Kritisch leren denken over digitale bronnen
Jan-Wolter Smit
Head of Education
Sinds eind 2021 werkt Lysanne Post, universitair docent in Leiden en projectleider binnen het NPO aansluitingsproject, aan het ontwikkelen van studiemateriaal dat leerlingen écht voorbereidt op hun toekomst. De Universiteit Leiden heeft drie kerncompetenties gekozen om in tien lessen aan te bieden: onderzoeken, schriftelijk communiceren en reflecteren.
Een duurzame lijn van onderbouw tot universiteit
De lessen zijn ontwikkeld voor 4, 5 en 6 vwo, maar worden ook ingezet in de bovenbouw van havo. En zelfs binnen de universiteit wordt gekeken hoe eerstejaarsstudenten via deze lijn verder kunnen werken aan hun studievaardigheden.
Verandering kost tijd, dat weten we. Sommige docenten ontdekken de lessen nu pas, tijdens open dagen of door een nieuwsbrief. Daarom heeft ICLON besloten: deze lessen blijven beschikbaar tot eind 2027.
Docenten kunnen in hun eigen tempo ontdekken wat werkt voor hun klas.
Bronnen onderzoeken
Waarom ICLON LessonUp gebruikt om bronnen bespreekbaar te maken:
Relevanter dan ooit
“De wereld verandert snel. Google, AI-samenvattingen: leerlingen hebben begeleiding nodig om daar kritisch mee om te gaan. Deze lessen helpen hen daarbij.”
Perfecte gespreksstarter
“Zodra ChatGPT wordt genoemd, leeft de klas op. Het is een haakje naar een belangrijk gesprek: wat ís eigenlijk een betrouwbare bron? En hoe weet je dat?”
Flexibel inzetbaar
“Of je het nu klassikaal inzet of individueel, de lessen passen binnen elk vak en rooster, maar de mooiste gesprekken ontstaan in de klas, samen.”
Van abstract naar toepasbaar: samen in gesprek over bronnen onderzoeken
Toen het NPO-project werd gestart na de pandemie, lag de focus op basis- en studievaardigheden. De Universiteit Leiden werkte samen met scholen, decanen en leraren, en koos drie kerncompetenties om in tien lessen aan te bieden: onderzoeken, schriftelijk communiceren en reflecteren.
Net toen het eerste lesmateriaal werd afgerond, brak ChatGPT door. Leerlingen noemen AI-tools als eerste. Daardoor kun je direct de brug maken naar: Wat is een bron? Een zoekmachine? Wat maakt iets betrouwbaar?
Leer leerlingen kritisch denken
AI-tools zoals Google tonen tegenwoordig samenvattingen mét bronnen. Maar zijn die bronnen betrouwbaar? En hoe weet een leerling of de inhoud klopt? Vaak wordt ‘Google’ zelfs als bron genoemd, terwijl dat feitelijk onjuist is.
Door dit soort vragen samen in de klas te bespreken, gebeurt er iets waardevols: leerlingen leren niet alles zomaar aan te nemen. Ze leren nadenken, doorvragen, checken.
Ze ontwikkelen kritisch denkvermogen: een van de belangrijkste vaardigheden van deze tijd.
Reflecteren
Wie ben je en waar wil je naartoe?
Naast onderzoek en betrouwbaarheid van bronnen, is reflectie een van de kernvaardigheden in de lessen. Leerlingen denken na over vragen als:
- Waar ben ik goed in?
- Wat wil ik later doen?
- Wat zou ik mezelf over vijf jaar adviseren?
Ze worden uitgedaagd om niet alleen naar cijfers te kijken, maar naar wie ze zijn, wat hen drijft en waar ze heen willen.
Reflectie helpt hen om bewuster keuzes te maken, op school én ook daarbuiten. En het mooie? Je kunt het elk jaar opnieuw doen, en zien hoe leerlingen veranderen, groeien, en steeds beter weten wat bij hen past.
Waarom werken met LessonUp?
ICLON koos voor LessonUp als platform om meerdere redenen:
- Het platform is al bekend bij veel middelbare scholen.
- De interactieve functies, zoals quizzen, video’s, spinners en hotspots maken elke les levendig.
- Je kunt de lessenreeks klassikaal, individueel of vakgericht inzetten.
- Dankzij de opbouw (doelen, opdrachten, reflectie) sluit elke les perfect aan bij actief leren.
Elke les duurt ongeveer 40 minuten en kan direct gebruikt worden in het mentoruur of, met wat kleine aanpassingen, binnen vaklessen.
Wil jij leerlingen leren kritisch om te gaan met informatie bronnen en zichzelf?
Laat ze onderzoeken, reflecteren en zich ontwikkelen met de interactieve lessen van ICLON.
