouw straat opeens vol water zou staan? Inleiding De Deltawerken zijn over de hele wereld bekend. Ze zijn gebouwd om een rampnacht als in 1953 te voorkomen. In Zeeland begaven de dijken het toen onder de druk van een grote storm. 1836 mensen kwamen om, tienduizenden raakten dakloos. “Dit nooit weer,” was de reactie in Nederland. En er is daarna heel veel geïnvesteerd in nieuwe dijken en ingenieuze bouwwerken om Nederland te beschermen tegen het water. Meer over dit onderwerp: zie de onderstaande links. Opbouw opdracht en voorbereiding Onze dijken beschermen ons nu tegen een overstroming en hoewel de kans gelukkig klein is, kan het natuurlijk een keer misgaan.. In deze opdracht ontdekken leerlingen hoe hoog het water bij jullie in de klas zou komen als de dijken vandaag zouden breken. Misschien ligt jullie klas wel gunstig en houden jullie droge voeten. Maar misschien staat het wel tot het plafond! En wat zou jij in dat geval meenemen? Wat is belangrijk? Je tablet? Je teddybeer..? Kinderen leven zich in die moeilijke nacht van toen in en praten over hun bezittingen en hun gevoelens. -Zorg voor pen en papier of voorzie elke leerling van een device (mobiel,tablet,laptop).-Bekijk de les en video.-Bekijk met de leerlingen deze website en kijk hoe hoog het water bij jullie komt. Als bij jullie het water niet hoog komt, stel je dan voor dat je klas in bijvoorbeeld Den Haag ligt. -Hang een briefje op de muur hoe hoog het water in de klas zou komen. Meet het samen met de leerlingen uit. -Laat de leerlingen individueel een lijstje maken met maximaal vijf dingen die zij mee zouden willen nemen als het water in hun straat opeens hoog zou staan. Doe deze opdracht ook als het water in de klas niet hoog zou staan. Het gaat om het inleven in de geschiedenis. -Laat vijf kinderen hun lijstje voorlezen in de klas. Staan er dingen op die overeenkomen met andere kinderen? Of staan er juist hele andere dingen op? Waarom zijn juist deze dingen belangrijk voor deze leerlingen? -Discussieer erover in de klas. LinksCanon van Nederland - De watersnoodOverstroomik?

Vreemde museumstukkenVoortgezet onderwijs bovenbouwLesdoelenAan het eind van de les kennen de leerlingen de betekenis van de begrippen: collectie en conservator.Aan het eind van de les kunnen de leerlingen de herkomst en functie van een voor hen onbekend object met behulp van handvatten onderzoeken en presenteren.Leerlingen maken een presentatie over een onbekend object uit onze geschiedenis. Ze ontdekken niet alleen wat het is, maar bedenken ook een alternatieve uitleg om hun klasgenoten voor de gek te houden. Wie trapt erin? Inleiding In het Nederlands Openluchtmuseum bewaren we heel veel voorwerpen die in onze geschiedenis dagelijks gebruikt werden. Een schep, een fiets, een huis. De voorwerpen zeggen iets over hoe we toen leefden. Ze zijn bijzonder omdat ze inmiddels verdwenen of veranderd zijn. Of ze horen bij een belangrijke gebeurtenis uit ons verleden. Soms zijn er objecten waarvan je geen idee hebt wat het is. Zelfs de experts in het museum weten soms niet waar het voor gebruikt werd. Dat vinden onze conservatoren (de mensen die verantwoordelijk zijn voor het bewaren van de spullen) erg leuk, want dan kunnen ze onderzoek doen en misschien wel iets nieuws leren over onze geschiedenis. In deze opdracht gaan leerlingen zelf een soort ‘conservator’ spelen. Ze gaan in groepjes onderzoek doen naar een object waarvan je niet meteen kunt zien wat het is en waarvoor het gebruikt werd. Alle objecten horen bij een periode uit onze geschiedenis: de Republiek, de VOC of de Tweede Wereldoorlog. Uit welke tijd ze komen, zeggen we er niet bij. Ze moeten zelf, met behulp van een aantal tips, op onze website opzoeken wat het object is, uit welke tijd het komt en waarvoor het gebruikt werd. Daarna mogen ze fantaseren: wat zou het ook geweest kunnen zijn, uit welke tijd en waarvoor zou het gebruikt worden? Ook daar moeten ze een geloofwaardig verhaal van maken. Ze presenteren deze twee uitleggen in de klas. De klas mag kiezen: wat denken zij dat het is? Meer over dit onderwerp: zie de onderstaande links. Opbouw en voorbereiding -Zorg voor pen en papier of voorzie elke leerling van een device (mobiel,tablet,laptop).-Introduceer de opdracht met behulp van de digibordles.-Deel de klas op in groepjes. Er zijn in totaal 7 ‘mysterieobjecten’, dus maak maximaal 7 groepjes.-Verdeel de mysterie-objecten onder de groepjes. Ze krijgen alleen een foto van het object en twee tips om op te zoeken wat het is (zie downloads). Zelf kun je in de pdf ‘Antwoorden mysterie objecten docent’ opzoeken wat de voorwerpen zijn.-Laat de leerlingen op de website van het openluchtmuseum opzoeken wat het voorwerp is. -Laat ze daarna een geloofwaardig alternatief bedenken. -Ze maken een korte presentatie van de twee betekenissen met de hoofdstukken: Wat is het? Waar werd het voor gebruikt? Uit welke tijd komt het? -Laat de leerlingen per groepje presenteren. -De andere leerlingen mogen na elke presentatie stemmen welke uitleg zij denken dat de juiste is. Wie heeft de meeste leerlingen voor de gek gehouden? TIP: een goede alternatieve uitleg is natuurlijk net zo goed opgebouwd als de ware uitleg! Ook hiervoor moeten leerlingen onderzoek doen naar de tijd en voorwerpen uit die tijd!LinksCollectie Nederlands Openluchtmuseum

Themales bouwenVoortgezet onderwijs onderbouwLesdoelenAan het eind van de les kunnen de leerlingen beredeneren hoe de materiaalkeuze van een woning ontstaat, door voorbeelden in de les te bekijken en door de materiaalkeuze van hun school te onderzoeken.Bouwen Waar is jouw school van gebouwd? Als je naar de geschiedenis kijkt, ontdek je dat mensen met heel veel verschillende materialen huizen hebben gemaakt. Van baksteen, leem, met een riet dak of dakpannen... Waar is jullie school eigenlijk van gemaakt? En waarom juist daarvan? Inleiding De mens bouwt. De belangrijkste reden voor een mens om te bouwen is om beschutting te hebben. Niet alleen voor zichzelf, maar ook voor bijvoorbeeld dieren, karren en in latere tijd machines. Deze beschutting is vooral nodig tegen het weer. Mensen bouwen van alles: schuren, stallen, fabrieken, maar vooral huizen. Hier wonen mensen immers in. In een huis vinden mensen niet alleen beschutting tegen het weer maar ook tegen gevaar; in een huis loop je minder kans overvallen te worden door dieven dan in de openlucht. Mensen vinden bovendien warmte in een huis. Wanneer je een vuurtje aanlegt in huis of de verwarming aanzet, blijft de warmte langer hangen tussen de muren en het dak, dan in de openlucht. Mensen bouwen huizen in de stad en op het platteland. De huizen op het platteland zijn over het algemeen groter dan die in de stad. Dit komt doordat er op het platteland meer ruimte is om een huis te bouwen. In een stad wonen immers meer mensen dichter op elkaar, dus moeten de huizen daar kleiner worden gebouwd. Je huis neem je vaak voor lief. Maar waar je woont bepaalt ook vaak hoé je woont. In warme landen zijn de huizen anders dan in koude, want tegen de kou heb je een andere soort bescherming nodig. Ook bouwden mensen vroeger vaak met materialen uit de buurt. Woonde je bij een bos, dan gebruikte je veel hout. Woonde je in gebieden waar veel leem in de grond zat, dan bouwde je daarmee. Leerlingen ontdekken dat het gebruik van materialen en bouwtechnieken voor huizen afhankelijk was, en in vele delen van de wereld nog is, van verschillende factoren: geografische factoren (bijv. grondsoort, klimaat); aanwezigheid van bouwmaterialen ter plaatse; sociaal-economische omstandigheden van de eigenaar van het huis. Opbouw opdracht en voorbereiding De leerlingen beseffen met deze opdracht dat mensen huizen bouwen en dat ze bepaalde redenen hebben voor het gebruik van specifieke bouwmaterialen. Ook ontdekken ze waar de school van gemaakt is. Ze denken na over waarom de school juist hiervan gemaakt is. -Print het werkblad materialen in mijn school uit – voor alle leerlingen. -Zorg voor pen en papier of voorzie elke leerling van een device (mobiel,tablet,laptop).-Introduceer kort het onderwerp ‘bouwen’. -Laat de eerste slides van de digibordmodule zien met het filmpje van de museumdocent en de opdracht. -Geef de leerlingen het werkblad materialen in mijn school. -Laat de leerlingen de hele school doorlopen en alle materialen opschrijven die ze zien. -Vul samen met de leerlingen de checklist in die in de digibordmodule staat. Welke materialen worden gebruikt in jullie school? -Discussieer: waarom denk je dat deze materialen zijn gebruikt? Extra verdiepingsopdracht Voor voortgezet onderwijs: laat de leerlingen kijken hoe de bakstenen muur van school is opgebouwd. Zie hier baksteenformaten en gebruik het werkblad steensverbanden in bakstenen muur.LinksBaksteenformaten

Canonvenster Willem van OranjeVoortget onderwijs onderbouwLesdoelenAan het eind van de les kennen de leerlingen de oorsprong van het Wilhelmus en kunnen zij hierdoor een verband leggen tussen het Wilhelmus en Willem van Oranje.Aan het eind van de les kennen de leerlingen de betekenis van de volgende begrippen en personen: Willem van Oranje, het Wilhelmus, de geuzen.Aan het eind van de les kunnen leerlingen hun mening vormen en hun gevoel uiten over het gebruik van volksliederen. Het Wilhelmus Het Wilhelmus is het Nederlandse volkslied. Het is een loflied over Willem van Oranje. Hij leidde in de 16e eeuw de Nederlandse Opstand tegen de Spanjaarden. Het lied wordt nu heel plechtig gespeeld en gezongen. Maar in het begin klonk het heel anders. Inleiding Het Wilhelmus werd voor het eerst gezongen door de geuzen. De melodie was overgenomen van een bestaande Franse soldatenmars. Het werd een lied dat de geuzen lekker konden zingen bij het marcheren. Alleen al het deuntje was voldoende om Spaanse troepen op stang te jagen. Het strijdlied gaf moed en eeuwenlang is men het blijven zingen. In 1932 maakte koningin Wilhelmina het Wilhelmus tot nationaal volkslied. Meer over dit onderwerp: zie onderstaande links. Opbouw opdracht en voorbereiding Deze les is geschikt voor thuisonderwijs of voor in de klas. De leerlingen moeten onder andere raden wat het oorspronkelijke tempo van het Wilhelmus was. Verder denken ze na over de betekenis van het volkslied. Aan het einde van de les zingen de leerlingen allemaal mee met de Wilhelmus-karaoke. -Zorg voor pen en papier of voorzie elke leerling van een device (mobiel,tablet,laptop).-Introduceer het Wilhelmus-Volg de les op het digibord. -Bespreek de quiz-onderdelen zo nodig na. -Zing mee met de Wilhelmus-karaoke en bespreek de gevoelens die dat oproept.LinksCanon van Nederland - Willem van OranjeTekst Wilhelmus

Canonvenster Jeroen Bosch Basisonderwijs groep 5,6,7,8 LesdoelenAan het eind van de les weten de leerlingen wie Jeroen Bosch was.De leerlingen leren over het middeleeuwse beroep van schilderDe leerlingen leren over het leven in de middeleeuwse stad.De leerlingen gaan nadenken over de betekenis van de schilderijen van Jeroen Bosch. Inleiding Jeroen Bosch is een beroemde schilder uit de Middeleeuwen. Met zijn schilderijen wilde hij mensen waarschuwen om een goed, gelovig christen te zijn. Anders kon het wel eens slecht met ze aflopen. Op zijn schilderijen liet hij de hel zien, met monsters, duivels en vreemde wezens. Van al zijn werken hangen er nog maar een paar in Nederland, in Museum Boymans Van Beuningen in Rotterdam.Jeroen Bosch Jeroen Bosch woonde en werkte zijn hele leven in ’s-Hertogenbosch, ook wel Den Bosch genoemd. Hij heette eigenlijk Jeroen van Aken, maar noemde zichzelf als schilder Jeroen Bosch. Midden in de stad had hij zijn schildersatelier. Hier maakte hij samen met zijn leerlingen zijn kunstwerken. Leerlingen werkten gewoon mee aan een schilderij. Opbouw opdracht en voorbereiding Deze les is geschikt voor thuisonderwijs of voor in de klas. De leerlingen moeten bedenken wat zij weten over Jeroen Bosch en waarom zij meer over hem gaan leren. Verder denken ze na over de betekenis van de schilderijen van Jeroen Bosch en leren de leerlingen meer over het leven in die tijd. -Zorg voor pen en papier of voorzie elke leerling van een device (mobiel,tablet,laptop).-Introduceer de les en vertel de leerlingen wat ze gaan doen vandaag.-Volg de les op het digibord. -Bespreek de quiz-onderdelen zo nodig na. -Herhaal de les en vraag aan de leerlingen om hun mening over de les.

Welkom bij de lessenreeks van Go Short - International Short Film Festival Nijmegen. In 2021 biedt het festival een online vertoning aan van een filmprogramma met korte films over de natuur. Deze lessenreeks is bedoeld om te gebruiken bij de voorbereiding en nabespreking van de online vertoning. In de reflectie les komt een maker ook aan het woord. In de docentenhandleiding staat achtergrondinformatie en een beschrijving hoe de slides ingezet kunnen worden. Er zitten interactieve elementen in de les, deze kun je inzetten met devices van leerlingen (telefoons of tablets) maar je kunt ze ook gebruiken zonder devices. De leerlingen geven dan gewoon antwoord in de klas. Ook worden de antwoorden op de vragen niet opgeslagen als je de les anoniem geeft, dit is geen probleem voor het geven van de les, maar wel goed om te weten. Veel plezier en succes en laat ons vooral weten via educatie@goshort.nl wat je van de lessen vindt! Of geef via LessonUp sterren aan de les.

BEELDPORTRET - MINI- DOCUMENTAIRE MAKEN

Deze les hoort bij de tentoonstelling 'Sabi Suriname - Ontdek de Wereld achter de Dingen' van Tropenmuseum Junior. Klik op 'Docentenhandleiding Sabi Suriname PO' om de bijbehorende docentenhandleiding te bekijken en/of te printen.

Deze lessenreeks hoort bij het vernieuwde lespakket van Cleanwise, een initiatief van Circulus Berkel. Vanaf nu wordt ook op school aan afval-scheiden gedaan. En dat is belangrijk, hoe meer afval er goed gescheiden wordt, hoe beter het recyclelbaar is. Omdat het voor veel kinderen en volwassenen niet altijd even duidelijk is welk afval waar hoort, is er nu dit lespakket. In deze lessen passeren de drie belangrijkste afvalstromen de revue: PMD, GFT en papier. Dit is de afsluitende les waarbij er wordt teruggekeken op de lessenreeks.

Deze lessenreeks hoort bij het vernieuwde lespakket van Cleanwise, een initiatief van Circulus. Vanaf nu wordt ook op school aan afval scheiden gedaan. En dat is belangrijk, hoe meer afval er goed gescheiden wordt, hoe beter het recyclelbaar is. Omdat het voor veel kinderen en volwassenen niet altijd even duidelijk is welk afval waar hoort, is er nu dit lespakket. In deze lessen passeren de drie belangrijkste afvalstromen de revue: PMD, GFT en papier. Deze les gaat over PMD. De centrale vraag is: Wat mag er bij het PMD-afval?

Deze lessenreeks hoort bij het vernieuwde lespakket van Cleanwise, een initiatief van Circulus. Vanaf nu wordt ook op school aan afvalscheiden gedaan. En dat is belangrijk, hoe meer afval er goed gescheiden wordt, hoe beter het recyclelbaar is. Omdat het voor veel kinderen en volwassenen niet altijd even duidelijk is welk afval waar hoort, is er nu dit lespakket. In deze lessen laten we de drie belangrijkste afvalstromen zien: PMD, GFT en papier. Deze les gaat over GFT. De centrale vraag van deze les is: Wat is GFT-afval?

TIjd van Burgers en Stoommachines

Tijdvak van Jagers en Boeren

De Inktaap is dé jongerenprijs van de Nederlandse literatuur. Vanaf september lezen jongeren van 15 t/m 19 jaar uit de bovenbouw van het voortgezet onderwijs de winnende titels van de BNG Bank Literatuurprijs, de Boekenbon Literatuurprijs en de Libris Literatuur Prijs, en kiezen daaruit hun favoriet. Het programma wordt afgesloten met een feestelijke slotdag op 26 maart 2024 in de Doelen, Rotterdam.

TIjd van Wereldoorlogen

Tijd van Wereldoorlogen