784 lesplannen

Met de huidige situatie zou je haast denken dat de Koude Oorlog weer terug is. En als we de media mogen geloven, is dat ook zo. Toch is het karakter van de Koude Oorlog, los van spanningen tussen twee machtige landen, anders. De blokvorming is tegenwoordig veel minder aanwezig en voor veel leerlingen liggen bedreigingen voor de vrede en de veiligheid op een totaal ander vlak dan tijdens de Koude Oorlog.Het is een fraai staaltje van de geschiedenis herhaalt zich, waartoe mensen zich graag wenden om de hedendaagse wereld en de gebeurtenissen te verklaren, terwijl dat de grootste flauwekul is: elke situatie is weer uniek.Maar wat maakt de Koude Oorlog dan zo bijzonder? En nog veel belangrijker: hoe breng je dit over op de leerlingen? Een oorlog is nog wel 'herkenbaar’ voor de leerlingen, een oorlog die eigenlijk geen oorlog was, is een schimmige abstractie. Laat staan dat je ook nog een bepaald ‘unheimisch’ gevoel van een eventuele totale vernietiging van de aarde wilt delen met de leerlingen.In de lessen zitten fascinerende, en soms ook iconische, afbeeldingen die trachten de leerlingen mee te nemen in de tijd van de Koude Oorlog. De tijd van hun ouders. Een onzekere tijd, maar ook een tijd die gek genoeg veiliger was dan nu. Want wie gaat nu een atoombom gooien, als je weet dat je er dan zelf ook aangaat. Die paradox is heel bijzonder, en overigens ook alleen te maken aan het eind van dit onderwerp.Een leuk intro is altijd, en niet alleen bij dit ondwerp, het tijdvak-icoon met de klas te bekijken. In zitten namelijk best veel betekenissen: de raket is bijvoorbeeld al op meerdere manieren uit te leggen. Met een woordweb in LessonUp kun je samen met de klas het icoon analyseren.

Hoewel de leerlingen minstens al een keer eerder de verschillen tussen het communisme en het kapitalisme hebben gehad, is het goed om deze nogmaals te behandelen: -ismen blijven immers lastige materie.Het is goed om gelijk de kenmerken en de periodisering van de Koude Oorlog met de leerlingen te bespreken. Hoewel sommige kenmerken wellicht nu nog abstract en ver weg lijken, werkt het verhelderend en kan er indien nodig op worden teruggegrepen.Hoewel de Koude Oorlog onderdeel van de periode Tijd van Televisie en Computer is, ligt de oorzaak ervan natuurlijk nog in de Tijd van Wereldoorlogen. Onderwerpen:Kapitalisme versus communisme

Je baan kwijtraken, gehandicapt worden. Helaas zijn het dingen die ons allemaal kunnen overkomen. Overkwam zoiets je honderd jaar geleden, dan was dat een grote ramp. Hoe kwam je aan geld, voor de huur, kleding, eten en drinken? Als je geluk had, konden je partner en je kinderen werken. Dan had je toch nog een beetje geld. Vaak was dat niet genoeg. Hulp van de regering hoefde je niet verwachten, want die vond dat iedereen voor zichzelf moest zorgen.Tegenwoordig is dit anders. Als je niet voor jezelf kunt zorgen, krijg je een uitkering. Daardoor hoef je geen honger te lijden en kun je ook de huur betalen. Nederland is nu een verzorgingsstaat: een staat waarin de overheid voor de inwoners zorgt.Bij dit onderwerp leren de leerlingen hoe Nederland een verzorgingsstaat is geworden. Ze ontdekken ook welke voordelen, maar ook welke nadelen de verzorgingsstaat heeft.De behandeling van dit onderwerp kent altijd een risico: de 'rijken' zijn per definitie slecht, en de 'armen' zijn zielig. Ook een mooi fabeltje, dat feitelijk snel de das om kan worden gedaan, is dat de afgelopen eeuw 'de rijken steeds rijker worden, en de armen steeds armer'. Het eerste onderdeel van deze dubieuze stelling is zeker waar. Het tweede onderdeel absoluut niet.

Armoede kwam in Nederland in de negentiende en begin twintigste eeuw vaak voor. Grote groepen Nederlanders hadden elke week moeite om weer rond te komen. Zij leden soms honger en woonden in krotten. Van de overheid kregen armen niet veel hulp.In deze les wordt ingegaan op de armenzorg in Nederland tot het ongeveer het einde van de 19e eeuw. De armenzorg was destijds grotendeels geregeld door de kerk en particulieren. Door de industrialisatie van Nederland, en daarmee de verstedelijking, wordt de armoede in Nederland steeds zichtbaarder.Onderwerpen:LiefdadigheidArmenwetIndustrialisatie: woon- en werkomstandighedenSociale kwestieAanpak van de armoede: van links naar rechtsPersonen:Samuel van Houten

Als in Nederland in 1848 een nieuwe grondwet komt, is dat de eerste stap richting een democratischer Nederland: de macht van de koning wordt ingeperkt en de positie van het Nederlandse parlement wordt versterkt. Toch blijft het stemrecht beperkt tot een zeer beperkte groep, die mag stemmen volgens het principe van het censuskiesrecht. Geleidelijk wordt het stemrecht weliswaar opgerekt, bijvoorbeeld middels het Caoutchouc-artikel van 1887, maar pas in 1919 hebben 'alle' Nederlanders inspraak. Om dit te kunnen bereiken is door de groepen, die toen waren achtergesteld, hard gestreden.Rechten (en plichten) van Nederlanders zijn zó vanzelfsprekend voor leerlingen. Dit onderwerp laat zien dat deze verworvenheden niet zonder slag of stoot in de Grondwet zijn gekomen. En dat ze nog relatief kort geleden in Nederland zijn ingevoerd. Algemeen kiesrecht en emancipatie van achtergestelde groepen zijn 'slechts' 100 jaar geleden ingevoerd en/of geborgd in onze Grondwet. Een dergelijk referentiekader blijft voor leerlingen een lastig gegeven, maar de huidige (nationale en internationale) maatschappij biedt genoeg 'vergelijkingsmateriaal' om leerlingen een beeld te helpen ontwikkelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: kinderarbeid of discriminatie op grond van sekse, ras of seksuele geaardheid in andere delen van de wereld.Dit onderwerp helpt leerlingen tevens om, bij latere onderdelen van het Historisch Overzicht vanaf 1848, te laten zien wanneer democratie in gevaar komt c.q. dreigt te komen. Of dit nu tijdens de Duitse bezetting is, de Sovjet-Unie ten tijde van Stalin, of het (Islamitisch) terrorisme is.

De veranderingen in de Grondwet van 1848 moeten geplaatst worden bij een ontwikkeling die reeds begon bij de Franse Revolutie. Er is daarom bewust gekozen om deze les niet te laten beginnen in 1848, maar reeds in 1789...in Frankrijk.Deze les bevat een sterk component staatsinrichting, waarbij soms meer uitleg wordt gegeven dan is voorgeschreven in de syllabus. Dit is bewust en bedoeld om de leerlingen meer houvast te bieden.Onderwerpen:Bestuur tussen 1815-1848, en vanaf 1848Klassieke- en Sociale GrondrechtenTaken en rechten van het ParlementTrias PoliticaVan wetsvoorstel tot wetLuxemburgse Kwestie (1867)Pacificatie van 1917Personen:Willem IIWillem IIIJohan Rudolf ThorbeckeVideo's:

In deze lessen wordt gewerkt aan een Emotie-Monster (E-monster) uitgewerkt in vilt. Dit project van drie opdrachten zal tussen de 5 en 8 uur tijd kosten. Alle opdrachten zijn gebundeld in 1 lespresentatie die je hiernaast vindt. De lessen passen bij het thema Gevoelens. Het project start vanuit de trailer voor Binnenstebuiten (Inside OUT) 2 van Disney. Deze film komt uit op 17 juli 2024. Je kan overigens al wel Binnenstebuiten 1 kijken met de klas, die gaat ook over gevoelens en emoties. De klas krijgt een brief van firma OP Z'N KOP B.V. waarin de opdracht wordt uitgelegd. Je vindt de lesbeschrijving plus alle werkbladen als download bij de les, of geheel onderaan deze pagina.

In de film Binnenstebuiten 2 is er een chaos van emoties en gevoelens, nu de hoofdpersoon in kwestie begint te puberen. De film speelt zich grotendeels af in het hoofd van de hoofdpersoon, het 'HOOFDkantoor'. Omdat de boel daar nu overloopt, worden leerlingen gevraag om voor zichzelf een E-monster te maken voor die momenten dat ze overspoeld worden door emoties. De eerste opdracht draait om het ontwerp maken, op het E-monster-pitchformulier.

De Nederlandse historicus Johan Huizinga verwoordde het misschien wel heel scherp door de stellen dat de Renaissance wat Noord-Europa niet zozeer het begin van iets nieuws was geweest, maar eerder het verdwijnen, 'wegslijten' van middeleeuwse culturele vormen. En als je kijkt naar de veranderingen in de nieuwe tijd klopt dit ook grotendeels. Het is alleen wel van belang te zien dat dit wegslijten niet begon op 1 januari 1500, maar dat sommige veranderingen al zeker honderd jaar daarvoor in gang waren gezet. Sterker nog: zonder middeleeuwen zou er nooit een Renaissance, de Tijd van Ontdekkers en Hervormers, hebben kunnen plaatsvinden. Voor leerlingen is dat wel een belangrijk ding om zich te realiseren, juist aan het begin van dit onderwerp: geschiedenis is een constructie. Zonder de (voorgaande) fundering kan het niet bestaan.Waarom dan zo specifiek aan het begin van dit onderwerp? Het beeld dat wij tegenwoordig hebben van de middeleeuwen is grotendeels ontleend aan de manier waarop mensen in de nieuwe tijd de periode beschreven: een middelmatige, barbaarse tijd waarin alles van die geweldige Romeinen om zeep is geholpen. Daarbij wordt gemakshalve vergeten dat zonder het overschrijven in de kloosters veel kennis van de Grieken en Romeinen bewaard is gebleven. Deze serie gaat niet alleen in op een nieuwe manier van denken, maar over nieuwe werelden, een nieuwe kerk en een nieuw land. Het is een boordevolle serie met soms pittige onderwerpen. Eventueel kan er de keuze worden gemaakt hiervan twee onderdelen te maken: één over de ontdekkers en hervormers, en één over het ontstaan van de Republiek.Wil je alleen de Renaissance en de Reformatie behandelen dan kan dat natuurlijk ook. Hiervoor kun je gebruik maken van deze lesserie.

De Renaissance begon in Italië. Dat had vooral te maken met de politieke en economische omstandigheden in die tijd, waarbij vooral de macht van de steden en de handel met onder andere Afrika en het Midden-Oosten een belangrijke rol speelden.Een exact startpunt van de Renaissance, de wedergeboorte, aan te duiden is onmogelijk en wellicht ook zinloos. Sommige historici noemen 1300 zelfs als startpunt. Dat wordt voor leerlingen in de onderbouw simpelweg te lastig om te begrijpen: “Maar dat is toch in de middeleeuwen…?”.Voor de leerlingen is het vooral interessant om in te gaan op de belangrijkste kenmerken, zoals een veranderd mensbeeld, een nieuwsgierige en meer individualistische mens en een sterke secularisatie. Veel van deze veranderingen komen ook terug in de renaissancekunst, maar dit is een gevolg, geen oorzaak.Met leerlingen kijken naar kunst is geweldig! Zeker als het gaat om de verschillen tussen middeleeuwse en renaissancekunst, maar ook de fascinerende ontwerpen, schetsen en schilderijen van Leonardo da Vinci blijven leerlingen boeien.Onderwerpen:De periodisering van de RenaissanceEen nieuwe manier van denkenPersonen:Leonardo da Vinci

Het eten van een meelworm door mensen is goedgekeurd door de Europese organisatie die gaat over voedselveiligheid. Pardon? Een meelworm? Juist ja. Misschien loop je er niet meteen warm voor. Toch kun je sommige insecten prima eten! Maar eh, waarom zou je?

Na deze les:ken ik de voordelen van het eten van insecten. weet ik hoe je insecten kunt eten. weet ik in welke werelddelen insecten eten heel normaal is.weet ik wat de belangrijke woorden uit de tekst betekenen. kan ik een infographic maken over het eten van insecten.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

WELKOM bij de lessen van Kidsweek. Thema: HindoeïsmeWij adviseren om de lessen van deze week in onderstaande volgorde te behandelen. Actualiteit | Begrijpend lezen | Hindoes vieren HoliVerdiepende tekst | Algemeen tekstbegrip | HindoeïsmeVerdiepende tekst | Begrijpend lezen | Hindoeïsme Ook taal! | Literatuur | Devyani en Shivan vieren NavratriAantekenschema's: Bloem-schemaDenkstappenkaart:WoordbetekenisObservatiecriterium van de week: De leerling kan woordbetekenissen uit de context of woordbouw afleiden.Vragen? Stuur gerust een mail naar scholen@kidsweek.nl.

In een Chinese stad hebben onderzoekers een hele bijzondere vondst gedaan. Ze hebben de resten van een bijzonder mensachtige ontdekt. Het fossiel is één van de meest complete fossielen mensenschedels ter wereld. Welke informatie geeft deze vondst ons over de geschiedenis van de mens? En hoe zit dat met Trijntje, het oudste menselijke skelet dat in Nederland is gevonden? In deze lessen leer je er alles over!

Na deze les: weet ik wie Trijntje was. weet ik in welke tijd Trijntje leefde. weet ik hoe jagers en verzamelaars vroeger leefden. begrijp ik de belangrijke woorden die met de jagers en verzamelaars te maken hebben. kan ik een dagboekfragment schrijven in de rol van Trijntje.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over orkanen. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

We hebben het weleens over ‘de ijstijd’. Maar eigenlijk zijn er meer ijstijden geweest, ook in Nederland. De laatste was ongeveer tussen 115.000 en 10.000 jaar geleden. Toen liepen hier bijzondere bewoners rond. Denk maar eens aan de neanderthalers, de mammoet en de wolharige neushoorn. En wat dacht je van de sabeltandtijger? In deze lessenserie leer je alles over deze bijzondere tijd!

Na deze les:weet ik welke mensen en dieren in de ijstijd leefden en hoe hun leven eruitzag. weet ik hoe het landschap in Nederland eruitzag tijdens de ijstijd en welke overblijfselen wij hier nu nog van zien.begrijp ik de belangrijke woorden die met de ijstijd te maken hebben.kan ik een korte spreekbeurt voor leeftijdsgenoten geven waarmee ik hen informeer over de ijstijd.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

New textNew textNew textNew textNew text

Een link naar alle hulp artikelen over toetsen (uitdelen aan één leerling, normering, export, etc.).https://help.lessonup.com/nl/collections/2693689-toetsenOpen in a new tab

Een link naar alle hulp artikelen over toetsen (uitdelen aan één leerling, normering, export, etc.).https://help.lessonup.com/nl/collections/2693689-toetsenOpen in a new tab

Na deze les: weet ik wat bacteriën en virussen zijn. kan ik verschillen en overeenkomsten tussen een bacterie en een virus benoemen.kan ik een paar voorbeelden geven van bacteriën en virussen.weet ik wat het immuunsysteem is en wat hij doet. kan ik een column schrijven waarin ik mijn mening geef over de situatie rondom het coronavirus.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.

De extreemlinkse dictatuur in de Sovjet-Unie onder Stalin is één van de twee totalitaire samenlevingen die leerlingen moeten kennen, hoewel er discussie onder historici is of Nazi-Duitsland wel als totalitaire samenleving kan worden gezien. Vooral het ontbreken van een echte staatseconomie, alsmede een terreursysteem dat minder georganiseerd bleek dan in eerste instantie werd gedacht, zijn dan de belangrijkste tegenargumenten.Voor de leerlingen is dit een relatief onbekend onderwerp. Waarschijnlijk kennen sommige leerlingen Stalin wellicht uit één van de vele Top 10: Wie is de grootste moordenaar aller tijden?'-video’s op YouTube, waarin hij regelmatig, overigens geheeld terecht, genoteerd staat. De Sovjet-Unie is voor de leerlingen meestal dat land dat zijn bondgenoten tijdens de Eerste Wereldoorlog in de steek heeft gelaten.Deze les gaat, logischerwijs, in op de Sovjet-Unie onder Stalin en dan met name de aspecten die kenmerkend zijn in de periode 1924-1939: collectivisatie, planeconomie, persoonsverheerlijking, censuur, showprocessen en de strafkampen. Alle onderdelen zijn voorzien van uitgebreide achtergrondinformatie en sprekende beelden.Leerlingen vinden dit over het algemeen een fascinerend onderwerp, juist om vanwege het feit dat het een keer niet over de dictatuur in Nazi-Duitsland gaat.Voor de leerlingen vind je bij Links en Bijlagen een fotostrip over dit onderwerp, waarin alle onderdelen uit de les aan bod komen.Mocht je tijd over hebben in de les, dan is de aflevering uit de serie In Europa over Rusland (inderdaad, die met 'het jongetje Pavlik Morozov') een absolute aanrader. Hoewel, omwille van de tijd, sommige passages kunnen worden doorgespoeld.Wil je je eigen kennis over dit onderwerp verbreden, dan zijn de volgende, zeer leesbare én ontluisterende, boeken van historicus Orlando Figes verplichte kost : De fluisteraars: leven onder Stalin en Revolutionair Rusland. Veel beter zul je ze over dit onderwerp niet lezen.Onderwerpen:op welke manier komt Stalin aan de machtde kenmerken van de Sovjet-Unie onder Stalinde positie van de Sovjet-Unie in de periode 1917-1945Personen:Vladimir LeninJozef StalinVideo's:

1000-1500Steden als Zwolle, Kampen en Deventer waren in de Middeleeuwen rijke handelssteden. Ze zijn lid van de Hanze: eerst een samenwerkingsverband van kooplieden, later ook een handelsnetwerk van steden. Dat is nog altijd goed te zien, bijvoorbeeld aan de mooie huizen, de stadspoorten en hoge muren rond de stad. Als Hanzesteden werkten ze samen met andere steden.

Na deze les: kan ik de tijd van de Hanzesteden plaatsen op de tijdbalk. weet ik wat het verbond van Hanzesteden is, welke steden hierbij horen en hoe het ontstaan is. kan ik uitleggen hoe de samenwerking in de handel tussen de Hanzesteden verliep. weet ik wat een koggeschip is. begrijp ik de belangrijke woorden uit de tekst.kan ik een scène uit een script over een toneelstuk over de tijd van de Hanzesteden schrijven.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

Vanaf het moment dat de NOB-leerlijn werd gepresenteerd door het NOB zijn wij, Esther van de Donk en Femke Gude, aan de slag gegaan met deze uit te werken tot een curriculum voor de gehele leerlijn. Aansluitend op het curriculum hebben wij daarvoor een lesprogramma ontwikkeld. Onze aanpak Uniek aan dit curriculum is niet alleen dat het gebaseerd is op de NTC-leerlijn, maar ook dat het school-breed is opgezet. De doelen hebben we omgezet naar ik-doelen en vanuit die doelen hebben we de lessen vormgegeven. Elke groep/fase werkt indien mogelijk op hetzelfde moment, op eigen niveau aan hetzelfde doel. Daarmee is het compleet afgestemd op de leerlingpopulatie en de onderwijspraktijk van NTC-scholen. Het lesprogramma is ook goed inzetbaar voor leerlingen op (Nederlandse) scholen die een extra steuntje in de rug kunnen gebruiken op het gebied van taal.

In de lessen neemt juf Lexi de leerlingen mee door de lesstof.

Lesprogramma BO aanbod/instructie De lessen BO worden per domein gegeven, nu bestaande uit taal, spelling en werkwoordspelling. Elke les start met een doel dat expliciet benoemd wordt als startpunt van de les. Ook zijn er vanaf week 2 de zogenaamde startwerkbladen beschikbaar. Deze werkbladen zet je in als startopdracht aan het begin van de les om te kijken of de leerlingen de stof van de vorige les beheersen. Deze bladen zijn per lesweek opgenomen in het lesplan, maar ook als werkboekje beschikbaar.

Ieder jaar vieren we op 5 december het Sinterklaasfeest. Maar wie was Sinterklaas eigenlijk? Heeft hij echt bestaan? Dat zou goed kunnen. In deze les leer je er alles over! Let op: Deze les is alleen voor groep 7/8!

Na deze les: weet ik of Sinterklaas echt bestaan heeft en wie Sint Nicolaas van Myra was.weet ik waar verschillende dingen uit het Sinterklaasverhaal vandaan komen. kan ik uitleggen hoe het Sinterklaasfeest door de jaren heen is veranderd.begrijp ik de belangrijke woorden die met Sinterklaas te maken hebben. kan ik een gedicht schrijven en voordragen over de herkomst van het Sinterklaasfeest.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

‘De oorlog die aan ons land is voorbij gegaan’. Dat was toch een beetje de positie van de Eerste Wereldoorlog in het Nederlandse geschiedenisonderwijs. Dat is de afgelopen tijd gelukkig veranderd en wordt het belang van deze oorlog ook voor ons leerlingen onderkend. Al is het alleen maar vanwege het feit dat de strijd in de loopgraven inmiddels ruim honderd jaar geleden in ons Europa heeft plaatsgevonden.Maar de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog zijn niet te onderschatten en alleen daarom al van groot belang om een plek te krijgen binnen het Historisch Overzicht vanaf 1848: van de ruim één miljoen Belgische vluchtelingen, naar de opkomst van Adolf Hitler en uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog. Met name dat laatste is voor historici ook vaak de reden om te spreken van één grote wereldoorlog die slechts onderbroken werd door een wapenstilstand van ongeveer twintig jaar.De Grote Oorlog spreekt in eerste instantie niet veel leerlingen aan: het is een grote onbekende en, mede vanwege het ontbreken van tastbare bronnen én bekende speelfilms. Maar als het onderwerp wordt behandeld dan verbazen de leerlingen zich niet alleen over de zinloosheid van een loopgravenoorlog, maar ook over de uitvindingen tijdens de ‘oorlog van de uitvinders’ die steeds gruwelijker wapentuig bracht voor op, onder en boven het slagveld.

In deze les wordt de naam Eerste Wereldoorlog kort behandeld. Het is goed om uit te leggen dat de naam zelf pas later (vermoedelijk rond 1920) werd gebruikt en dat voor de meeste landen die erbij betrokken waren de term Grote Oorlog veel meer passend was. Het was de Oorlog die alle oorlogen zou beëindigen, waarna de kaarten in Europa voorgoed waren geschud.Deze les start bij de Slag bij Waterloo en Congres van Wenen. Hiervoor is bewust gekozen, aangezien hier de basis werd gelegd voor een machtsevenwicht dat uiteindelijk in de tweede helft zou worden verstoord, wat op zijn beurt weer zou leiden tot de Eerste Wereldoorlog.In deze les worden, voor de historische volledigheid, meer oorzaken van de Eerste Wereldoorlog behandeld dan de syllabus voorschrijft. Dat is niet erg, maar wellicht is het verstandig om te benadrukken welke in het examen kunnen terugkomen.Alle oorzaken bij elkaar waren genoeg om een oorlog te beginnen, maar uiteindelijk was het bekende druppel, de aanslag op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand door Servische nationalist Gavrilo Princip, die ervoor zorgde dat de Europese landen met elkaar in oorlog kwamen.Dit onderwerp leent zich dan ook uitstekend om de historische vaardigheid oorzaak, gevolg en aanleiding uit te diepen. Onderwerpen:terminologie van de Eerste Wereldoorlogoorzaken van de Eerste Wereldoorlog: militarisme, nationalisme, modern imperialisme, wapenwedloop, bondgenootschappende verschillende Europese bondgenootschappende aanleiding: de aanslag op Frans FerdinandPersonen:Frans FerdinandGavrilo PrincipVideo's:

In de Noordzee is een vulkaan ontdekt. Dat lijkt best bijzonder. Zoveel vulkanen zijn er niet in Europa, of toch wel? En welke vulkanen kennen we wereldwijd? En hoe ontstaan vulkanen eigenlijk? In de afsluitende quiz testen de leerlingen hun kennis over het onderwerp en laten ze zien wat zij hebben geleerd!

Na deze les: weet ik wat er gebeurt bij een vulkaanuitbarsting en welke gevolgen dit met zich mee kan brengen.weet ik wat het verschil is tussen slapende, actieve en dode vulkanen.kan ik op een kaart aangeven waar er zich vulkanen in Europa bevinden en of deze actief, slapend of dood zijn.ken ik de belangrijke woorden die met vulkanen te maken hebben.kan ik in een tabel aangeven of de beweringen over vulkanen waar of niet waar zijn. Ik onderbouw mijn antwoord met de belangrijkste informatie uit de tekst en filmpjes.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp.Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

De Vikingen leefden tussen het jaar 800 en 1100. Ze kwamenuit Noorwegen, Zweden en Denemarken. De mensen daarwerden ook wel Noormannen genoemd. Noormannen die de zeeopgingen, waren Vikingen. Deze les leer je alles over deze onverschrokken landveroveraars!

Na deze les:weet ik wanneer de Vikingen leefden. weet ik hoe de Vikingen leefden en welke waar en onwaarheden over dit volk verteld worden.weet ik waar de Vikingen leefden en hoe ze zich hebben verspreid.weet ik hoe het Viking-tijdperk eindigde.ken ik de belangrijke woorden die met de Vikingen te maken hebben.kan ik een script schrijven van een scène uit een toneelstuk over de Vikingen.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

De wereld na 1990 is de tijd en plaats waarin onze leerlingen zijn geboren. Toch zijn er duidelijk verschillen in die periode te herkennen: de tijd van overvloed, maar ook van de bankencrisis. De tijd van vóór en na 9/11. De tijd dat de bekende onveilige situatie van de Koude Oorlog werd ingeruild voor een onbekende onveilige situatie met o.a. terrorisme. Aan het eind van de serie zou je zelfs met de leerlingen kunnen bespreken of dit misschien vanaf 9/11 wel een nieuw, elfde, tijdvak in de geschiedenis is begonnen.Veranderde de wereld tussen 1945 en 1990 al snel: na 1990 werden er met name op het gebied van technologie en wetenschap onwaarschijnlijk grote sprongen gemaakt. Dit heeft uiteraard voor en nadelen, getuigen de ellende na de zoveelste geslaagde hackpoging. Of nog erger: dat de favoriete social media-app offline is…Juist door deze snelle veranderingen zien leerlingen de verschillen zo goed. Laat ze bijvoorbeeld maar eens kijken naar een mobieltje van tien jaar geleden bekijken. Of een computer. Ze vallen van de ene verbazing in de andere. Je merkt dat de huidige tijd leerlingen ook onzeker maakt en dat dit mede wordt veroorzaakt door veel aannames en onduidelijkheden. De geschiedenislessen zijn een goede plek om deze bespreekbaar te maken en te verduidelijken. Al hebben we natuurlijk niet alle tijd van de wereld in onze lessen

Het Europa waarin onze leerlingen opgroeien is significant anders dan het Europa van tijdens de Koude Oorlog. Waar in dat laatste Europa vooral sprake was van blokvorming tussen Oost en West, en daaraan gekoppeld de NAVO en het Warschaupact, leven onze leerlingen in het Europa van de eenheid en de euro. Hoewel over dat eerste begrip natuurlijk een stevige discussie kan worden gevoerd. Deze les gaat vooral in op de problemen die er zijn ontstaan na de val van het communisme in Oost-Europa. Uiteraard heeft het veel goede dingen gebracht, wellicht zelfs wel meer dan slechte, maar de vreselijke burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië laten dan maar weinig ruimte voor over.Het communistische Joegoslavië, dat onder Tito altijd een status aparte had in het Oostblok, bleek een kaartenhuis als gevolg van de grenzen die er na de Eerste Wereldoorlog omheen waren getrokken. Teveel verschillende volken in één land, alleen bijeen gehouden door de ijzeren hand van, in eerste instantie een koninklijke- en later, een communistische dictatuur. Nationalistische gevoelens van deze volken, al dan niet een minderheid, werden met harde hand onderdrukt. Na de dood van Tito in 1980 begonnen nationalistische bewegingen, met name in Servië de ruimte de krijgen, en uiteindelijk met de val van het communisme in 1989 was Joegoslavië te dode opgeschreven.Tussen 1991 en 1999 zijn er serie zeer bloedige burgeroorlogen waarin op grote schaal oorlogsmisdaden begaan zoals ze voor het laatste in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog waren te zien. Het is de moeite waard om een begrip als burgeroorlog met de leerlingen te bespreken: “Waarom kennen burgeroorlogen zo’n enorme felheid tussen de vechtende partijen?”.De gebeurtenissen rondom de moslimenclave Srebrenica blijven een moeilijk stuk Nederlandse geschiedenis: zowel inhoudelijk als emotioneel. Wat is er gebeurd, en waarom werd er niet ingegrepen? Wat was de rol van Nederland? De ingevoegde video van NOS op 3 is zeer verhelderend.Het is zeer goed denkbaar dat familieleden van leerlingen bij Dutchbat hebben gezeten of dat er vluchtelingen uit het voormalige Joegoslavië in de klas zitten. Als de gelegenheid zich voordoet kan hier aandacht aan worden besteed, maar dat hangt geheel af van de groepDe geanimeerde afbeelding hierboven laat Sniper Alley in Sarajevo zien: Servische sluipschutters beschieten vanuit de bergen, helaas vaak succesvol, burgers in de stad.Onderwerpen:De val van het communismeNieuwe landen en grenzen in EuropaBurgeroorlogen in JoegsolaviëDe ramp SrebrenicaPersonen:Boris JeltsinSlobodan MiloševićRatko MladićVideo's:

Ben je een crimineel als je voor je 18e alcohol drinkt? Of als je zonder helm op je scooter rijdt? Wat is criminaliteit eigenlijk? In de wet staat beschreven wat wel en wat niet mag. Waarom plegen mensen dan toch criminele daden? En hoe moeten we die mensen straffen?De overheid speelt een grote rol in het bestrijden van criminaliteit. Hoe doet de overheid dat? Sommige mensen vinden het belangrijk om criminelen hard te straffen. Maar kunnen we criminaliteit in Nederland ook voorkomen? En kan alleen de overheid dat of kun jij daar ook bij helpen?

Maak met het oogje aan de rechterkant van de dia’s in de bewerkmodus een dia onzichtbaar tijdens het geven van de les.Pas differentiatie toe in uw les. Alle dia’s met een blauw bolletje in de bewerkmodus zijn enkel voor BK, alle dia’s met een geel bolletje zijn enkel voor KGT en alle dia’s zonder gekleurd bolletje zijn voor zowel BK als KGT.Maak gebruik van timers bij quizvragen. Onder de quizvragen staat nu een timer maar deze kunt u handmatig uitzetten. Zo kunt u langer stilstaan bij de opdrachten voordat uw leerlingen antwoord moeten geven.De notities bevatten belangrijke informatie. Naast lestips staat er ook toelichting bij bepaalde dia’s of opdrachten. Dit zijn aantekeningen voor u als docent.

Een middelvinger opsteken naar een automobilist of een harde boer laten in het openbaar vinden de meeste mensen asociaal. Toch kun je daar geen boete voor krijgen. Dat is dus geen criminaliteit? Maar wat dan wel? Voor wildplassen kun je een boete krijgen van 140 euro, maar ben je dan gelijk een crimineel?

Eten uw leerlingen weleens plantaardige producten? Om kinderen en volwassenen te helpen gezond te eten is de Schijf van Vijf bedacht. Maar hoe ziet die Schijf van Vijf er precies uit? En in hoeverre vallen de producten die de leerlingen gisteren hebben gegeten en gedronken in de Schijf van Vijf? De leerlingen kunnen op basis van deze informatie desgewenst andere gezondere en meer gevarieerde keuzes maken.

Na deze les:weet ik hoe ik gezond en gevarieerd kan eten op basis van de Schijf van Vijf.kan ik desgewenst mijn voedingspatroon aanpassen.weet ik wat de belangrijke woorden uit de tekst betekenen.kan ik op basis van een dagmenu verwoorden in hoeverre ik tevreden ben met mijn voedingspatroon.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

Het maakt je sloom, ongezond en dom. Gaat dit over snoep, of gamen? Welnee, dit werd vroeger gezegd over de tv! Sommigen dachten dat het ding een slechte invloed zou hebben.Anderen vonden het juist een leerzaam apparaat. Wat moet je weten over de televisie?

Na deze les: weet ik wanneer de eerste televisie-uitzending in Nederland was. weet ik dat Philips een belangrijke rol speelde in de komst van de televisie. weet ik dat Nederland vroeger verdeeld was in verschillende zuilen. weet ik hoe de televisie door de jaren heen is veranderd.begrijp ik de belangrijke woorden die met het onderwerp te maken hebben.kan ik een eigen journaaluitzending maken en presenteren over 70 jaar televisie.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

Je lichaam is een machine, die elke dag hard werkt. Daar heeft het zuurstof voor nodig. Dat moet óveral in je lijf kunnen komen. Dat lukt, dankzij je longen, hart en bloedvaten. Dankzij die organen kun jij ademen én wordt je bloed rondgepompt. Hoe werken je ademhaling en bloedsomloop? Deze les leer jij er alles over!

Na deze les: weet ik welke organen deel uitmaken van het ademhalingsstelsel (wereldoriëntatie). kan ik de functies van de organen van het ademhalingsstelsel benoemen (wereldoriëntatie). weet ik het verschil tussen de grote en kleine bloedsomloop (wereldoriëntatie). kan ik uitleggen wat het doel van de grote en kleine bloedsomloop is (wereldoriëntatie). begrijp ik de belangrijke woorden die met ademhaling en bloedsomloop te maken hebben (begrijpend lezen & woordenschat). kan ik in een presentatie aan kinderen in groep 5/6 uitleggen hoe de ademhaling en bloedsomloop werkt (taal - mondelinge taal).

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp van deze week.Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

VOOR DEZE LES HEB JE DE VOLGENDE MATERIALEN NODIG:DE DIGITALE LESDe link hiernaast verwijst je naar de digitale les in LessonUp.PRINT VOOR IEDERE LEERLING OPDRACHTVEL 1.A.Leerlingen verwerken het verhaal van 'Stukje van mij' zelfstandig aan de hand van de tijdlijnopdracht. Op het tijdlijnvel noteren zij de onderdelen uit het verhaal die hen zijn bijgebleven. Er zijn geen goede of foute antwoorden.PRINT VOOR IEDERE LEERLING OPDRACHTVEL 1.B.Op notitievel 1.b vinden de leerlingen quotes uit het lied 'Stukje van mij', met een vraag. De leerlingen beantwoorden de vier vragen in de invulvensters. Er zijn geen goede of foute antwoorden. CHEATSHEETHieronder vind je een 'cheatsheet' waarop alle richtinggevende vragen die je in deze docententraining vindt zijn opgeschreven. Print dit document en heb alle richtinggevende vragen bij de hand. EMOTIESTijdens het onderdeel ‘Praat erover!’ werken de leerlingen met vijf emoties: schaamte, schuldgevoel, angst, eenzaamheid en victim blaming. Op slide 16 kunnen de leerlingen deze emoties zien. De leerlingen bespreken in groepjes welke emotie zij het beste vinden passen bij 'Stukje van mij'. Er zijn geen goede of foute antwoorden.GELUIDDeze les wordt gegeven aan de hand van het lied en de videoclip 'Stukje van mij' en verschillende geluidsfragementen. Controleer dus van tevoren of het geluid werkt.

PREVENTIE SEXTING MISBRUIK EN ONLINE SHAMINGWanneer middelbare schoolleerlingen in Nederland meer kennis hebben van sexting misbruik, de gevolgen hiervan en weten hoe zij victim blaming voorkomen, werken we aan de preventie van sexting misbruik en online shaming en het minimaliseren van de gevolgen. Daarnaast weten jongeren die sexting misbruik meemaken, waar zij terechtkunnen voor laagdrempelige, professionele (anonieme) hulp.

In het voorjaar van 2025 is bij Kunsthal KAdE een grote solotentoonstelling te zien van kunstenaar Mona Hatoum. Ze is geboren in Libanon als dochter van Palestijnse ballingen en woont sinds 1975 in Londen. Veel van haar werk maakte ze daar. Haar installaties gaan over het spanningsveld tussen thuis, ontheemding en verbanning. Alledaagse objecten zoals keukenapparaten komen onder stroom te staan en de wereldbol wordt een zoemende rode neon landkaart.Mona Hatoum nodigt ons door middel van haar werk uit om het vertrouwde te heroverwegen en na te denken over ons eigen gevoel van veiligheid en verbondenheid. Kom op bezoek met je klas en ontdek zelf de tentoonstelling 'Inside Out'.

Bij deze tentoonstelling zijn er voorbereidende lessen ontwikkeld. Er zijn aparte lessen voor het basisonderwijs en voor het voortgezet onderwijs. Voor leerlingen van het VO die zelfstandig op bezoek komen is er een kunstwijzer met vragen en opdrachten.

De tentoonstelling Inside Out met werk van Mona Hatoum in Kunsthal KAdE en de Elleboogkerk is te bezoeken met je klas van 1 februari t/m 4 mei 2025.

Welke vulkanen zijn er in Europa? Wat is het verschil tussen een actieve, een slapende en een dode vulkaan? En hoe gaat een vulkaanuitbarsting eigenlijk in zijn werk? In deze les leren de leerlingen er alles over.

Na deze les:weet ik wat er gebeurt bij een vulkaanuitbarsting en welke gevolgen dit met zich mee kan brengen.weet ik wat het verschil is tussen slapende, actieve en dode vulkanen.kan ik op een kaart aangeven waar er zich vulkanen in Europa bevinden en of deze actief, slapend of dood zijn.ken ik de belangrijke woorden die met vulkanen te maken hebben.kan ik in een tabel aangeven of de beweringen over vulkanen waar of niet waar zijn. Ik onderbouw mijn antwoord met de belangrijkste informatie uit de tekst en filmpjes.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over het onderwerp. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

Social media is razend populair en steeds meer mensen maken er gebruik van. Ook lezen steeds meer mensen via nieuwsapps wat er in de wereld gebeurt. Wat doet dat met onze samenleving?Veel jongeren gebruiken apps als TikTok en Instagram, maar wat als je die apps niet hebt? Hoor je er dan nog wel bij? Sommige mensen kiezen er bewust voor om geen social media te hebben. Zijn die apps dan gevaarlijk voor je?Bij maatschappijkunde proberen we deze vragen te beantwoorden door naar verschillende kanten van massamedia te kijken. Wat zijn massamedia en welke invloed hebben ze?

Maak met het oogje aan de rechterkant van de dia’s in de bewerkmodus een dia onzichtbaar tijdens het geven van de les.Pas differentiatie toe in uw les. Alle dia’s met een blauw bolletje in de bewerkmodus zijn enkel voor BK, alle dia’s met een geel bolletje zijn enkel voor KGT en alle dia’s zonder gekleurd bolletje zijn voor zowel BK als KGT.Maak gebruik van timers bij quizvragen. Onder de quizvragen staat nu een timer maar deze kunt u handmatig uitzetten. Zo kunt u langer stilstaan bij de opdrachten voordat uw leerlingen antwoord moeten geven.De notities bevatten belangrijke informatie. Naast lestips staat er ook toelichting bij bepaalde dia’s of opdrachten. Dit zijn aantekeningen voor u als docent.

In deze LessonUp komen de laatste vier hoofdstukken uit het boek Massamedia van Seneca aan bod (H5-8). Zo heeft u ze in één LessonUp bij elkaar. De hoofdstukken worden op volgorde behandeld. U kunt dus gerust 1 hoofdstuk eruit halen en behandelen in uw les. De volgende onderwerpen van massamedia komen aan bod: De rol van de overheidWetten & regels Het medialandschapMedia in andere landenEen overzicht van de inhoud per hoofdstuk vindt u hieronder.

3000 voor Christus Dat jagers en verzamelaars rondtrokken van plek naar plek, wist je vast al. Hoe werden die jagers en verzamelaars opeens boeren?

Na deze les: weet ik wanneer de eerste boeren in Nederland leefden.weet ik wat het verschil is tussen 'jagers en verzamelaars' en de eerste boeren. weet ik hoe de eerste boeren dachten over het ontstaan van natuurverschijnselen en goden. begrijp ik de belangrijke woorden die met de eerste boeren in Nederland te maken hebben. kan ik een denkgesprek voeren aan de hand van denkvragen over (de tijd van) de eerste boeren.

Speel met uw leerlingen de afsluitende quiz. In deze quiz testen zij hun kennis over het onderwerp en laten zij zien wat zij hebben geleerd over orkanen. Uw leerlingen kunnen meedoen met een wisbordje of kladblaadje, of zij kunnen meedoen met hun eigen device.

Als in Nederland in 1848 een nieuwe grondwet komt, is dat de eerste stap richting een democratischer Nederland: de macht van de koning wordt ingeperkt en de positie van het Nederlandse parlement wordt versterkt. Toch blijft het stemrecht beperkt tot een zeer beperkte groep, die mag stemmen volgens het principe van het censuskiesrecht. Geleidelijk wordt het stemrecht weliswaar opgerekt, bijvoorbeeld middels het Caoutchouc-artikel van 1887, maar pas in 1919 hebben 'alle' Nederlanders inspraak. Om dit te kunnen bereiken is door de groepen, die toen waren achtergesteld, hard gestreden.Rechten (en plichten) van Nederlanders zijn zó vanzelfsprekend voor leerlingen. Dit onderwerp laat zien dat deze verworvenheden niet zonder slag of stoot in de Grondwet zijn gekomen. En dat ze nog relatief kort geleden in Nederland zijn ingevoerd. Algemeen kiesrecht en emancipatie van achtergestelde groepen zijn 'slechts' 100 jaar geleden ingevoerd en/of geborgd in onze Grondwet. Een dergelijk referentiekader blijft voor leerlingen een lastig gegeven, maar de huidige (nationale en internationale) maatschappij biedt genoeg 'vergelijkingsmateriaal' om leerlingen een beeld te helpen ontwikkelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: kinderarbeid of discriminatie op grond van sekse, ras of seksuele geaardheid in andere delen van de wereld.Dit onderwerp helpt leerlingen tevens om, bij latere onderdelen van het Historisch Overzicht vanaf 1848, te laten zien wanneer democratie in gevaar komt c.q. dreigt te komen. Of dit nu tijdens de Duitse bezetting is, de Sovjet-Unie ten tijde van Stalin, of het (Islamitisch) terrorisme is.

De veranderingen in de Grondwet van 1848 moeten geplaatst worden bij een ontwikkeling die reeds begon bij de Franse Revolutie. Er is daarom bewust gekozen om deze les niet te laten beginnen in 1848, maar reeds in 1789...in Frankrijk.Deze les bevat een sterk component staatsinrichting, waarbij soms meer uitleg wordt gegeven dan is voorgeschreven in de syllabus. Dit is bewust en bedoeld om de leerlingen meer houvast te bieden.Onderwerpen:Bestuur tussen 1815-1848, en vanaf 1848Klassieke- en Sociale GrondrechtenTaken en rechten van het ParlementTrias PoliticaVan wetsvoorstel tot wetLuxemburgse Kwestie (1867)Pacificatie van 1917Personen:Willem IIWillem IIIJohan Rudolf ThorbeckeVideo's:

De wereld na 1990 is de tijd en plaats waarin onze leerlingen zijn geboren. Toch zijn er duidelijk verschillen in die periode te herkennen: de tijd van overvloed, maar ook van de bankencrisis. De tijd van vóór en na 9/11. De tijd dat de bekende onveilige situatie van de Koude Oorlog werd ingeruild voor een onbekende onveilige situatie met o.a. terrorisme. Aan het eind van de serie zou je zelfs met de leerlingen kunnen bespreken of dit misschien vanaf 9/11 wel een nieuw, elfde, tijdvak in de geschiedenis is begonnen.Veranderde de wereld tussen 1945 en 1990 al snel: na 1990 werden er met name op het gebied van technologie en wetenschap onwaarschijnlijk grote sprongen gemaakt. Dit heeft uiteraard voor en nadelen, getuigen de ellende na de zoveelste geslaagde hackpoging. Of nog erger: dat de favoriete social media-app offline is…Juist door deze snelle veranderingen zien leerlingen de verschillen zo goed. Laat ze bijvoorbeeld maar eens kijken naar een mobieltje van tien jaar geleden bekijken. Of een computer. Ze vallen van de ene verbazing in de andere. Je merkt dat de huidige tijd leerlingen ook onzeker maakt en dat dit mede wordt veroorzaakt door veel aannames en onduidelijkheden. De geschiedenislessen zijn een goede plek om deze bespreekbaar te maken en te verduidelijken. Al hebben we natuurlijk niet alle tijd van de wereld in onze lessen

Het Europa waarin onze leerlingen opgroeien is significant anders dan het Europa van tijdens de Koude Oorlog. Waar in dat laatste Europa vooral sprake was van blokvorming tussen Oost en West, en daaraan gekoppeld de NAVO en het Warschaupact, leven onze leerlingen in het Europa van de eenheid en de euro. Hoewel over dat eerste begrip natuurlijk een stevige discussie kan worden gevoerd. Deze les gaat vooral in op de problemen die er zijn ontstaan na de val van het communisme in Oost-Europa. Uiteraard heeft het veel goede dingen gebracht, wellicht zelfs wel meer dan slechte, maar de vreselijke burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië laten dan maar weinig ruimte voor over.Het communistische Joegoslavië, dat onder Tito altijd een status aparte had in het Oostblok, bleek een kaartenhuis als gevolg van de grenzen die er na de Eerste Wereldoorlog omheen waren getrokken. Teveel verschillende volken in één land, alleen bijeen gehouden door de ijzeren hand van, in eerste instantie een koninklijke- en later, een communistische dictatuur. Nationalistische gevoelens van deze volken, al dan niet een minderheid, werden met harde hand onderdrukt. Na de dood van Tito in 1980 begonnen nationalistische bewegingen, met name in Servië de ruimte de krijgen, en uiteindelijk met de val van het communisme in 1989 was Joegoslavië te dode opgeschreven.Tussen 1991 en 1999 zijn er serie zeer bloedige burgeroorlogen waarin op grote schaal oorlogsmisdaden begaan zoals ze voor het laatste in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog waren te zien. Het is de moeite waard om een begrip als burgeroorlog met de leerlingen te bespreken: “Waarom kennen burgeroorlogen zo’n enorme felheid tussen de vechtende partijen?”.De gebeurtenissen rondom de moslimenclave Srebrenica blijven een moeilijk stuk Nederlandse geschiedenis: zowel inhoudelijk als emotioneel. Wat is er gebeurd, en waarom werd er niet ingegrepen? Wat was de rol van Nederland? De ingevoegde video van NOS op 3 is zeer verhelderend.Het is zeer goed denkbaar dat familieleden van leerlingen bij Dutchbat hebben gezeten of dat er vluchtelingen uit het voormalige Joegoslavië in de klas zitten. Als de gelegenheid zich voordoet kan hier aandacht aan worden besteed, maar dat hangt geheel af van de groepDe geanimeerde afbeelding hierboven laat Sniper Alley in Sarajevo zien: Servische sluipschutters beschieten vanuit de bergen, helaas vaak succesvol, burgers in de stad.Onderwerpen:De val van het communismeNieuwe landen en grenzen in EuropaBurgeroorlogen in JoegsolaviëDe ramp SrebrenicaPersonen:Boris JeltsinSlobodan MiloševićRatko MladićVideo's: